Portal:Jastrzębie-Zdrój

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

 < Portale < Geografia < Europa < Polska < Śląsk < Jastrzębie-Zdrój


Portal Jastrzębie-Zdrój

Znajdujesz się na portalu dla Wikipedystów zainteresowanych miastem Jastrzębie-Zdrój, umożliwiającym łatwiejszy dostęp oraz pomoc w rozwoju artykułów związanych z tym miastem.

Jastrzębie-Zdrój – miasto na prawach powiatu położone w południowej części województwa śląskiego. Jedno z największych miast ROW-u i Subregionu Zachodniego. Jest to jedno z najmłodszych miast Polski (prawa miejskie od 1963 r.). Liczy 94 716 mieszkańców (2009), a jego powierzchnia zajmuje 85,44 km². Miejscowość rozwijała się od połowy XIX wieku jako uzdrowisko. W latach 60. XX wieku odkryto tu znaczne zasoby węgla kamiennego i rozpoczęto jego wydobycie, co przekształciło miasto w znaczący ośrodek przemysłowy. Obecnie jest to średnio zamożne miasto, w którym dominuje przemysł wydobywczy. Z Jastrzębia pochodzą m.in. Jerzy Cnota, Krystian Lupa czy Rudolf Ranoszek.

Artykuł miesiąca

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Jastrzębiu-Zdroju - ewangelicka parafia powstała w 1908 roku, mająca tradycję na ziemiach jastrzębskich od połowy XVI wieku. Obecnie w parafii służy dwoje duszpasterzy - ksiądz proboszcz Jan Raszyk, a także diakon Renata Raszyk. Kościół mieści się w dzielnicy Ruptawa, przy ulicy Cieszyńskiej 23.

Pierwsze nabożeństwa ewangelickie w Ruptawie odprawiano w XVI wieku, w drewnianym kościele pochodzącym z XIV wieku. Po odebraniu ewangelikom budynku kościoła w 1629 roku, nabożeństwa odprawiane były w kotlinach leśnych, tzw. "Kościelcu" i "Piekiełku". Zmarli ewangelicy grzebani byli na cmentarzu katolickim.

W XVIII wieku nastąpił przyrost ludności ewangelickiej - między innymi z sąsiednich miejscowości, Śląska Cieszyńskiego, a także Niemiec.

...zobacz więcej

Historia

Pierwsza pisemna wzmianka z terenów, na których dziś położone jest miasto, pochodzi z 1305 r. Jastrzębie należało do księstwa raciborskiego a później do wodzisławskiego wolnego państwa stanowego. Rozwój miejscowości nastąpił po odkryciu solanki jodowo-bromowej podczas wierceń w 1859 r. prowadzonych w poszukiwaniu węgla przez właściciela Jastrzębia Dolnego Emila von Schliebena. Uzdrowisko przestało istnieć gdy odnaleziono tu złoża węgla kamiennego. Wraz z ich rozpoczęto budowę kopalń i osiedli mieszkaniowych. Powstały kolejne osiedla wielkopłytowe, liczba mieszkańców zwiększyła się dwudziestokrotnie. W latach 80. XX w. Jastrzębie było jednym z ośrodków protestów robotniczych. W 1980 podpisano tu tzw. porozumienia jastrzębskie, ostatnie z tzw. porozumień sierpniowych. W czasie stanu wojennego 15 grudnia 1981 r. doszło do pacyfikacji kopalni Manifest Lipcowy (in. "Zofiówka").

Architektura

W centrum miasta przeważają bloki wielkopłytowe z lat 70 XX w. Są także budynki urzędów, usługowe i handlowe. Na osiedlu Zdrój dominuje architektura uzdrowiskowa. Spośród najstarszych i najciekawszych budynków sanatoryjnych wymienić można obiekty Urzędu Skarbowego, Państwową Szkołę Muzyczną, Wojewódzki Szpital Rehabilitacyjny dla dzieci, Dom Zdrojowy, Łazienki, budynek filii Uniwersytetu Śląskiego, klasztor i kościół – wszystkie powstały w 2. połowie XIX w. lub w 1. połowie XX. w czasach rozbudowy uzdrowiska. Oprócz tego w Jastrzębiu-Zdroju występuje kilka obiektów w stylu barokowym, klasycystycznym, oraz dwór obronny z zachowanymi cechami późnego renesansu.

Gospodarka

Główną gałęzią przemysłu w Jastrzębiu jest górnictwo węgla kamiennego. Znajdują się tu trzy czynne kopalnie zrzeszone w Jastrzębskiej Spółce Węglowej. Dawniej na terenie miasta działało pięć kopalń: Pniówek, Moszczenica, Jastrzębie, Borynia i Zofiówka. Kopalnia Jas-Mos powstała z połączenia Moszczenicy i Jastrzębia, a Pniówek został włączony do Pawłowic.

