Filmografia Humphreya Bogarta

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Humphrey Bogart (1941)

Humphrey Bogart (1899–1957) w trwającej 34 lata karierze występował w filmach, radiu, telewizji i na scenie. Zagrał w 74 produkcjach fabularnych[1]. Był trzykrotnie nominowany do nagrody Akademii Filmowej[2], z czego zdobył jednego Oscara[3]. Uznawany jest przez biografów i historyków za jedną z największych i najwybitniejszych gwiazd filmowych w historii amerykańskiego kina i „Złotej Ery Hollywood[4]. W 1999 American Film Institute (AFI) ogłosił go „największym aktorem wszech czasów” (The 50 Greatest American Screen Legends)[5]. Po współczesne czasy stawiany jest jako wzorzec męskich ról[6].

Karierę rozpoczął w 1922, debiutując na Broadwayu[7]. Na deskach nowojorskich teatrów występował z przerwami do 1935[8], kiedy to zagrał w sztuce Skamieniały las pióra Roberta E. Sherwooda. Kreacja więźnia Duke’a Mantee przyniosła mu pierwszy szeroki rozgłos i pozwoliła na stworzenie nowego emploi[9]. W 1930 zadebiutował rolą Steve’a w filmie pełnometrażowym W górze rzeki (reż. John Ford) razem ze Spencerem Tracym[10]. Przez dwa lata był związany umową ze studiem Fox Film Corporation[11]. Na fali pozytywnego przyjęcia sztuki Skamieniały las, w 1936 przeniesiono ją na duży ekran (reż. Archie Mayo), gdzie powtórzył rolę Mantee i związał się kontraktem z Warner Bros.[12] Przez następnych pięć lat występował w produkcjach klasy B, zwykle w dramatach kryminalnych[13]. Uwagę krytyków zwrócił kreacjami w filmach Czarny legion (1937, reż. Michael Curtiz)[14] oraz Śmiertelny zaułek (1937, reż. William Wyler)[15]. Przełomem w karierze Bogarta był występ w gangsterskim heist noir High Sierra (1941, reż. Raoul Walsh)[16].

W ciągu następnej dekady aktor zagrał w produkcjach, które na trwałe wpisały się do kanonu klasyki amerykańskiej kinematografii: kryminale noir Sokół maltański (1941, reż. John Huston), w którym wcielił się w detektywa Sama Spade’a[17], melodramacie noir Casablanca (1942, reż. Michael Curtiz), gdzie partnerowała mu Ingrid Bergman[18], a kreacja Ricka Blaine’a zapewniła Bogartowi ogólnoświatową rozpoznawalność[19] oraz przyniosła mu pierwszą nominację do nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[20], melodramacie przygodowo-wojennym Mieć i nie mieć (1944, reż. Howard Hawks) z Lauren Bacall[21], partnerującą mu również w filmach noir Wielki sen (1946, reż. Howard Hawks)[22] i Mroczne przejście (1947, reż. Delmer Daves)[23]. Kontynuację kariery stanowiły występy w dramacie przygodowym z elementami westernu Skarb Sierra Madre[24], a także w filmie noir Koralowa wyspa (oba z 1948 w reżyserii Hustona)[25]. W latach 50. Bogart zasłynął z ról w dramacie noir Pustka (1950, reż. Nicholas Ray)[26], komedii przygodowej Afrykańska królowa (1951, reż. John Huston) razem z Katharine Hepburn, za występ w której otrzymał nagrodę Akademii Filmowej za pierwszoplanową kreację Charliego Allnuta[27], dramacie wojennym Bunt na okręcie (1954, reż. Edward Dmytryk)[28], gdzie za główną rolę otrzymał ostatnią nominację do Oscara[29], oraz w komedii romantycznej Sabrina (1954, reż. Billy Wilder) z Audrey Hepburn i Williamem Holdenem[30].

