Alga

Alga zelulaniztunaren adibidea.

Laurencia alga mota.

Alga, gorbela edo auka (Algae) organismo autotrofo talde zabal eta askotarikoa da, forma zelulabakarrak eta zelulaniztunak batzen dituena. Fotosintesia egiteko gai dira, eta uretan edo ingurune nahiko hezeetan bizi dira. Itsasoko alga makroskopiko eta zelulaniztunei, itsas belar deritze.

Alga izenak ez du balio taxonomikorik, baina hain dago zabaldua, ezen gainerako talofitoetatik banaturik ikasten baitiren. Denbora askoan zehar, landareekin batera sailkatu ziren. Gerora ordea, desberdintasun morfologikoengatik, talofitoen taldean sailkatu ziren, onddoekin batera. Goi mailako landareak, berriz, kormofitotzat hartzen dira. Izan ere, algen ehunak talokarak dira, eta, goi mailako landareetan, sustraiak, zurtoinak eta hostoak sailkatzen dira, hau da, kormoa.

Oso talde heterogeneoa osatzen dute. Gehienak itsastarrak dira, eta hondoari lotuta edota uretan esekita bizi dira. Asko eta asko zelulabakarrak dira; beste batzuek koloniak osatzen dituzte, eta beste asko zelulaniztunak dira. Alga arreetan gertatzen den bezala, gainera, zenbait algek anatomia konplexuak ere garatu dituzte. Morfologia zein fisiologia aldetik ere, aldakortasuna oso handia da. Hala ere, 10.000 makroalga inguru existitzen dira, lurrean dauden 230.000 landare espezieekin alderatuta oso kopuru txikia.

Landareen ezaugarri diren egitura ugariren falta dute algek, hala nola hostoak eta sustraiak. Gehienak fotoautotofroak dira, nahiz eta talde batzuk mixotrofoak izan, energia fotosintesitik eta karbono organikotik lortuz osmotrofia, mizotrofia eta fagotrofia bidez. Espezie zelulabakar batzuk kanpo energia baliabideetan oinarritzen dira, eta fotosintesi gaitasun mugatua edo falta dute.

Algak aztertzen dituen biologiaren atalari fikologia izena ematen zaio.

Etimologia eta azterketa

Alga, singularra, latinak algarentzat duen hitza da, eta esanahi hori mantentzen du euskaraz ere. Etimologia ez da argia. Batzuek latinezko algēre (hotza izan edo egon) hitzarekin erlazionatuta dagoela espekulatzen badute ere, ez da arrazoirik ezagutzen algak tenperaturarekin lotzeko. Jatorri probableagoa alliga da (lotzen, korapilatzen).

Antzinako grezierazko alga hitza φῦκος (phŷkos) zen, alga (ziurrenik alga gorriak) edo bertatik eratorritako tindagai gorri bat esan nahi zitekeena. Fūcus latinizazioak batez ere kolore gorri kosmetikoa esan nahi zuen. Etimologia ez dago argi, baina, aspalditik, hautagai sendo bat izan da Bibliako פוך (pūk) hitzarekin lotutako hitz bat, pintura (hitza bera ez bada), antzinako egiptoarrek eta ekialdeko Mediterraneoko beste biztanle batzuek erabiltzen zuten begien itzal kosmetikoa. Edozein kolorekoa izan zitekeen: beltza, gorria, berdea edo urdina.

Algen azterketari fikologia deritzo gehienetan (grezierazko phykos (itsas belarra) hitzetik); algologia terminoa gero eta gutxiago erabiltzen da.

Sailkapena

Algek talde polifiletikoa osatzen dute, eta hainbat talde taxonomikotako izakiak sailkatzen dira izen horren azpian. Polifiletismo horren adibiderik garbienak domeinu ezberdinetako izakiak aurki daitezkeela dira; izan ere, algen barruan, prokarioto zein izaki eukariotoak aurki daitezke.

