Grzegorz z Sanoka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grzegorz z Sanoka
Ilustracja
Herb duchownego
Data urodzenia

ok. 1407

Data i miejsce śmierci

29 stycznia 1477
Rohatyn

Arcybiskup metropolita lwowski
Okres sprawowania

1451–1477

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Nominacja biskupia

1451

Sakra biskupia

4 lipca 1451

Gregorius Sanocensis - z rysunku znajdującego się u Gwalberta Pawlikowskiego (1825-1850)

Grzegorz z Sanoka herbu Strzemię, inne formy nazwiska Gregorius Sanocensis, Gregorius Sanoceus, Gregorius de Sanok (ur. ok. 1407 w okolicach Sanoka, zm. 29 stycznia 1477 w Rohatynie) – polski duchowny rzymskokatolicki, profesor Akademii Krakowskiej, arcybiskup metropolita lwowski w latach 1451–1477, pierwszy przedstawiciel renesansowego humanizmu w Polsce, krytyk scholastyki i poeta.

Pomnik Grzegorza z Sanoka w Sanoku
Medal Grzegorza z Sanoka z 1977
Tablica upamiętniająca Grzegorza z Sanoka na budynku przy ul. Zamkowej w Sanoku

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Piotra, mieszczanina sanockiego oraz ławnika sądu wyższego prawa niemieckiego na zamku w Sanoku. Miał brata Pawła noszącego przydomek Długosz. Kalimach informuje, że urodził się in pago, non procul a fonte Istulae – w zapadłej wsi, nad Wisłokiem[1].