W latach 1943–1949 i 1955 był notowany w pierwszej dziesiątce najbardziej dochodowych amerykańskich aktorów[31]. Trzy filmy z jego udziałem były zestawiane w pierwszej dziesiątce podsumowań roku w tamtejszym box offisie. Szesnaście filmów, w których Bogart wziął udział, było nominowanych przynajmniej do jednego Oscara, a sześć z nich zdobyło co najmniej jedną statuetkę[32]. Trzydzieści cztery produkcje z udziałem aktora, po uwzględnieniu inflacji, przekroczyło sumę 100 milionów dolarów dochodu z biletów na rynku krajowym[32].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Bette Davis, Leslie Howard i Bogart w filmie Skamieniały las (1936)
James Burke i Humphrey Bogart w filmie Śmiertelny zaułek (1937)
Frank McHugh, James Cagney i Humphrey Bogart na fotosie z filmu Burzliwe lata dwudzieste (1939)
Edward G. Robinson i Bogart w filmie Orchid, brat gangstera (1940)
Ida Lupino i Humphrey Bogart w filmie High Sierra (1941)
Humphrey Bogart jako Sam Spade w filmie Sokół maltański (1941)
Dooley Wilson i Humphrey Bogart w scenie z filmu Casablanca (1942)
Humphrey Bogart i Lauren Bacall w filmie Wielki sen (1946)
Katharine Hepburn i Bogart w filmie Afrykańska królowa (1951)
Humphrey Bogart i Audrey Hepburn na fotosie z filmu Sabrina (1954)
Rok[a] Tytuł Rola Tytuł oryg. / uwagi Źr
1928 Tańczące miasto mężczyzna w drzwiach podczas zabawy The Dancing Town, film krótkometrażowy, niemy [33]
1930 Broadway’s Like That narzeczony Ruth film krótkometrażowy, dźwiękowy, odnaleziony w 1963[34] [35]
W górze rzeki Steve Jordan Up the River [36]
Zdobywca serc Tom Standish A Devil with Women [37]
1931 Ciało i dusza Jim Watson Body and Soul [38]
Zła siostra Valentine Corliss Bad Sister, tytuł alt.: Gambling Daughters [39]
Kobiety wszystkich narodowości Stone Women of All Nations, sceny z udziałem Bogarta usunięto [40]
A Holy Terror Steve Nash tytuł alt.: Wyoming Wonder [41]
1932 Love Affair Jim Leonard [42]
Blues wielkiego miasta Shep Adkins Big City Blues [43]
Three on a Match Harve [44]
1934 Midnight Gar Boni tytuł alt.: Call It Murder [45]
1936 Skamieniały las Duke Mantee The Petrified Forest [46]
Na celowniku mafii Nick „Bugs” Fenner Bullets or Ballots [47]
Dwoje przeciwko światu Sherry Scott Two Against the World, tytuł alt.: One Fatal Hour, remake filmu Ostatnie wydanie z 1931[48] [49]
Orzeł leci do Chin Hap Stuart China Clipper [50]
Zaginiona wyspa Valentine „Val” Stevens Isle of Fury, tytuł alt.: Three in Eden [51]
1937 Czarny legion Frank Taylor Black Legion [52]
Wielki O’Malley John Phillips The Great O’Malley [53]
Fordanserki prokurator okręgowy David Graham Marked Woman, tytuł alt.: The Men Behind [54]
Kid Galahad Turkey Morgan [55]
Zbieg z San Quentin Joe „Red” Kennedy San Quentin [56]
Śmiertelny zaułek Hugh „Baby Face” Martin Dead End [57]
Mr. Dodd szaleje Doug Quintain Stand-In [58]
1938 Swing Your Lady Ed Hatch [59]
Szkoła zbrodni zastępca komisarza Mark Braden Crime School [60]
Men Are Such Fools Harry Galleon [61]
Racket Busters John „Czar” Martin [62]
Dr Clitterhouse „Rocks” Valentine The Amazing Dr. Clitterhouse [63]
Aniołowie o brudnych twarzach Jim Frazier Angels with Dirty Faces
Swingtime in the Movies on sam film krótkometrażowy, niewym. w czołówce [64]
1939 Król podziemia Joe Gurney King of the Underworld, tytuł alt.: Unlawful [65]
