Języki świata
 |
Ten artykuł od 2023-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Języki świata – na świecie używanych jest ponad 7 tysięcy języków. Dokładne ustalenie tej liczby utrudnia brak zgody wśród językoznawców co do klasyfikacji niektórych kodów komunikacyjnych jako odrębnych języków bądź dialektów. Przeważająca część języków świata to języki niewielkich społeczności, które pozostają w formie bezpiśmiennej[1][2]. Szacuje się, że do 2100 roku wymrze ponad połowa obecnie używanych języków na świecie, dlatego że są używane przez bardzo małą liczbę użytkowników[3]. Najpopularniejsze języki ojczyste to: mandaryński (jeden z języków chińskich) (1213 mln użytkowników), angielski (1200 mln), hiszpański (550 mln), hindi (450 mln) i arabski (390 mln)[4].
Podstawową jednostką klasyfikacji języków jest rodzina językowa. W obrębie rodziny mniejszymi jednostkami są: grupa i zespół. Czasem wyróżnia się też dodatkowe jednostki pośrednie, jak podrodzina i gałąź.
Rodziny językowe są łączone w jednostki wyższego rzędu: makrorodziny i fyle. Są one jednak rzadko stosowane, gdyż udowodnienie pokrewieństwa poszczególnych rodzin między sobą jest trudne i z reguły ma charakter hipotetyczny. Niekiedy uważa się, że wszystkie ludzkie języki wywodzą się od jednego prajęzyka, nazywanego Proto-Human (zob. prajęzyk ludzkości).
Podstawowa klasyfikacja języków świata[edytuj | edytuj kod]
.png?lang=pl)
Dokładniejsze klasyfikacje znajdują się w hasłach dotyczących poszczególnych rodzin i grup.
Eurazja[edytuj | edytuj kod]
- Języki indoeuropejskie – pod względem liczby mówiących (ok. 45% mieszkańców Ziemi) największa rodzina językowa świata. Obejmuje języki z terenów Europy i Azji Środkowo-Zachodniej, obecnie rozpowszechnione na wszystkich kontynentach.
- Języki albańskie
- Języki anatolijskie (wymarłe)
- Języki bałtyckie
- Języki celtyckie
- Języki germańskie
- Języki helleńskie
- Języki indoaryjskie
- Języki irańskie
- Języki italskie (wraz z językami romańskimi)
- Języki nuristańskie
- Języki słowiańskie
- Języki tocharskie (wymarłe)
- Języki tracko-ormiańskie
- oraz luźno związane ze sobą, wymarłe języki paleobałkańskie (w tym języki ilirskie)
- Języki tyrreńskie – wymarła starożytna rodzina z okolic Morza Śródziemnego
- Języki uralskie – języki z północnej Eurazji i Węgier, ze względu na odrębność języka jukagirskiego coraz częściej nazywana uralsko-jukagirską
- Języki ałtajskie – języki Azji północnej, środkowej i Turcji, ok. 6% ziemskiej populacji, przez większość językoznawców rodzina ałtajska jest uznawana za ligę językową, a jej grupy klasyfikowane są jako odrębne rodziny
- Języki czukocko-kamczackie – wymierające języki północno-wschodniej Syberii
- Języki drawidyjskie – języki południowych Indii i Sri Lanki, ok. 3% ziemskiej populacji, ze względu na włączanie przez niektórych językoznawców w obręb rodziny języka elamickiego nazywana czasami elamo-drawidyjską
- Języki abchasko-adygijskie (północno-zachodniokaukaskie) – wymierające języki ze wschodniego wybrzeża Morza Czarnego
- Języki północno-wschodniokaukaskie – języki Czeczenii i Dagestanu, dawniej używane też na terenach Bliskiego Wschodu
- Języki kartwelskie (południowokaukaskie) – język gruziński i pokrewne dialekty
- Języki chińsko-tybetańskie – języki wschodniej i południowo-wschodniej Azji, pod względem liczby mówiących druga rodzina językowa świata (ok. 22% ziemskiej populacji)
- Języki dajskie – języki południowo-wschodniej Azji, ok. 1.5% ziemskiej populacji
- Języki austroazjatyckie – języki południowo-wschodniej Azji, Bangladeszu i wschodnich Indii, ok. 2% ziemskiej populacji
- Języki hmong-mien (języki miao-yao) – niewielka rodzina języków południowych Chin i południowo-wschodniej Azji
- Języki jenisejskie – wymierające języki środkowej Syberii
Afryka[edytuj | edytuj kod]
