Zenbaki-sistema hamartar

Wikipedia, Entziklopedia askea
Hamartar» orritik birbideratua)

Zenbaki-sistema hamartarra hamar zenbaki ezberdinez osaturiko zenbaki-sistema da, 10 zenbakian oinarritzen da.

Normalean [0,1,2,3,4,5,6,7,8,9] zifren konbinazioz sortutako zenbakiak dira.

Adibide batzuk:

... -1000 -500 -100 -50 -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 50 101 509 1267 0,1235 ...

Jatorria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Badirudi sistema honen jatorriak bi abiapuntu dituela. Lehenengoak eskuak erabiltzearen ondorioa dela uste du, hamar hatz baititugu. Bigarrena Indian kokatzen da, non 10 zifrako sistema osatu zen lehen aldiz, baita zeroa ere.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zenbaki osoentzat[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sistema hamartarra posizio-sistema bat da, hau da, zenbaki bakoitzak duen posizioaren arabera balio bat du. Honek esan nahi du 22 zenbakian, lehenengo biak bigarrenak baino 10 aldiz gehiago balio duela. Kasu bat jarri daiteke deskonposaketa ulertzeko:

Sistema hau 1 baino handiagoa den beste edozein zenbakirekin ere egin ahal izango litzateke. Demagun orain oinarria dela. Zenbaki berria adierazteko erabiliko ditugun zifrak 0-n hasi eta -eraino joan beharko lirateke eta -ren berreturekin adieraziko genituzke. Adibide moduan zenbakia badugu oinarrian, bakoitza 0-tik -era joan beharko da, bakoitzaren posizioa kontuan harturik. Adibide bat jarri daiteke deskonposaketa ulertzeko:

Zenbaki ez osoentzat[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sistema hau hamartarrak dituzten zenbakiekin ere erabili daiteke, hamarraren berretzaile negatiboak erabiliz komaren eskuma aldean dauden zifrentzako. Beraz, eskuma aldean dagoen lehenengo zifra 0,1-ekin biderkatuko dugu, bigarrena, 0,01-ekin... eta horrela hurrenenez hurren, bere posizioaren arabera. Adibide bat jarri daiteke deskonposaketa ulertzeko:

Zenbaki errealentzat[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zenbaki errealek ere badaukate adierazpena sistema hamartarrean, baina infinitua izan daiteke. Hau lortzeko aurreko bi metodoak konbinatu beharko dira.

non

  • funtzioaren zeinuaren araberakoa izango da (+/-)
  • zenbaki osoen multzoa da, hau da zenbaki negatibo eta positiboak.
  • non zifra hamartarrak diren

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]