Oklahoma Kid Whip McCord The Oklahoma Kid [66]
You Can’t Get Away with Murder Frank Wilson [67]
Mroczne zwycięstwo Michael O’Leary Dark Victory [68]
Burzliwe lata dwudzieste George Hally tytuły alt.: The Roaring Twenties [69]
Powrót doktora X doktor Maurice Xavier (aka Marshall Quesne) The Return of Doctor X [70]
Niewidzialne piętno Charles Martin Invisible Stripes [71]
1940 It All Came True Grasselli (aka Chips Maguire) [72]
Złoto dla Południa John Murrell Virginia City [73]
Orchid, brat gangstera Jack Buck Brother Orchid [74]
Nocna wyprawa Paul Fabrini They Drive by Night, tytuł alt.: The Road to Frisco [75]
1941 High Sierra Roy „Mad Dog” Earle [76]
Cyrkowe wozy Nick Coster The Wagons Roll at Night [77]
Sokół maltański prywatny detektyw Sam Spade The Maltese Falcon, tytuł alt.: The Gent from Frisco [78]
1942 Poprzez noc Alfred „Gloves” Donahue All Through the Night [79]
The Big Shot Joseph „Duke” Berne [80]
Przez Pacyfik Rick Leland Across the Pacific [81]
Casablanca Rick Blaine[b] [83]
1943 Konwój porucznik Joe Rossi Action in the North Atlantic, tytuł alt.: Heroes Without Uniforms [84]
Thank Your Lucky Stars on sam (cameo) [85]
Sahara sierżant Joe Gunn [86]
1944 Droga do Marsylii Jean Matrac Passage to Marseille, tytuł alt.: Message to Marseille [87]
Mieć i nie mieć Harry „Steve” Morgan To Have and Have Not [88]
I Am An American on sam filmy krótkometrażowe [89]
Report from the Front[c] [90]
1945 Konflikt Richard Mason Conflict [91]
Hollywood Victory Caravan on sam film krótkometrażowy [92]
1946 Two Guys from Milwaukee tytuł alt.: Royal Flush, niewym. w czołówce [93]
Wielki sen prywatny detektyw Philip Marlowe[d] The Big Sleep [94]
Nigdy nie mów do widzenia Never Say Goodbye, głos (niewym. w czołówce)[e] [95]
1947 Śmiertelne porachunki kapitan Warren „Rip” Murdock Dead Reckoning [96]
The Two Mrs. Carrolls Geoffrey Carroll [97]
Mroczne przejście Vincent Parry (vel Alan Lynell) Dark Passage [98]
1948 Always Together on sam niewym. w czołówce [99]
Skarb Sierra Madre Fred C. Dobbs The Treasure of the Sierra Madre [100]
Koralowa wyspa major Frank McCloud Key Largo [101]
1949 Pukać do każdych drzwi Andrew Morton Knock on Any Door [102]
Tokyo Joe Joseph „Joe” Barrett [103]
1950 Chain Lightning podpułkownik Matthew „Matt” Brennan [104]
Pustka Dixon Steele In a Lonely Place [105]
1951 Strażnik prawa prokurator okręgowy Martin Ferguson The Enforcer, tytuł alt.: Murder, Inc. [106]
Sirocco Harry Smith [107]
Afrykańska królowa Charlie Allnut The African Queen [108]
1952 Ostatni termin Ed Hutcheson Deadline – U.S.A. [109]
US Savings Bond Trailer on sam [110]
Droga do Bali on sam (cameo) [111]
1953 Arena walki major Jed Webbe Battle Circus [112]
Pobij diabła Billy Dannreuther Beat the Devil [113]
1954 The Love Lottery on sam (cameo) niewym. w czołówce [114]
Bunt na okręcie komandor porucznik Philipp Francis Queeg The Caine Mutiny, tytuł alt.: Authority and Rebellion [115]
Sabrina Linus Larrabee tytuł alt.: Sabrina Fair/La Vie en Rose [116]
Bosonoga Contessa Harry Dawes tytuł alt.: The Barefoot Contessa [117]
1955 Nie jesteśmy aniołami Joseph We’re No Angels [118]
Lewa ręka Pana Boga James „Jim” Carmody The Left Hand of God [119]
Godziny rozpaczy Glenn Griffin The Desperate Hours [120]
1956 Tym cięższy ich upadek Eddie Willis The Harder They Fall [121]