• Prokariotoak: Algen barruan, prokarioto talde bakarra sailkatu izan da, zianobakterioak (Cyanobacteria), hain zuzen ere. Izaki horiei alga urdin-berde izena ematen zaie. Beste hainbat izaki prokariotok ere fotosintesia gauzatzen duten arren, zianobakterioak dira oxigeno-fotosintesia burutzen duten bakarrak eta alga kontsideratzen direnak, honenbestez.
• Eukariotoak: Eukariotoen artean, hainbat taldetako izakiak kontsideratzen dira alga, gehienak Protista erreinukoak. Kasu gehienetan, forma heterotrofoekin elkarbanatzen dituzte kladoak, tradizionalki protozoo edo onddo moduan sailkatu direnekin. Honako dibisioak jotzen dira algatzat:
  • Euglenofitoak (Euglenophyta): Plasto berdez hornituriko ur gezako izaki zelulabakarrak dira. Heterotrofoak diren kinetoplastidoekin estuki loturiko taldea da hori.
  • Dinoflagelatuak (Dinogflagellata): Normalean, beste alga zelulabakar batzuen endosinbiosiaz lorturiko kolore ezberdinetako plastoak dituzten organismo zelulabakarrak dira.
  • Heterokontofitoak (Heterokontophyta): Protisten barruko hainbat izaki sailkatzen diren talde oso heterogeneoa da. Alga marroi izenez ere ezagutzen dira, eta egitura anatomiko konplexuenak dituzten algak aurkitzen dira talde horretan.
  • Haptofitoak (Haptophyta): Geruza karbonatudun organismo zelulabakarrak dira.
  • Kriptofitoak (Cryptophyta): Itsasoko ur hotzetan aurkitzen diren forma zelulabakar flagelatuak dira.
  • Glaukofitoak (Glaucocystophyta): Zianelak izateagatik bereizten diren ur gezako organismo zelulabakarrak dira. Zianelak, zianobakterioen ezaugarri tipikoak dituzten plastoak dira, gainerako alga eta landaretan aurki ezin daitezkeenak.
  • Rodofitoak (Rhodophyta): Alga gorriak sailkatzen dira talde horren barruan.
  • Klorofitoak (Chlorophyta): Alga berdeak dira. Lurreko landareak talde horretako algen eboluzioz sortu ziren.

Morfologia

Kelp basoa, hiru dimentsioko talo zelulaniztuna (Monterey Bay Aquarium).

Algak mikroskopiko zein makroskopikoak izan daitezke. Zelula zein egitura zelulaniztun mailan, hainbat ezaugarri bereiz daitezke.

Maila zelularrean

Alde batetik, alga guztiek partekatzen dituzten hainbat ezaugarri zelular daude, zelula horma, flageloak, plastoa eta pigmentuak, esate baterako.

• Zelula horma: Alga gehienek izan ohi dute, nahiz eta badiren periplastoa besterik ez duten alga biluziak ere. Pareta pektazelulazkoa izan ohi da, eta, batzuetan, metaketa ez-organikoak izan ditzake, hala nola kaltzioa eta silizioa.
• Flageloak: Talde gehienetan, zelula higikorren presentzia dago gorputz begetatibo edo ugal egituran.
• Plastoa: Plastoen kopurua aldakorra da alga taldeen artean, eta, algen sistematikan, garrantzia handia duen ezaugarria da. Alga gorri eta berdeek pareta bikoizdun plastoa dute, dinoflagelatuek hirukoitza eta alga arreek, aldiz, laukoitza. Tilakoideen metaketari dagokionez, gorrietan, isolatuta ageri dira; arreetan, hirunaka pilatuta, eta, berdeetan, 3-9naka.
• Pigmentuak: a-klorofila alga talde guztietan agertu ohi da, eta b, c eta d klorofilak, aldiz, talde batzuetan. Karotenoideoei dagokionez, b-karotenoa ia talde guztietan agertzen da, eta, zianofizeetan, fikozianinak ere garrantzia handia du.

Maila makroskopikoan

Alga makroskopiko gehienetan, hainbat ezaugarri morfologiko komun existitzen dira.