Kopalnia Wydobycie dobowe netto Obszar górniczy Zasoby operatywne Typ produkowanego węgla
JSW SA KWK Borynia 8 300 t/d 17,4 km² 34,0 mln ton 35.1, 35.2A, 35.2B
JSW SA KWK Zofiówka 10 000 t/d 16,4 km² 87,0 mln ton 35.1
JSW SA KWK Jas-Mos 9 200 t/d 32,5 km² 34,1 mln ton 35.2B

Kultura

Miejski Ośrodek Kultury

Obecnie najważniejszą jastrzębską placówką kulturalną jest Miejski Ośrodek Kultury organizujący liczne zabawy oraz imprezy kulturalne. Na terenie MOK-u działa również kino Centrum z dwoma salami kinowymi oraz galeria Epicentrum. Należy również wymienić Górnicze Centrum Kultury z kinem Panorama oraz galerią Panorama. W GCK organizowane są głównie spektakle teatralne. W Jastrzębiu znajduje się największe w Europie muzeum dzwonków (Szeroka). W mieście znajduje się również jedna z najstarszych na Śląsku (1948) biblioteka miejska mająca 11 filii. Niedawno otwarto Universitas Litterarum (biblioteka uniwersytecka) w zmodernizowanym bydynku "Masnówki".

Skansen w Bziu

W 2004 roku powołano Stowarzyszenie na Rzecz Parku Etnograficznego w Jastrzębiu-Zdroju - Bziu. Stworzono projekt budowy i rozwoju parku i muzeum, wstępny plan finansowania, zgromadzono informację na temat istniejących w okolicy pamiątek i obiektów. Warunkiem budowy parku etnograficznego i utworzenia muzeum jest uzyskanie wsparcia ze strony władz miasta Jastrzębie-Zdrój.

Baza noclegowa
  • Hotel Czarny Rycerz
  • Hotel Dąbrówka
  • Hotel Omega
  • Hotel Pałac Borynia


Religia

Protestantyzm
Restoracjonizm
Rzymski katolicyzm

Handel

Supermarkety i dyskonty
  1. Aldi
    1. ul. Wodzisławska 2a
  2. Biedronka
    1. ul. Harcerska 1a (Galeria Moya)
    2. ul. Heleny Marusarzówny 1
    3. ul. Karola Świerczewskiego 180
    4. ul. Podhalańska 1
    5. ul. Powstańców Śląskich
    6. ul. Pszczyńska 6
    7. ul. Rybnicka 11
    8. ul. Turystyczna 49
    9. ul. Warmińska 2
    10. ul. Warmińska 2a
    11. ul. Warszawska 5 (DH It's Centrum)
  3. E.Leclerc
    1. al. Józefa Piłsudskiego 35
  4. Elde
    1. ul. 1 maja 45
    2. ul. 11 listopada 9
    3. ul. Beskidzka 19a
    4. ul. Bogoczowiec 15
    5. ul. Katowicka 622
    6. ul. Karola Świerczewskiego 172
    7. ul. Tadeusza Kościuszki 1
    8. ul. Turystyczna 63a
    9. ul. Turystyczna 419
    10. ul. Ruchu Oporu 2
    11. ul. Warmińska 1b
    12. ul. Władysława Broniewskiego 1e
  5. Eurocash Cash&Carry
    1. ul. Karola Świerczewskiego 1a
  6. FRAC
    1. al. Józefa Piłsudskiego 2b
    2. ul. Wrzosowa 4b
  7. Globi
    1. ul. Beskidzka 11a
  8. Lidl
    1. ul. Heleny Marusarzówny 47
    2. ul. Podhalańska 1a
  9. Netto
    1. al. Jana Pawła II 2
  10. Polomarket
    1. ul. 11 listopada 2
  11. Spar
    1. ul. Mazowiecka 24 (DH Arenda)
  12. Stokrotka
    1. ul. Warszawska 5 (Galeria Jastrzębie)
  13. Tesco
    1. al. Józefa Piłsudskiego 2a (DH Domus)
Hipermarkety
  1. Carrefour
    1. ul. Podhalańska 26 (Galeria Zdrój)
  2. Kaufland
    1. ul. Harceska 1d
  3. OBI
    1. ul. Podhalańska 22
Centra handlowe
  1. Galeria Gwarek
    1. ul. Harcerska 1
  2. Galeria Jastrzębie
    1. ul. Warszawska 5
  3. Galeria Zdrój
    1. ul. Podhalańska 26


Grafika Miesiąca

Pocztówka z XIX wieku przedstawiająca Żydowski Zakład Uzdrowiskowy.