Telewizja[edytuj | edytuj kod]

Rok Tytuł Rola Informacje Stacja Źr
1953 The Jack Benny Program Baby Face odcinek z 23 października 1953[f] ABC [122][123]
1955 Skamieniały las Duke Mantee film telewizyjny, data emisji: 30 maja 1955[g] NBC [29][124]

Radio[edytuj | edytuj kod]

Humphrey Bogart w słuchowisku Suspense w CBS Radio (1945)
Humphrey Bogart i Dorothy McGuire w CBS Radio (1945)
Humphrey Bogart i Dorothy McGuire w CBS Radio (1945)
Humphrey Bogart i Lauren Bacall podczas występu w rozgłośni American Forces Network dla żołnierzy biorących udział w II wojnie światowej (lata 40.)
Rok Program Odcinek Rola Data emisji Źr
1938 Kraft Music Hall występ gościnny on sam 19 maja 1938 [125]
1939 Lux Radio Theatre Na celowniku mafii Nick „Bugs” Fenner 17 kwietnia 1939
1940 The Screen Guild Theater Skamieniały las Duke Mantee 7 stycznia 1940 [126]
1941 It’s Time to Smile Show występ gościnny on sam 5 marca 1941
The Bob Hope Show 3 czerwca 1941
The Gulf Screen Guild Theater Dr Clitterhouse „Rocks” Valentine 2 listopada 1941
Kuchareczka i kamerdyner Dan Nolin 23 listopada 1941 [127]
Shirley Temple Time Mr Idea with Robert Young on sam 12 grudnia 1941 [126]
1942 The Screen Guild Theater High Sierra Roy „Mad Dog” Earle 4 stycznia 1942 [128]
The Jack Benny Program The Frightwig Murder Case on sam 1 lutego 1942 [126]
1943 The Screen Guild Theater Casablanca Rick Blaine 26 kwietnia 1943 [129]
Edgar Bergen and Charlie McCarthy występ gościnny on sam 12 września 1943 [126]
The Screen Guild Theater Sokół maltański prywatny detektyw Sam Spade 20 września 1943
The Jack Benny Program Casablanca Rick Blaine 17 października 1943
1944 Screen Guild Players High Sierra Roy „Mad Dog” Earle 17 kwietnia 1944 [130]
1945 Suspense Love’s Lovely Counterfeit gangster 8 marca 1945 [126]
Command Performance występ gościnny on sam 15 marca 1945
Lux Radio Theatre Nocny przypływ Bobo 30 kwietnia 1945
Cavalcade of America How to Build Paradise główny radiotelegrafista Buck Quaid 21 maja 1945
Command Performance występ gościnny on sam 30 sierpnia 1945
Cavalcade of America My Son John główny radiotelegrafista Buck Quaid 29 października 1945
Theater of Romance Droga bez powrotu Dan 18 grudnia 1945
1946 Academy Award Sokół maltański prywatny detektyw Sam Spade 3 lipca 1946
Lux Radio Theatre Mieć i nie mieć Harry „Steve” Morgan 13 października 1946
14 października 1946
1947 The Jack Benny Program występ gościnny on sam 5 stycznia 1947
Kraft Music Hall 6 listopada 1947
1948 Studio One Dr Clitterhouse „Rocks” Valentine 20 stycznia 1948
Guest Star występ gościnny on sam 7 listopada 1948
1949 Lux Radio Theatre Skarb Sierra Madre Fred C. Dobbs 18 kwietnia 1949
1950 Hedda Hopper Show występ gościnny on sam 14 października 1950
1951–1952 Bold Venture[h] Slate Shannon 26 marca 1951–14 lipca 1952 [132]
1952 The Bing Crosby – Chesterfield Show występ gościnny on sam 13 lutego 1952 [126]
12 marca 1952
Stars in the Air Dom przy 92 ulicy inspektor George A. Briggs 3 maja 1952
Lux Radio Theatre Afrykańska królowa Charlie Allnut 15 grudnia 1952

