Ferrol
| Ferrol | |||
| by | |||
 | |||
|
|||
| Land |  Spania
| ||
|---|---|---|---|
| Region | Galicia | ||
| Provins | La Coruña | ||
| Høgd | 0–50 m | ||
| Areal | 82,65 km² | ||
| Folketal | 64 218 (2024) | ||
| Grunnlagd | Første hundreåret fvt. | ||
| Postnummer | 15401–15406 | ||
| Retningsnummer | 981 | ||
 Ferrol 43°29′04″N 8°13′58″W / 43.484444444444°N 8.2327777777778°W | |||
| Wikimedia Commons: Ferrol | |||
Ferrol er ein by i provinsen La Coruña i Galicia i Spania ved kyten av Atlanterhavet. Byen har kring 65 000 innbyggjarar og eit storbyområde som omfattar opp mot 250 000 innbyggjarar.
Byen har vore kjend for skipsverfta sine og har hatt ein av dei største spanske marinebasane sidan Bourbon-familien styrte landet. Før dette, på 1600-talet, var Ferrol det viktigaste våpenlageret i Europa. I dag er byen mest kjend for skipsverftet Navantia.[1]
Byen er fødestad for den spanske generalen Francisco Franco i 1892 og vart offisielt kalla El Ferrol del Caudillo frå 1938 til 1982.
Historie
[endre | endre wikiteksten]Det er funne spor etter menneske i området her frå førhistorisk tid. I romartida fasnt det ein fiskelandsby her i det første hundreåret fvt. Etter Romarriket fall, vart Ferrol plyndra av vandalar, og i 411 erobra av suebar. I 584 vart kongedømet deira innlemma i kongedømet til vestgotarane.[2]
Frå 711 til 739 vart han plyndra av arabarar og vart til slutt gjenerobra av den vestgotiske kongen av Asturias i 754 og vart verande ein del av det kristne Spania frametter.[3]
Huset Asturias oppretta ein utpost her for å verne seg mot arabarane, som stundom kom nordover for å plyndre området. I tillegg vart området plyndra av normannarar og vikingar på tokt. På 1300-talet gav Henrik II byen til den mektige Andrade-familien.[4]
I 1568 vart byen råka av ein storbrann[5] som øydela mellomalderbyen og delar av festningsverka. Då Huset Bourbon kom til makta på 1700-talet, vart hamnebyen Ferrol ein av dei leiande marinebasane i landet.[6]
Skipsverfta A Graña og Ferrol vart bygde mellom 1726-1783[7] og produserte skip verna med koparskjold frå Xubia.
Det var nesten umogeleg å setje opp ein blokkade utanfor Ferrol i seglskutetida på grunn av vedvarande sterk vestavind langs denne farlege kyststripa. Trass i desse fordelane vart forsvarsverka reduserte under Karl IV og i 1800 gjekk britane i land med ein flåte på 109 skip og gjekk til åtak på San Felipe-borga. Dette åtaket på Ferrol fann stad under napoleonskrigane i Europa, då spanjolane var venta å gå inn på franskmennene si side, som dei gjorde i slaget ved Trafalgar i 1805.[8] Borga klarte derimot å stå imot åtaket og flåten trekte seg attende.
Under den spanske sjølvstendekrigen vart spanjolane allierte med England, men dei klarte ikkje å hindre franskmennene i å ta byen i 1809.
Under Ferdinand VII mista Ferrol statusen som hovudstad, men det var likevel aktivitet i byen, og i 1858 vart det første spanske dampskipet bygd i Ferrol.
Etter den spanske borgarkrigen vart skipsverfta i Ferrol overtekne av staten og nasjonaliserte i 1945. Frå 1938 til 1982 vart byen kalla «El Ferrol del Caudillo» etter diktatoren i Spania, Francisco Franco, som var fødd her.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ NAVANTIA, arkivert frå originalen 18. juni 2008, henta 4. november 2009
- ↑ (Britoniensis ecclesiae episcopus), arkivert frå originalen 21. september 2009, henta 24. oktober 2009
- ↑ Bispedømet Ferrol-Mondoñedo
- ↑ Kongelege i Spania frå 1492 til 1805: Det spanske riket
- ↑ “History of Ferrol” (1846) avisa El Ferrolano, 10. februar 1846, no.1
- ↑ Marinebasen El Ferrol under Karl III av Spania
- ↑ «Ferrol». Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica på nett.
- ↑ Blokkadar på franske og spanske hamnebyar - mai 1805, arkivert frå originalen 25. juli 2008, henta 4. november 2009
- Denne artikkelen bygger på «Ferrol» frå Wikipedia på engelsk, den 4. november 2009.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- Tekst frå Encyclopædia Britannica si 11. utgåve, eit leksikon som i dag er offentleg eigedom.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