• Errizoideak: Alga makroskopikoak substratu bati itsatsirik egon ohi dira errizoide izeneko egitura batzuen bitartez. Landareen sustraien antzekoak diren arren, beren funtzio bakarra alga eustea da, eta ez dute inolako xurgapenik burutzen. Zenbait kasutan, errizoide horien ordez, disko basala egon ohi da, sargazoaren (Sargassum muticum) kasuan gertatzen den moduan. Aipatzekoa da zenbait algaren substratua beste alga bat izaten dela, edota kasu batzuetan, baita animalia bat ere.
• Estipea: Oinarria eta laminaren artean, hainbat milimetrotik hasi eta zenbait metroko luzera izatera iritsi daitekeen egitura dago. Laminaria hiperborea eta L. ochroleucaren kasuan, esaterako, estipeak 2 metro izan ditzake, eta, maiz, algak eta animaliak bizi ohi dira bertan.
• Lamina: Algaren zatirik nabarmenena da, askotariko formak izan ditzakeena.

Alga sinbiotikoak

Alga espezie zenbait harreman sinbiotikoak dituzte beste organismo batzuekin, algek fotosintesiaz (sustantzia organikoak) hornituz eta organismo ostalariek babesa emanez. Ostalariek energia guztia edo zati bat algetatik jasotzen dute.

Likenak

Sakontzeko, irakurri: «Liken»

Likenak haitz batean.

Likenak onddo eta alga baten arteko elkarte sinbiotikoak dira, egitura espezifikoa duten gorputz begetatibo iraunkorra eratuz. Onddoak Ascomycota dira gehienetan, edo Basidiomycota, beste batzuetan. Naturan ez dira bakarturik aurkitzen, baina ez dakigu noiz hasi ziren elkartzen.

Koral uharriak

Sakontzeko, irakurri: «Koral uharri»

Floridako koral uharria

Koral uharriak Scleractinia ordenako itsas-ornogabeen karezko exoeskeleto pilaketak osatzen dute. Animaliak izanik, azukrea eta oxigenoa metabolizatzen dute energia lortzeko, zelula eraikuntza prozesuan beharrezkoa. Alga dinoflagelatuak, sarri, itsas-ornogabeen zeluletan endosinbiosikoak dira, non ostalariaren metabolismoa azeleratzen duten azukrea eta oxigenoa eratuz fotosintesi bidez.

Itsas belakiak

Sakontzeko, irakurri: «Belaki»

Alga berdeak belaki batzuen azaleratik hurbil bizi dira, adibidez Halichondria panicea belakitik. Horrela, algak harraparietatik babestuta daude, eta belakiak azukrea eta oxigenoa jasotzen ditu algetatik, belaki espezie batzuetan % 50-80 izateraino.

Bizilekua

Algak uretan edota ingurune hezeetan bizi dira, hala nola leku laiotzetan, ibaietan, itsasoan... Hala ere, bereziki aberatsak dira marearteko gunean. Marearteko zonaldea ez da batere homogeneoa, bi ingurune guztiz ezberdinen arteko gunea baita eta aldaketa oso bortitza baita. Hala ere, bertako biztanleak ongi egokitu dira ingurunera, eta leku oso aberatsa da itsasoa eta lur lehorrak bat egiten duten leku hori.

Marearteko zonak

Gunea hainbat zatitan bana daiteke, batez ere urak duen eraginagatik. Alde batetik, supralitorala dago, bertara olatuen indarrez iritsitako ur zipriztinak besterik iristen ez direlarik. Apur bat beherago, gune erdi itsasertzeko edo mareartekoa dago, gune horretan, egunero, bi aldiz urak goia eta behea jotzen dituelarik. Zonalde horretan, beste bi gune berezi aipatu behar dira: goi-gerrikoa (marea biziak direnean soilik gertatzen dena uretan murgildua), eta behe-gerrikoa (marea biziak direnean uretatik at soilik gelditzen dena). Aipaturiko zonalde horren azpian, sublitorala dago, hau da, beti ur geruza jakin batez estalitiko gunea.