Scena[edytuj | edytuj kod]

Humphrey Bogart i Shirley Booth w sztuce Hell’s Bells (1925)
Ruth Gordon i Humphrey Bogart w sztuce Saturday’s Children (1927)
Humphrey Bogart (pierwszy z lewej), Peggy Conklin, Tom Fadden, Leslie Howard i Blanche Sweet w sztuce Skamieniały las (1935)

Humphrey Bogart debiutował na scenie 2 stycznia 1922 w Fulton Theatre na Brooklynie w spektaklu Drifting, wcielając się w rolę japońskiego kamerdynera, wypowiadającego jedną kwestię[i][7][134][135]. Początkowo grywał epizody, m.in. w melodramatach Up the Ladder i Swifty[8]. W drugiej ze sztuk partnerował parze Frances Howard i Neil Hamilton. Jego role zwykle ignorowano lub surowo krytykowano – szczególnie dotknęła go opinia Alexandera Woollcotta. Recenzując jego rolę w spektaklu Swifty, autor pisał, że „młody człowiek, który ucieleśnia tegoż potomka wyższych sfer, jest, jak to się zazwyczaj litościwie określa – niedostateczny”[136][137][138]. Wycinek z recenzją Woollcotta Bogart trzymał przez resztę życia, a w czasach występów w teatrze potraktował jego słowa jako wyzwanie[138].

Pierwszą większą rolę otrzymał w 1923 w komedii Meet the Wife, u boku Cliftona Webba i Mary Boland[137]. Jego kreacja zdobyła przychylne recenzje[139]. Spektakl okazał się przebojem i był wystawiany 232 razy[139]. Rok później występował w sztuce Nerves, której współautorem był Stephen Benét[139][140]. Aktor ponownie zebrał przychylne oceny, m.in. na łamach „The New York Timesa” i „New York Worlda[141]. Gdy zeszła ona z afisza, Bogart na krótko zrezygnował z gry, tłumacząc to tremą[141]. W 1925 powrócił do występów, grając razem z Shirley Booth w komedii Hell’s Bells[142]. Łącznie wystawiano ją 120 razy[8]. W następnych latach aktora angażowano m.in. do komedii Baby Mine, gdzie w głównej roli występował Roscoe Arbuckle[143], A Most Immoral Lady oraz It’s a Wise Child, która była hitem Broadwayu w sezonie 1929–1930[144]. Zagrawszy w kilku filmach w latach 1930–1932, gdy studio Fox Film Corporation nie przedłużyło z nim umowy, powrócił na Broadway[11]. Z uwagi na kryzys i następstwa wywołane przez czarny czwartek, spektakle z udziałem Bogarta w sezonie 1932–1933 grano nie dłużej jak tydzień[145].

Przełomem był rok 1934, kiedy to Bogart otrzymał angaż do sztuki Skamieniały las autorstwa Roberta E. Sherwooda w reżyserii Artura Hopkinsa[146]. Kreacja więźnia Duke’a Mantee otrzymała pozytywne recenzje od krytyków, a Stefan Kanfer uważał, że data premiery spektaklu była kluczowa w historii amerykańskiego teatru i kina[9]. Sztukę wystawiano od stycznia do czerwca 1935, łącznie 181 razy[147] (według innych źródeł 197 razy)[148].