Dokładną relację dotyczącą życia i działalności Grzegorza z Sanoka podaje Adam Fastnacht w swej pracy Pochodzenie społeczne studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego z diecezji przemyskiej w latach 1400–1642. Według niej Grzegorz jako 12-letni chłopiec uciekł z domu i po trwających 10 lat wędrówkach dotarł aż za Łabę. Około 1421 rozpoczął naukę w Krakowie. Zajmował się m.in. przepisywaniem rękopisów, śpiewem i muzyką. W 1428 zapisał się na Akademię Krakowską, gdzie uzyskał stopień bakałarza. W 1433 został profesorem poezji rzymskiej. W latach 1433–1437 był wychowawcą synów wojewody krakowskiego Jana Tarnowskiego. Przed 1437 przyjął święcenia kapłańskie. Na dalsze studia wyjechał do Włoch, gdzie przebywał trzy lata. W kancelarii papieża Eugeniusza IV powierzono mu obowiązki muzyka i kopisty. Po powrocie do Krakowa uzyskał w 1439 stopień magistra artium. W Akademii Krakowskiej wykładał poezję klasyczną. Po pobycie we Włoszech osiadł w 1440 w Wieliczce jako proboszcz, utrzymując ścisły kontakt z krakowskim środowiskiem naukowym. Ufundował szpital dla ubogich w Brzesku. Jako kapelan króla Władysława Warneńczyka i notariusz kancelarii królewskiej wziął udział w wyprawach węgierskiej (1440) i warneńskiej (1444). W latach 1440–1450 przebywał na Węgrzech, gdzie przez pewien czas był wychowawcą synów Jana Hunyadyego i przebywał na dworze humanisty biskupa Jana Vitéza. Po powrocie do kraju w 1451 został arcybiskupem metropolitą lwowskim i stworzył w swojej rezydencji w Dunajowie pierwszy w Polsce dwór humanistyczny. Był gwarantem pokoju toruńskiego 1466 roku[2]. Za namową Andrzeja Odrowąża, wojewody ruskiego, zgodził się na sprowadzenie do Lwowa bernardynów. Zmarł 29 stycznia 1477 w Rohatynie koło Lwowa.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Jerzy Wyrozumski, „Rocznik Sanocki” 1980, s. 51.
  2. Antoni Gąsiorowski, Polscy gwaranci traktatów z Krzyżakami XIV–XV wieku, [w:] „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 2–3, 1971, s. 258.
  3. Teresa Michałowska: Średniowiecze. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 692, 695-697, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 83-01-11452-5.
  4. Teresa Michałowska: Średniowiecze. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 692, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 83-01-11452-5.
  5. Józef Ignacy Kraszewski 2011 ↓.
  6. Szematyzm podziału administracyjnego Rzeczypospolitej Polskiej wraz ze skorowidzem gmin wiejskich i miejskich oraz oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów państwowych. Przemyśl / Warszawa: 1937, s. 97.
  7. Ilustrowany informator miasta Lwowa ze spisem miejscowości województwa lwowskiego na rok 1939. Lwów: 1939, s. 41.
  8. Nazwy ulic Lwowa. lwow.com.pl. [dostęp 2016-03-27].
  9. Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 75. ISBN 83-919305-8-0.
  10. Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 73. ISBN 83-919305-8-0.
  11. Według jednej wersji odlaną w limitowanej liczbie 50.
  12. Przygotowania do obchodów 500 rocznicy śmierci wielkiego humanisty – Grzegorza z Sanoka. „Nowiny”, s. 4, Nr 218 z 24 września 1976. 
  13. Grzegorz z Sanoka z Sanoka pochodzi.... „Nowiny”, s. 1, Nr 11 z 15-16 stycznia 1977. 
  14. Bogdan Biskup. „Losy dały mi za ojczyznę Sanok...”. „Nowiny”, s. 4, Nr 24 z 31 stycznia 1977. 
  15. Medale pamiątkowe, okolicznościowe wydawnictwa, walory filatelistyczne w 500 rocznicę śmierci Grzegorza z Sanoka. „Nowiny”, s. 6, Nr 34 z 12-13 lutego 1977. 
  16. Tablica ku czci Grzegorza z Sanoka. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1, Nr 5 (74) z 1-15 marca 1977. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  17. Andrzej Romaniak, Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Wydarzenia, uroczystości, imprezy, Sanok 2011, s. 370.
  18. Sesja popularno-naukowa w 500 rocznicę śmierci Grzegorza z Sanoka. „Nowiny”, s. 3, Nr 122 z 31 maja 1977. 
  19. Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 49.
  20. Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 957.
  21. Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 98. ISBN 83-919305-8-0.
  22. Królewskie sny. filmpolski.pl. [dostęp 2017-07-06].
  23. Zbigniew Osenkowski, Kalendarium sanockie 1995-2000, „Rocznik Sanocki” Tom VIII – Rok 2001, Sanok 2001, s. 333.
  24. Franciszek Oberc, Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka, Sanok 1998, s. 50.
  25. Franciszek Oberc. Dwie kadencje – Rada Miasta 2002–2010. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 11: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1990–2010, s. 272, 2014. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Władysław Kucharski. Grzegorz z Sanoka. Rys biograficzny. „Gazeta Sanocka”, s. 1–2, nr 143 z 23 września 1906. 
  • Andrzej Nowicki, Grzegorz z Sanoka, Warszawa 1958.
  • Ignacy Zarębski, Grzegorz z Sanoka (ok. 1407–1477), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 9 (1960–1961) s. 86–89.
  • Jerzy Wyrozumski, Środowisko rodzinne Grzegorza z Sanoka, „Rocznik Sanocki”, R. 5: 1980, s. 39–51.
  • Stanisław Cynarski, Stan badań nad Grzegorzem z Sanoka, „Rocznik Sanocki”, R. 5: 1980, s. 29–38.
  • Tomasz Graff, Grzegorz z Sanoka jako arcybiskup lwowski, w: 600-lecie urodzin Grzegorza z Sanoka, Sanok 2008, s. 56–71.
  • Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 205–208.
  • Józef Ignacy Kraszewski: Strzemieńczyk. Warszawa: Imprint, 2011.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]