Bada marearteko gunean aipatu beharreko gune berezi bat: putzua. Putzuak, marea jaistean urez beteta gelditzen diren guneak dira, ziurrenik marearteko gunerik aberatsenak.

Aipatutako gune guzti horietan, inguruaren ezaugarriak oso desberdinak dira, eta horrexegatik bizidun ezberdinez kolonizatuak izan dira, ingurune horretara hobekien egokitu direnak, hain zuzen ere.

Mareartekoan eragiten duten faktoreak

Eragiten duten faktoreak hainbat dira. Faktore hauek bi taldetan bana daitezke. Alde batetik, faktore abiotikoak, hots, ingurune fisikoak ezartzen dituenak, eta, beste alde batetik, faktore biotikoak.

Faktore abiotikoei dagokienez, garrantzitsuena aurrez aipaturiko uraren presentzia da. Marearteko gune ezberdinetan, uraren presentzia-denbora ezberdina da, eta, honegatik, deshidratazio-arriskua aldakorra da. Arazo horri aurre egiteko, alga batzuek deshidratatuta bizirauteko ahalmena garatu dute, jarduera guztiz minimizatuz berriz ere ura itzuli arte.

Gazitasuna ere faktore oso garrantzitsua da. Algek oreka osmotikoa mantendu beharra dute, eta, ur asko galduz gero, gorputzean gatz kontzentrazio handiegia gelditzea ez da batere lagungarria. Hori ekiditeko, babeserako hainbat moldaera lortu dituzte bertako algek.

Eguzkiztapena ere aipatu beharra dago, ez baita gauza bera egun guztia eguzki izpien azpian edo itzaletan egotea. Eguzkiaren azpian egon beharra dutenek talo kaltzifikatuak, firukarak edota zilindrikoak garatu dituzte intsolazioa ahalik eta txikiena izateko.

Horrekin lotuta tenperatura dago, nahiz eta txoko ekologiko berean garrantzia handiegia ez duen faktorea den.

Azkenik, hidrodinamismoa aipatu behar da. Alga askok golpe bortitzak jasan behar izaten dituzte olatuen partetik, eta substratuari itsatsita jarraitzeko hainbat moldaera jasan dituzte.

Faktore biotikoei dagokienez, aldiz, bi aipatu behar dira. Alde batetik, lehiakidetza, bai espezie bereko kideen artean eta baita espezie ezberdinen artean ere. Bestalde, belarjaleak, algez elikatzen diren animalia andana bizi baita gune horietan.

Algak erregai

Sakontzeko, irakurri: «Alga erregai»

Petrolioaren erreserbak gutxitzen doazen heinean, bioerregai alternatiboen beharra areagotzen ari da. Erregai horien artean algetatik eratorritakoa urte gutxi batzuetan errealitate bihur daiteke. Mundo osoko hainbat enpresa eta ikerlari taldek algetatik hidrogenoa edo biodieselerako olioa ateratzen duten sistema esperimentaletan lan egiten ari dira. Horiek, gainera, zentral termikoetan igorritako CO₂ desagerrarazten dute. Guzti horrek, ostera, erronka garrantzitsu bat dauka, erregai fosilekin lehiakor izatea.

Erabilera

Alga bilketa

Agar

Agarrak, alga gorrietatik eratorritako substantzia gelatinakarak, hainbat erabilera komertzial ditu. Ingurune egokia da bakterioak eta onddoak hazteko, mikroorganismo gehienek ezin baitute agarra digeritu.

Alginatoak

Azido alginikoa, edo alginatoa, alga arreetatik ateratzen da. Erabilerak elikagaietako gelifikatzaileetatik mediku aposituetaraino doaz. Bioteknologiaren arloan ere erabili izan da azido alginikoa, zelulak kapsularazteko eta zelulak immobilizatzeko ingurune biobateragarri gisa. Sukaldaritza molekularrak ere bere propietate gelifikatzaileengatik erabiltzen du substantzia hori, eta, horren bidez, zaporeak aldatzeko bide bihurtzen da.

Mexiko Berrian, urtero, 100.000 eta 170.000 tona Macrocystis busti artean biltzen dira alginatoa ateratzeko eta abalonea elikatzeko.