Rok (sezon) Tytuł Rola Teatr Źr
1922 Drifting japoński kamerdyner Fulton Theatre [134]
Up the Ladder b.d. Playhouse Theatre [149]
Swifty Tom Proctor [150]
1923–1924 Meet the Wife Gregory Brown Klaw Theatre
1924 Nerves Bob Thatch Comedy Theatre
1925 Hell’s Bell Jimmy Todhunter Wallack’s Theatre
1925–1926 Candle Searchers Jose Vallejo Music Box Theatre [151]
1927 Saturday’s Children Rims O’Neil Booth Theatre
Baby Mine Alfred Hardy 46th Street Theatre
1928 A Most Immoral Lady b.d. Cort Theatre
1929 The Skyrocket Vic Ewing Lyceum Theatre
1929–1930 It’s a Wise Child Roger Baldwin Belasco Theatre
1931 After All Duff Wilson Booth Theatre
1932 I Loved You Wednesday Randall Williams Sam H. Harris Theatre
Chrysalis Don Ellis Martin Beck Theater [152]
1933 Our Wife Jerry Marvin Booth Theater
The Mask and the Face Luciano Spina Guild Theatre
1934 Invitation to a Murder Horatio Channing Masque Theatre
1935 Skamieniały las Duke Mantee Broadhurst Theatre