- Języki afroazjatyckie – języki Afryki północnej i Bliskiego Wschodu, ok. 5% ziemskiej populacji
- Języki semickie – rodzina języków używana w północnej Afryce i na Bliskim wschodzie. Współcześnie do najważniejszych języków rodziny semickiej zaliczają się:
- Języki etiopskie - grupa języków używanych na terenie Etiopii
- Język arabski - Język używany głównie przez kraje wyznające islam
- Języki kananejskie – grupa języków używanych na terenie dzisiejszej Palestyny, jedynym niewymarłym językiem jest
- Język maltański - Język używany na terenie Malty
- Języki berberyjskie
- Języki omockie
- Języki czadyjskie
- Język egipski
- Języki kuszyckie
- Języki semickie – rodzina języków używana w północnej Afryce i na Bliskim wschodzie. Współcześnie do najważniejszych języków rodziny semickiej zaliczają się:
- Języki nilo-saharyjskie – języki górnego dorzecza Nilu, Czadu i Sudanu
- Języki nigero-kongijskie – języki Afryki subsaharyjskiej, ok. 6% ziemskiej populacji
- Języki khoisan – języki Buszmenów i Hotentotów, posiadają charakterystyczne mlaski
Ameryka Północna[edytuj | edytuj kod]
- Języki eskimo-aleuckie – podbiegunowe języki Czukotki, Alaski, północnej Kanady i Grenlandii
- Języki na-dene – rdzenne języki Ameryki Północnej
- Języki algijskie
- Języki makrosiouańskie – nadrodzina, często nieuznawana
- Języki juma
- Języki majańskie (maja)
- Języki muskogejskie (muskogi)
- Języki otomang
- Języki penutiańskie
- Języki salisz
- Języki uto-azteckie
- Języki wakaskie (wakasz)
Ameryka Południowa[edytuj | edytuj kod]
- Języki tupi
- Języki ajmarskie (ajmara)
- Języki araukańskie
- Języki arawackie
- Języki czibczańskie
- Języki że
- Języki karibi
- Języki keczua
- Języki mura
Australia i Oceania[edytuj | edytuj kod]
- Języki indopacyficzne – rdzenne języki Tasmanii, Nowej Gwinei i Oceanii, hipotetyczna makrorodzina lub fyla językowa zaproponowana przez Josepha Greenberga
- Języki austronezyjskie – rdzenne języki Oceanii i Azji Południowo-Wschodniej, ok. 4% ziemskiej populacji
- Języki australijskie – wymierające rdzenne języki Australii, hipotetyczna makrorodzina, przez część językoznawców rozbijana na wiele niezależnych rodzin
Języki izolowane[edytuj | edytuj kod]
Języki, których przynależność jest nieznana lub dyskutowana
- Język ajnuski
- Język baskijski
- Język buruszaski
- Język japoński, wraz z językami riukiu
- Język koreański
- Język kusunda
- Język nihali
- Język niwchijski
- Język sumeryjski
Najczęściej używane języki świata[edytuj | edytuj kod]
Tabelę opracowano na podstawie danych z CIA World Factbook
Dane z 2016
Ludność świata 7323 mln
- chiński 12,2%
- hiszpański 5,8%
- angielski 4,6%
- arabski 3,6%
- hindi 3,6%
- portugalski 2,8%
- bengalski 2,6%
- rosyjski 2,3%
- japoński 1,7%
- zachodniopendżabski 1,2%
- jawajski 1,2%
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Romaine 2014 ↓, s. 449.
- ↑ Byrd i Mintz 2010 ↓, s. 72.
- ↑ Języki na wymarciu [online], TVP Info, 8 maja 2010 [dostęp 2017-11-24].
- ↑ 21 lutego - Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego [online], Wyborcza.pl, 21 lutego 2015 [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-08].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Suzanne Romaine, The Bilingual and Multilingual Community, [w:] Tej K. Bhatia, William C. Ritchie (red.), The Handbook of Bilingualism and Multilingualism, wyd. 2, Chichester: John Wiley & Sons, 2014, s. 445–465, DOI: 10.1002/9781118332382, ISBN 978-1-118-94127-0, ISBN 978-1-4443-3490-6 (ang.).
- Dani Byrd, Toben H. Mintz, Discovering Speech, Words, and Mind, Chichester: John Wiley & Sons, 2010, ISBN 978-1-4051-5798-8, ISBN 978-1-4051-5799-5, OCLC 437186930 [dostęp 2024-01-19] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Katalog języków SIL International
- Klasyfikacja języków według Merritta Ruhlena. ling.hawaii.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-05-08)].