Energia iturri

Sakontzeko, irakurri: «Alga erregai», «Biohidrogeno», «Biodiesel», «Landare-olio» eta «Biogas»

Epe luzera (tokiko) politikaren laguntza aldakorretatik lehiakorrak eta independenteak izateko, bioerregaiek erregai fosilen kostu maila berdindu edo gainditu beharko lukete. Kasu horretan, algetan oinarritutako erregaiek itxaropen handia sortzen dute, eta lotura zuzena dute urtean azalera-unitateko beste edozein biomasa-motak baino biomasa gehiago ekoizteko duten potentzialarekin. Algetan oinarritutako bioerregaien berdinketa-puntua 2025ean lortuko dela kalkulatzen da.

Ongarriak

Itsasoko algek ongarritutako lorategiak Inis Oírr-en

Mendeetan, algak ongarri gisa erabili izan dira; George Owen Henllysekoa XVI. mendean idatzi zuen Hegoaldeko Galesko belar-flotatzaileei buruz:

«

Mineral mota hori, askotan, bildu eta pila handietan jartzen dute, non berotu eta usteltzen den eta usain sendo eta nazkagarria izaten duen; erabat ustela dagoenean, sorora botatzen dute gorotzarekin egiten duten bezala, eta, hortik, ale ona sortzen da, batez ere garagarra... Udaberriko itsasaldien edo itsasaldi handien ondoren, zakuetan biltzen dute, eta, zaldi gainean, hiru, lau edo bost miliara eramaten dituzte, eta lurrera botatzen dute, eta horrek lurra asko hobetzen du ale eta belarrentzat.

»

Gaur egun, gizakiek algak modu askotan erabiltzen dituzte; adibidez, ongarri, lurzoru-egokitzaile eta abereentzako pentsu gisa.[124] Uretako eta espezie mikroskopikoek tanke edo urmael gardenetan hazten dira, eta biltzen, edo hondakin-urak tratatzeko erabiltzen dira haien artean ponpatuz. Leku batzuetan, eskala handiko algakultura akuikultura mota garrantzitsua da. Maerla lurzoru-egokitzaile gisa erabiltzen da normalean.

Elikadura

Sakontzeko, irakurri: «Alga jangarri»

Dulse, itsas alga jangarri mota bat

Algak elikagaitzat erabiltzen dira herrialde askotan: Txinak 70 espezie baino gehiago kontsumitzen ditu, hala nola «fat choy»a, barazkitzat hartzen den zianobakterio bat; Japoniak, 20 espezie baino gehiago, hala nola «nori» eta «aonori»a; Irlandan, «dulse»a; Txilen, «kotxaiuio»a. Galesen, alga erabiltzen da alga-ogia egiteko, non «bara lawr» izenez ezagutzen den. Korean, alga berdea «gim» egiteko erabiltzen da.

Elikagai gisa erabiltzen diren hiru alga mota:

• Chlorella: Alga mota hori ur gezatan aurkitzen da, eta pigmentu fotosintetikoak ditu kloroplastoan.
• Klamath AFA: Aphanizomenon flos-aquae azpiespezie bat da, mundu osoko ur-masa askotan aurkitzen dena modu basatian, baina Oregoneko Upper Klamath aintziran bakarrik biltzen dena.
• Spirulina: Zianobakterio gisa ere ezagutzen da (prokariotoa edo alga berde-urdindua).

Alga batzuen olioek gantz-azido asegabe maila altua dute. Begetarianismoak eta beganismoak bultzatutako alga barietate batzuek omega-3 gantz-azido esentzial luzeak dituzte, hala nola azido dokosahexaenoikoa (DHA) eta azido eikosapentaenoikoa (EPA).[128] Arrain-olioak omega-3 gantz-azidoak ditu, baina jatorrizko iturria algak dira (mikroalgak bereziki), kopepodo gisako itsas bizidunek jaten dituztenak eta elikadura-katearen bidez transmititzen direnak

Kutsaduraren kontrola

• Hondakin-urak algekin trata daitezke, bestela beharrezkoak izango liratekeen produktu kimiko toxikoen erabilera murriztuz.
• Algak erabil daitezke baserrietako isurketetan ongarriak biltzeko. Bildu ondoren, aberastutako algak ongarri gisa erabil daitezke.
• Akuarioak eta urmaelak algekin iragaz daitezke, zeinak uretatik mantenugaiak xurgatzen dituzten alga-garbigailu izeneko gailu batean, alga-belar-garbigailu gisa ere ezagutzen dena.