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Jest to rok premiery. O ile to możliwe, data premiery narzuca kolejność filmów w tej tabeli.
  2. Postać Ricka Blaine’a zajęła 4. miejsce w opublikowanym w czerwcu 2003 przez American Film Institute rankingu na „największego bohatera w historii kina[82].
  3. Zbiórka funduszy na rzecz Amerykańskiego Czerwonego Krzyża (ARC)[86].
  4. Postać Philipa Marlowe’a zajęła 32. miejsce w opublikowanym w czerwcu 2003 przez American Film Institute rankingu na „największego bohatera w historii kina”[82].
  5. W jednej ze scen Bogart dublował głos bohatera granego przez Errola Flynna[95].
  6. Bogart wystąpił jako Baby Face i sparodiował kilka swoich ról gangsterów[122].
  7. Bogart wystąpił w telewizyjnej wersji Skamieniałego lasu w programie Producers’ Showcase, ponownie kreując rolę więźnia Duke’a Mantee. Partnerowali mu Lauren Bacall i Henry Fonda[29].
  8. Bold Venture było półgodzinną serią radiową, emitowaną w latach 1951–1952, która składała się z 78 odcinków. Została wyprodukowana przez firmę aktora – Santana Productions. W głównej roli Bogartowi partnerowała Bacall[131][132].
  9. Ukończywszy służbę w United States Navy Bogart otrzymał pracę w teatrze w Nowym Jorku. W 1920 był inspicjentem podczas spektaklu Experience, a następnie pełnił rolę operatora sceny w trupie Alice Brady, która odbywała tournée ze sztuką The Ruined Lady[133].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Kanfer 2011 ↓, s. 268–271.
  2. Kanfer 2011 ↓, s. 113, 177, 221.
  3. Kanfer 2011 ↓, s. 177.
  4. Kanfer 2011 ↓, s. 8, 257.
  5. Kanfer 2011 ↓, s. 257.
  6. Kanfer 2011 ↓, s. 258–259.
  7. a b Kanfer 2011 ↓, s. 27.
  8. a b c Kanfer 2011 ↓, s. 267.
  9. a b Kanfer 2011 ↓, s. 44, 47–48.
  10. Meyers 1997 ↓, s. 41; Kanfer 2011 ↓, s. 39.
  11. a b Kanfer 2011 ↓, s. 38–40.
  12. Kanfer 2011 ↓, s. 52.
  13. Sperber i Lax 1997 ↓, s. 60–61.
  14. Kanfer 2011 ↓, s. 59, 61.
  15. Kanfer 2011 ↓, s. 62–63.
  16. Kanfer 2011 ↓, s. 64–65.
  17. Kanfer 2011 ↓, s. 75, 79.
  18. Kanfer 2011 ↓, s. 86–89.
  19. Meyers 1997 ↓, s. 151; Kanfer 2011 ↓, s. 96.
  20. Kanfer 2011 ↓, s. 113.
  21. Kanfer 2011 ↓, s. 109.
  22. Kanfer 2011 ↓, s. 119.
  23. Kanfer 2011 ↓, s. 130.
  24. Kanfer 2011 ↓, s. 130–131.
  25. Kanfer 2011 ↓, s. 145–146.
  26. Kanfer 2011 ↓, s. 159–160.
  27. Kanfer 2011 ↓, s. 168, 177.
  28. Kanfer 2011 ↓, s. 193–194.
  29. a b c Kanfer 2011 ↓, s. 221.
  30. Kanfer 2011 ↓, s. 198–200.
  31. QP Money Making Stars All Years. [dostęp 2019-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-23)]. (ang.).
  32. a b Humphrey Bogart Movies – Ultimate Movie Rankings. [dostęp 2019-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-02)]. (ang.).
  33. Duchovnay 1999 ↓, s. 277.
  34. Sperber i Lax 1997 ↓, s. 39.
  35. McCarty 1965 ↓, s. 13.
  36. McCarty 1965 ↓, s. 15.
  37. Duchovnay 1999 ↓, s. 285.
  38. Duchovnay 1999 ↓, s. 286.
  39. McCarty 1965 ↓, s. 18.
  40. McCarty 1965 ↓, s. 19.
  41. McCarty 1965 ↓, s. 20.
  42. McCarty 1965 ↓, s. 21.
  43. McCarty 1965 ↓, s. 22.
  44. Duchovnay 1999 ↓, s. 288.
  45. Michael 1965 ↓, s. 48.
  46. Pettigrew 1977 ↓, s. 185.
  47. Barbour 1974 ↓, s. 143.
  48. Kanfer 2011 ↓, s. 54.
  49. Duchovnay 1999 ↓, s. 289.
  50. Michael 1965 ↓, s. 56.
  51. Duchovnay 1999 ↓, s. 290.
  52. Michael 1965 ↓, s. 63.
  53. Michael 1965 ↓, s. 60.
  54. Duchovnay 1999 ↓, s. 291.
  55. Michael 1965 ↓, s. 68.
  56. McCarty 1965 ↓, s. 46.
  57. Duchovnay 1999 ↓, s. 292.
  58. Michael 1965 ↓, s. 72.
  59. McCarty 1965 ↓, s. 53.
  60. Duchovnay 1999 ↓, s. 293.
  61. Michael 1965 ↓, s. 76.
  62. Duchovnay 1999 ↓, s. 294.
  63. Barbour 1974 ↓, s. 145.
  64. Swingtime in the Movies (1938) – Overview. Turner Classic Movies. [dostęp 2019-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-05)]. (ang.).
  65. Pettigrew 1977 ↓, s. 191.
  66. McCarty 1965 ↓, s. 67.