Transport

Aleja Józefa Piłsudskiego

Miasto posiada komunikację miejską łączącą osiedla i dzielnice. Komunikacja miejska tworzy również połączenia z okolicznymi miejscowościami – m.in. z Wodzisławiem, Rybnikiem, Żorami i Zebrzydowicami. PKS i prywatne przedsiębiorstwa obsługują linie do Katowic i Cieszyna. Na terenie miasto funkcjonuje Międzygminny Związek Komunikacyjny.

Sport

W mieście istnieje I-ligowy klub piłkarski GKS Jastrzębie. Inną, mniej znaną drużyną piłkarską jest MOSiR Jastrzębie. Istnieje także klub baseballowy oraz klub hokejowy Czarne Jastrzębie. Działalnością sportową zajmuje się przede wszystkim Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Najbardziej znaną drużyną jest obecnie KS Jastrzębski Węgiel. Jej największym osiągnięciem jest zdobycie przez Ivett Jastrzębie Borynia (obecnie KS Jastrzębski Węgiel) mistrzostwa Polski w siatkówce. Kilku zawodników Jastrzębskiego Wegla znajduje się w reprezentacji Polski w siatkówce. Innymi osiągnięciami jastrzębskiego sportu są: mistrzostwo Polski w boksie zdobyte przez drużynę GKS oraz w tenisie stołowym kobiet (Zofiówka Jastrzębie).

Nauka i oświata

Szkolnictwo wyższe (zamiejscowe ośrodki dydaktyczne)
Statystyki
Nazwa szkoły Liczba szkół
Przedszkola 24
Szkoły podstawowe 18
Gimnazja 14
Szkoły ponadgimnazjalne 17
Szkoły niepubliczne 12
Szkoły językowe 4
Szkoły muzyczne 2


Zabytki

Najważniejsze zabytki
  • Kaplica przydrożna, XVIII w., nr rej. 572/66
  • Kościół franciszkanów, XV/XVI w., nr rej. A/745/66
  • Kościół par. św. Barbary i Józefa, XVII w., nr rej. 738/66 – zabytkowy, drewniany obiekt sakralny przeniesiony do Jastrzębia z Jedłownika. W budynku znajdują się m.in. barokowe rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego, Matki Boskiej oraz św. Jana Ewangelisty, chór muzyczny z XIX w., barokowy ołtarz główny, a także ambona z wizerunkami czterech ewangelistów.
  • Kościół par. pw. św. Katarzyny, XIX w., nr rej. 737/66 – barokowo-klasycystyczny obiekt sakralny zbudowany w 1825 roku z fundacji rodziny Strachwitzów. W kościele znajdują się m.in. trójkątny obraz z Okiem Opatrzności Boskiej, zamówiony w 1773, ambona zwieńczona rzeźbą anioła z tablicami Dziesięciu Przykazań oraz murowny chór muzyczny wsparty na trzech filarowych arkadach.
  • Kościół par. pw. Wszystkich Świętych, XVIII/XIX w., nr rej. 571/66 – orientowany, barokowo-klasycystyczny obiekt sakralny zbudowany na planie prostokąta zakończonego półkolem, z wieżą zwieńczoną hełmem cebulastym, z ośmioboczną latarnią i krytym dachem. W budynku znajdują się m.in. drzwi klepkowe z antabami, zamkami i okuciami, późnobarokowy ołtarz główny, a także obraz Wszystkich Świętych z Trójcą Świętą.
  • Willa Opolanka, XX w., nr rej. A/1468/92 – obiekt posanatoryjny wybudowany w 1927 roku. Do 2006 roku siedziba Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju.
  • Zespół dworski, XVII w., nr rej. 736/66 – późnorenesansowy dwór obronny wybudowany w 1636 roku. Zachowały się formy renesansowe w szczytach elewacji wschodniej i zachodniej, natomiast nie zachowały się renesansowe zwieńczenia szczytów. Innymi charakterystycznymi cechami budynku są jego sklepienia kolebkowe i kolebkowo-krzyżowe. Wokół dworu znajduje się Park Dworski.
  • Zespół pałacowy, XVIII w., nr rej. 565/66 – pałac został zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku w stylu klasycystycznym z silnymi wpływami późnego baroku. Jest to budynek murowany z cegły, piętrowy budowany na planie prostokąta. Wokół pałacu znajduje się Park Pałacowy.
  • Zespół uzdrowiskowy, XIX w., nr rej. A/1524/93 – zespół obiektów posanatoryjnych z XIX i XX wieku. Większość obiektów wybudowana jest w stylu szwajcarskim.