Nekazaritza Ikerketa Zerbitzuko zientzialariek aurkitu zuten nitrogeno-isuriaren % 60-90 eta fosforo-isuriaren % 70-100 simaur-hondakinetatik har daitezkeela alga-garbigailu horizontal bat erabiliz, alga-belar-garbigailu ere deitua. Zientzialariek alga-belar-garbigailua garatu zuten alga-koloniak sor daitezkeen nylonezko sareko 100 oineko sakonera txikiko kanalizazioz osatuz, eta hiru urtez aztertu zuten haren eraginkortasuna. Ikusi zuten algak erraz erabil daitezkeela nekazaritza-soroetako mantenugaien isurketa murrizteko eta ibaietara, errekara eta ozeanoetara isurtzen den uraren kalitatea hobetzeko. Ikertzaileek mantenugaietan aberatsak diren alga-belar-garbigailuko algak bildu, eta lehortu zituzten, eta ongarri organiko gisa zuten potentziala aztertu zuten. Luzoker eta arto landareak alga-belar-garbigailuko ongarri organikoa erabiliz zein ongarri komertzialekin hazitakoak berdin hazten zirela ikusi zuten. Goranzko fluxu burbuilak edo ur-jauzi bertikalak erabiltzen dituzten alga-garbigailuak akuarioak eta urmaelak iragazteko ere erabiltzen dira orain.

Polimeroak

Hainbat polimero sor daitezke algetatik, eta horiek bereziki erabilgarriak izan daitezke bioplastikoak sortzeko. Horien artean daude plastiko hibridoak, zelulosa-oinarritutako plastikoak, azido polilaktikoa eta biopolietilenoa. Hainbat enpresa alga-polimeroak ekoizten hasi dira komertzialki, besteak beste, txankletetan eta surf-tauletan erabiltzeko.

Biorremediazioa

Stichococcus bacillaris algak aztarnategi arkeologikoetan erabiltzen diren silikonazko erretxinak kolonizatzen dituela ikusi da, substantzia sintetikoa biodegradatuz.

Pigmentuak

Algek sortutako pigmentu naturalak (karotenoideak eta klorofilak) koloratzaile eta tindagai kimikoen alternatiba gisa erabil daitezke. Alga-pigmentu batzuen presentzia, pigmentu-kontzentrazio-erlazio espezifikoekin batera, taxonaren espezifikoak dira: hainbat metodo analitikorekin egindako haien kontzentrazioen analisiak, batez ere errendimendu handiko kromatografia likidoarekin, jakinduria sakona eman dezake itsasoko uraren laginetan dauden alga-populazio naturalen osaera taxonomikoari eta ugaritasun erlatiboari buruz.

Substantzia egonkortzaileak

Sakontzeko, irakurri: «Chondrus crispus»

Karragenina, Chondrus crispus alga gorritik ateratakoa, esnekietan erabiltzen da egonkortzaile gisa. Chondrus crispus edo Irlandako goroldioa alga gorri bat da (Rhodophyta filuma). Oso ugaria da, eta, batzuetan, gainazal harritsuetan, soropilak eratzen ditu. Europako eta Ipar Amerikako kostalde atlantiko guztietan dago. Egoera freskoan, alga hau biguna eta kartilaginosoa da, eta bere kolorea hori berdexkatik gorrira aldatzen da, purpura ilunetik edo marroitik pasatuz.