  67. McCarty 1965 ↓, s. 71.
  68. McCarty 1965 ↓, s. 69.
  69. McCarty 1965 ↓, s. 74.
  70. McCarty 1965 ↓, s. 75.
  71. Duchovnay 1999 ↓, s. 297.
  72. McCarty 1965 ↓, s. 82.
  73. McCarty 1965 ↓, s. 79.
  74. McCarty 1965 ↓, s. 84.
  75. McCarty 1965 ↓, s. 87.
  76. Duchovnay 1999 ↓, s. 299.
  77. McCarty 1965 ↓, s. 94.
  78. Pettigrew 1977 ↓, s. 195.
  79. McCarty 1965 ↓, s. 97.
  80. McCarty 1965 ↓, s. 100.
  81. McCarty 1965 ↓, s. 104.
  82. a b Afi’s 100 Greatests Heroes & Villains. American Film Institute. [dostęp 2019-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-03)]. (ang.).
  83. McCarty 1965 ↓, s. 107.
  84. McCarty 1965 ↓, s. 110.
  85. McCarty 1965 ↓, s. 112.
  86. a b Duchovnay 1999 ↓, s. 302.
  87. McCarty 1965 ↓, s. 116.
  88. McCarty 1965 ↓, s. 119.
  89. I Am An American (1944) – Overview. Turner Classic Movies. [dostęp 2019-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-31)]. (ang.).
  90. Pettigrew 1977 ↓, s. 198.
  91. McCarty 1965 ↓, s. 122.
  92. Duchovnay 1999 ↓, s. 304.
  93. McCarty 1965 ↓, s. 124.
  94. McCarty 1965 ↓, s. 126.
  95. a b Duchovnay 1999 ↓, s. 62.
  96. McCarty 1965 ↓, s. 130.
  97. McCarty 1965 ↓, s. 131.
  98. McCarty 1965 ↓, s. 133.
  99. McCarty 1965 ↓, s. 136.
  100. McCarty 1965 ↓, s. 137.
  101. McCarty 1965 ↓, s. 142.
  102. McCarty 1965 ↓, s. 147.
  103. McCarty 1965 ↓, s. 149.
  104. McCarty 1965 ↓, s. 153.
  105. McCarty 1965 ↓, s. 152.
  106. McCarty 1965 ↓, s. 157.
  107. McCarty 1965 ↓, s. 156.
  108. Duchovnay 1999 ↓, s. 309.
  109. McCarty 1965 ↓, s. 160.
  110. McCarty 1965 ↓, s. 167.
  111. Barbour 1974 ↓, s. 154.
  112. McCarty 1965 ↓, s. 168.
  113. McCarty 1965 ↓, s. 171.
  114. Duchovnay 1999 ↓, s. 282.
  115. McCarty 1965 ↓, s. 174.
  116. Michael 1965 ↓, s. 168.
  117. McCarty 1965 ↓, s. 178.
  118. McCarty 1965 ↓, s. 181–182.
  119. Pettigrew 1977 ↓, s. 205.
  120. Michael 1965 ↓, s. 175.
  121. Duchovnay 1999 ↓, s. 313.
  122. a b Duchovnay 1999 ↓, s. 67.
  123. Christine Becker: It’s the Pictures That Got Small: Hollywood Film Stars on 1950s Television. Wesleyan University Press, 2008, s. 35. ISBN 978-0-8195-6894-6. (ang.).
  124. Duchovnay 1999 ↓, s. 33, 282.
  125. Duchovnay 1999 ↓, s. 315.
  126. a b c d e f Humphrey Bogart: Radio Star. [dostęp 2019-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-01)]. (ang.).
  127. Free Classic Radio Shows – The Screen Guild Theater Radio Programs from 1939–1941. [dostęp 2021-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-24)]. (ang.).
  128. Derek Sculthorpe: Claire Trevor: The Life and Films of the Queen of Noir. McFarland & Company, 2018, s. 158. ISBN 978-1-4766-3069-4. (ang.).
  129. AWR0023: Screen Guild Theater: Casablanca (Summer of Bogart). [dostęp 2021-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-24)]. (ang.).
  130. Facts About „High Sierra”: Classic Movie Hub (CMH). [dostęp 2021-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-24)]. (ang.).
  131. Sperber i Lax 1997 ↓, s. 437–438.
  132. a b John Dunning: On the Air: The Encyclopedia of Old-Time Radio. Oxford University Press, 1998, s. 109–110. ISBN 978-0-19-507678-3. (ang.).
  133. Barbour 1974 ↓, s. 11–12; Kanfer 2011 ↓, s. 26.
  134. a b Meyers 1997 ↓, s. 26.
  135. Sperber i Lax 1997 ↓, s. 31.
  136. McCarty 1965 ↓, s. 8.
  137. a b Sperber i Lax 1997 ↓, s. 32.
  138. a b Kanfer 2011 ↓, s. 29.
  139. a b c Kanfer 2011 ↓, s. 30.
  140. Sperber i Lax 1997 ↓, s. 33.
  141. a b Kanfer 2011 ↓, s. 32.
  142. Kanfer 2011 ↓, s. 33.
  143. Kanfer 2011 ↓, s. 36.
  144. Kanfer 2011 ↓, s. 38.
  145. Kanfer 2011 ↓, s. 41.
  146. Kanfer 2011 ↓, s. 42, 44.
  147. Kanfer 2011 ↓, s. 48, 268.
  148. Meyers 1997 ↓, s. 51.
  149. Duchovnay 1999 ↓, s. 283.
  150. Pettigrew 1981 ↓, s. 136.
  151. Pettigrew 1977 ↓, s. 180.
  152. Pettigrew 1977 ↓, s. 181.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]