5 de xaneiro

Cabalgata dos reis magos.

O 5 de xaneiro é o quinto día do ano do calendario gregoriano. Quedan 360 días para rematar o ano e 361 nos anos bisestos.

Acontecementos

• 1387 - Xoán I é nomeado rei da Coroa de Aragón trala morte de seu pai Pedro IV o Ceremonioso.
• 1527 - en Zürich é executado Felix Manz, líder da congregación anabaptista.
• 1543 - Desembarca no porto de San Francisco de Campeche (México), o frade español Bartolomé de las Casas, que se fará evanxelizador, educador, historiador e defensor do indíxena.
• 1728 - Fundación da Universidade da Habana (Cuba).
• 1762 - Pedro II asume o trono do imperio Ruso o fina-la súa tía, a emperatriz Elizabeth.
• 1798 - Inaugúrase o cemiterio San Xoán Evanxelista de Baiamo, primeiro de Cuba e de América.
• 1809 - O imperio Otomán e Gran Bretaña firman o Tratado dos Dardanelos.
• 1813 - O Tribunal da Inquisición é suprimido polas Cortes de Cádiz.
• 1814 - A Rexencia do Reino é trasladada dende Cádiz a Madrid.
• 1835 - Editase a primeira revista gráfica, O artista.
• 1855 - Inauguración do primeiro ferrocarril en Panamá, de 75 quilómetros de percorrido.
• 1895 - Caso Dreyfus: o oficial francés de orixe xudía Alfred Dreyfus perde a súa patente oficial e é sentenciado a prisión perpetua na Illa do Diaño, Güiana Francesa.
• 1896 - O Wiener Presse publica un descubrimento de Wilhelm Roentgen, unha radiación que logo se chamaría Raios X.
• 1900 - Estréase en Roma a ópera Tosca de Giacomo Puccini.
• 1900 - O líder unionista John Edward Redmond chama aos irlandeses a rebelarse contra o Reino Unido.
• 1905 - Charles Perrine anuncia o descubrimento de Elara, o 7º satélite de Xúpiter.
• 1914 - Ford anuncia un salario de 5 dólares por xornada de 8 horas diarias na súa fábrica de automóbiles.
• 1916 - Antón Villar Ponte comeza dende La Voz de Galicia a campaña para a creación dunha Liga de Amigos do Idioma Galego, orixe das Irmandades da Fala
• 1917 - Islandia obtén de Dinamarca unha limitada autonomía administrativa.
• 1919 - Fúndase o Partido Nacional Socialista Alemán (NSDAP). Partido ao que pertenceu Adolf Hitler co carné número 7.
• 1920 - Por orde gobernamental son clausurados en España os sindicatos obreiros e o xornal Solidaridad Obrera, tralo atentado contra o presidente da patronal.
• 1930 - O Goberno soviético anuncia a creación de cooperativas agrícolas de produción, chamadas koljós.
• 1933 - Comenzan os traballos de construción do Golden Gate (San Francisco, EUA).
• 1940 - Estréase en Barcelona a película La tonta del bote, baseada na obra de Pilar Millán Astray.
• 1940 - Realízase a primeira demostración da radio FM.
• 1941 - Remátanse as obras do túnel de Viella, que comunica o Val de Arán co resto de España.
• 1950 - Gran Bretaña rompe as súas relacións diplomáticas coa China nacionalista e, o día seguinte, recoñece o réxime de Mao Zedong.
• 1953 - Primeira representación da obra de teatro de Samuel Beckett Á espera de Godot.
• 1955 - O ministro francés do Interior, François Mitterrand, propón que Alxeria se integre en Francia.
• 1959 - Alasca, despois da admisión solicitada hai 2 días, convertese no 49 estado da Unión norteamericana.
• 1961 - Cuba expón no consello de Seguridade da ONU o seu temor de que os Estados Unidos prepare a invasión da illa.
• 1961 - Publícase Memorias dun neno labrego pola editorial Follas Novas fundada por Xosé Neira Vilas e Anisia Miranda na Arxentina.
• 1969 - A Unión Soviética lanza unha sonda espacial a Venus.
• 1975 - Cantarero del Castillo constitúe Reforma Social Española, primeira asociación política autorizada.
• 1977 - Suprímese en España o Tribunal de Orde Pública, e crease a Audiencia Nacional, ademais de deroga-lo Decreto-Lei sobor terrorismo.
• 1978 - Entra en vigor a preautonomía do País Vasco.
• 1985 - Nacen nun hospital de París os primeiros trixemelgos europeos concibidos por medio da fecundación in vitro.
• 2000 - O Goberno de Aragón confirma a morte, dentro do Parque Nacional de Ordesa e Monte Perdido, do derradeiro exemplar de bucardo.