Argazki gehiago

• 
  Puxika alga

Ikus, gainera

• Liken

Bibliografia

Euskal Herria

• Alberdi Estibaritz, Antton. Zer dira algak, EuskalNatura.net. CC-BY-SA lizentzia.. .
• Alberdi Estibaritz, Antton. Algen morfologia, EuskalNatura.net. CC-BY-SA lizentzia.. .
• Alberdi Estibaritz, Antton. Algen bizilekua, EuskalNatura.net. CC-BY-SA lizentzia.. .

Orokorra

• Chapman, V.J.. (1950). Seaweeds and their Uses. London: Methuen ISBN 978-0-412-15740-0..
• Fritsch, F. E.. (1945). The Structure and Reproduction of the Algae. I & II Cambridge University Press (argitaratze data: 1935).
• van den Hoek, C.; Mann, D. G.; Jahns, H. M.. (1995). Algae: An Introduction to Phycology. Cambridge University Press.
• Kassinger, Ruth. (2020). Slime: How Algae Created Us, Plague Us, and Just Might Save Us. Mariner.
• Lembi, C. A.; Waaland, J.R.. (1988). Algae and Human Affairs. Cambridge University Press ISBN 978-0-521-32115-0..
• Mumford, T. F.; Miura, A.. (1988). «Porphyra as food: cultivation and economic» in Lembi, C. A. Algae and Human Affairs. Cambridge University Press, 87–117 or. ISBN 978-0-521-32115-0...
• Round, F. E.. (1981). The Ecology of Algae. London: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-22583-0..
• Smith, G. M.. (1938). Cryptogamic Botany. I New York: McGraw-Hill.
• Ask, E.I. (1990). Cottonii and Spinosum Cultivation Handbook. FMC BioPolymer Corporation.Philippines.

Eskualdeka

Britainia Handia eta Irlanda

• Brodie, Juliet; Burrows, Elsie M.; Chamberlain, Yvonne M.; Christensen, Tyge; Dixon, Peter Stanley; Fletcher, R. L.; Hommersand, Max H.; Irvine, Linda M. et al.. (1977–2003). Seaweeds of the British Isles: A Collaborative Project of the British Phycological Society and the British Museum (Natural History). London / Andover: British Museum of Natural History, HMSO / Intercept ISBN 978-0-565-00781-2..
• Cullinane, John P.. (1973). Phycology of the South Coast of Ireland. Cork: Cork University Press.
• Hardy, F. G.; Aspinall, R. J.. (1988). An Atlas of the Seaweeds of Northumberland and Durham. The Hancock Museum, University Newcastle upon Tyne: Northumberland Biological Records Centre ISBN 978-0-9509680-5-6..
• Hardy, F. G.; Guiry, Michael D.; Arnold, Henry R.. (2006). A Check-list and Atlas of the Seaweeds of Britain and Ireland. (Revised. argitaraldia) London: British Phycological Society ISBN 978-3-906166-35-3..
• John, D. M.; Whitton, B. A.; Brook, J. A.. (2002). The Freshwater Algal Flora of the British Isles. Cambridge / New York: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-77051-4..
• Knight, Margery; Parke, Mary W.. (1931). Manx Algae: An Algal Survey of the South End of the Isle of Man. XXX Liverpool: University Press.
• Morton, Osborne. (1994). Marine Algae of Northern Ireland. Belfast: Ulster Museum ISBN 978-0-900761-28-7..
• Morton, Osborne. (2003-12-01). «The Marine Macroalgae of County Donegal, Ireland» Bulletin of the Irish Biogeographical Society 27: 3–164..

Australia

• Huisman, J. M.. (2000). Marine Plants of Australia. University of Western Australia Press ISBN 978-1-876268-33-6..

Zeelanda Berria

• Chapman, Valentine Jackson; Lindauer, VW; Aiken, M.; Dromgoole, F. I.. (1970). The Marine algae of New Zealand. London / Lehre, Germany: Linnean Society of London / Cramer (argitaratze data: 1900, 1956, 1961, 1969).