Nacementos

Nicole-Reine Lepaute

Maruxa Mallo

• 891 - Abderramán III, califa de Al-Ándalus que gobernou Córdoba.
• 1548 - Francisco Suárez, "Dr. Eximio", teólogo español.
• 1589 - Manuel de Villegas, escritor español.
• 1592 - Shah Jahan Mughal, emperador hindú.
• 1596 - Henry Lawes, compositor.
• 1713 - Jorge Juan y Santacilia, matemático e físico español.
• 1723 - Nicole-Reine Lepaute, astrónoma francesa. (f.1788)
• 1744 - Gaspar Melchor de Jovellanos, político e escritor español.
• 1838 - Camille Jordan, matemático francés.
• 1846 - Rudolf Eucken, filósofo alemán, Premio Nobel de Literatura no 1908.
• 1855 - King Camp Gillette, inventor da folla de afeitar.
• 1858 - Telesforo Ojea Somoza, xurista, xornalista e político galego (m. 1890).
• 1866 - Ramón Casas, pintor español.
• 1876 - Konrad Adenauer, chanceler e estadista alemán.
• 1881 - Pablo Gargallo, escultor español.
• 1895 - Enrique Policastro, pintor arxentino.
• 1900 - Yves Tanguy, pintor surrealista francés.
• 1902 - Maruxa Mallo, pintora galega.
• 1906 - Kathleen Kenyon, arqueóloga británica.
• 1909 - Luisa Mercedes Levinson, novelista e dramaturga arxentina.
• 1911 - Jean Pierre Salomons (J.P. Aumont), actor francés.
• 1914 - Antonio Matilla Tascón, historiador español.
• 1921 - Jean de Nassau, Gran Duque de Luxemburgo.
• 1921 - Friedrich Dürrenmatt, escritor suízo.
• 1926 - Maria Schell, actriz austríaca.
• 1928
  • Sultan bin Abdul Aziz, príncipe de Arabia Saudita (m. 2011).
  • Walter Mondale, 42do vicepresidente estadounidense (m. 2021).
• 1932 - Umberto Eco, semiólogo, mestre e escritor italiano.
• 1938 - Juan Carlos I, rei de España.
• 1943 - Terenci Moix, escritor español.
• 1946 - Diane Keaton, actriz estadounidense.
• 1948 - Teófila Martínez, política española, alcaldesa de Cádiz.
• 1950 - Chris Setin, músico escocés.
• 1952 - Purificación Mayobre, filósofa, escritora e feminista galega.
• 1953 - Xosé Ramón Pousa, xornalista e escritor galego.
• 1958 - Alberto Muñoz Terol, biólogo español.
• 1961 - Isabel Gemio, presentadora española de radio e televisión.
• 1964 - Gran Young, músico canadense.
• 1969 - Marilyn Manson, cantante estadounidense.
• 1976 - Diego Tristán, futbolista español.
• 1986 - Ana María Pérez Cerviño, escritora e ilustradora galega.

Mortes

Ramón María del Valle-Inclán

Isaac Díaz Pardo

• 900 - Xoán IX, Papa.
• 1066 - Eduardo, o Confesor, rei de Inglaterra.
• 1586 - Rodrigo de Benavides, militar español, participou na Batalla de Lepanto.
• 1589 - Catarina de Medici, raíña de Francia.
• 1692 - Fernando de Valenzuela, político español.
• 1713 - Jorge Juan y Santacilla, científico levantino de sona internacional no século XVIII, cualificado na Europa da súa época como o sabio español (m. 1773)
• 1857 - Gregorio Aráoz de Lamadrid, militar arxentino.
• 1857 - José Luis de Bustamante, escritor uruguaio.
• 1860 - San Xoán Nepomuceno, relixioso checoslovaco.
• 1903 - Práxedes Mateo Sagasta, presidente do Goberno español.
• 1922 - Ernest Shackleton, explorador británico.
• 1933 – Calvin Coolidge, 33er Presidente estadounidense (n. 1872).
• 1936 - Ramón María del Valle-Inclán, escritor galego.
• 1960 - Quico Sabaté, guerrilleiro antifranquista catalán (n. 1915)
• 1970 - Max Born, físico alemán de orixe polaca, Premio Nobel en 1954.
• 1974 - José Suárez, foi un fotógrafo galego.
• 1979 - Charles Mingus, músico.
• 1985 - Matilde Urrutia, muller de Pablo Neruda.
• 1990 - Arthur Kennedy, actor estadounidense.
• 1991 - Vasko Popa, poeta iugoslavo.
• 1993 - Juan Benet, escritor español.
• 1997 - André Franquin, autor de historietas belga.
• 1998 - Sonny Bono, músico e político estadounidense.
• 2012 - Isaac Díaz Pardo, artista e intelectual galego.

Festas e celebracións

• En moitas vilas e cidades galegas celébrase a cabalgata dos Reis Magos e actos na súa honra.

Santoral

• San Telesforo (Papa); Xoán Neuman (Bispo); Teodoro, Odulfo e Onoberto (Confesores); Simeon estilita (Anacoreta); Eduardo, Rogerio e Simon (Mártires); Amelia, Tatiana, Tania, Ciara, Emiliana, Apolinaria e Sincletica (Virxes); Amada (Abadesa); Calendario Romano: Compitalia.

Outros

Os 366 días do ano