Europa

• (Frantsesez) Cabioc'h, Jacqueline; Floc'h, Jean-Yves; Le Toquin, Alain; Boudouresque, Charles-François; Meinesz, Alexandre; Verlaque, Marc. (1992). Guide des algues des mers d'Europe: Manche/Atlantique-Méditerranée. Lausanne, Suisse: Delachaux et Niestlé ISBN 978-2-603-00848-5..
• (Frantsesez) Gayral, Paulette. (1966). Les Algues de côtes françaises (manche et atlantique), notions fondamentales sur l'écologie, la biologie et la systématique des algues marines. Paris: Doin, Deren et Cie.
• Guiry, Michael. D.; Blunden, G.. (1991). Seaweed Resources in Europe: Uses and Potential. John Wiley & Sons ISBN 978-0-471-92947-5..
• (Galizieraz) Míguez Rodríguez, Luís. (1998). Algas mariñas de Galicia: Bioloxía, gastronomía, industria. Vigo: Edicións Xerais de Galicia ISBN 978-84-8302-263-4..
• (Galizieraz) Otero, J.. (2002). Guía das macroalgas de Galicia. A Coruña: Baía Edicións ISBN 978-84-89803-22-0..
• (Gaztelaniaz) Bárbara, I.; Cremades, J.. (1993). Guía de las algas del litoral gallego. A Coruña: Concello da Coruña – Casa das Ciencias.

Artikoa

• Kjellman, Frans Reinhold. (1883). The algae of the Arctic Sea: A survey of the species, together with an exposition of the general characters and the development of the flora. 20 Stockholm: Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar, 1–350 or..

Groenlandia

• Lund, Søren Jensen. (1959). The Marine Algae of East Greenland. Kövenhavn: C.A. Reitzel 9584734.

Faroeak

• Børgesen, Frederik. (1970). Warming, Eugene ed. Botany of the Faröes Based Upon Danish Investigations, Part II. Marine Algae Copenhagen: Det nordiske Forlag 1903, 339–532 or...

Kanariak

• Børgesen, Frederik. (1936). Marine Algae from the Canary Islands. Kopenhage: Bianco Lunos (argitaratze data: 1925, 1926, 1927, 1929, 1930).

Moroko

• (Frantsesez) Gayral, Paulette. (1958). Algues de la côte atlantique marocaine. Casablanca: Rabat [Société des sciences naturelles et physiques du Maroc].

Hego Afrika

• Stegenga, H.; Bolton, J. J.; Anderson, R. J.. (1997). Seaweeds of the South African West Coast. Bolus Herbarium, University of Cape Town ISBN 978-0-7992-1793-3..

Ipar Amerika

• Abbott, I. A.; Hollenberg, G. J.. (1976). Marine Algae of California. California: Stanford University Press ISBN 978-0-8047-0867-8..
• Greeson, Phillip E.. (1982). An annotated key to the identification of commonly occurring and dominant genera of Algae observed in the Phytoplankton of the United States. Washington DC: US Department of the Interior, Geological Survey (kontsulta data: 19 December 2008).
• Taylor, William Randolph. (1969). Marine Algae of the Northeastern Coast of North America. Ann Arbor: University of Michigan Press (argitaratze data: 1937, 1957, 1962) ISBN 978-0-472-04904-2..
• Wehr, J. D.; Sheath, R. G.. (2003). Freshwater Algae of North America: Ecology and Classification. Academic Press ISBN 978-0-12-741550-5..

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Alga

Wikispezieetan bada informazioa gehiago, gai hau dela eta: Algae

• Guiry, Michael; Guiry, Wendy. AlgaeBase. . – a database of all algal names including images, nomenclature, taxonomy, distribution, bibliography, uses, extracts
• Algae – Cell Centered Database. San Diego: University of California.
• Anderson, Don; Keafer, Bruce; Kleindinst, Judy; Shaughnessy, Katie; Joyce, Katherine; Fino, Danielle; Shepherd, Adam. (2007). Harmful Algae. US National Office for Harmful Algal Blooms jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2008-12-05) (kontsulta data: 2008-12-19).
• «About Algae» NMH.ac.uk (Natural History Museum, United Kingdom).

• Datuak: Q37868
• Multimedia: Algae / Q37868
• Espezieak: Algae