Menyang kontèn

Ukraina

Besut pranala
Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
(Kaelih saka Ukraine)
Aksara Latin
      
Ukraina
Украина
Gendéraning Ukraina
Gendéra
Aditamènging Ukraina
Aditamèng
Motto: Ukrayinan: Volya, zlahoda, dobro
(Basa Jawa: "Kabébasan, Kaselarasan, Kabecikan")
Gunagita: Shche ne vmerla Ukraina
Dunungpenering Ukraina
Kuthagara
lan Kutha paling gedhé
Kiev
JawatbasaUkraina
PapréntahanDhémokrasi parlementer
Kamardikan
• Banyu (%)
bisa ora digubris
Population
• Pikira-kira 2017
42.418.235 (32)
• Cacahjiwa 2001
48.457.102
GKK  (ITK)Pikira-kira 2005
• Gunggung
US$312,1 miliar (29)
• Saben wong
US$6.554 (90)
ArtacihnaHryvnia (UAH)
Laladan wektuUTC+2
• Mangsa ketiga (AKK)
UTC+3
Kodhé bèl380
TLD internèt.ua

Ukraina iku nagara ing Éropa Wétan. Nagara iki wewatesan karo Polandia, Rumania, Moldova, lan Transnistria ing sisih kulon, Sagara Ireng ing sisih kidul, Rusia ing sisih wétan lan Belarus ing sisih lor. Nagara iki sadurungé taun 1992 dadi wewengkoné Uni Sovyet. Kutha krajan Ukraina Kiev.

Tlatah modhern Ukraina wis dipanggoni wiwiting taun 32.000 sm. Pas abad tengahan, tlatah iki dadi puser wigati kanggo kabudayan Slavia Wetan, karo nagara Rus Kiev kang kuwat mbentuk alas jatidhiri Ukraina. Sawise keterpecahane ing abad kaping-13, tlatah iki dilombakake, dikuwasani, lan dipecah-belah dening pira-pira wisesa, yaiku Lithuania, Polandia, Kasultanan Utsmaniyah, Austria-Hungaria, lan Rusia. Ana loro periode kamardikan kang kedadeyan ing abad 20, kang kapisan pinuju akir Perang Donya I lan ing masa Perang Donya II, nanging loro periode iki pucukan ing teluk lan nyawijine wewengkon-wewengkon Ukraina mlebet dadi siji, yaiku Uni Sovyet, kahanan kang kanggo tekan taun 1991, nalika Ukraina nggayuh kamardikane saka Uni Sovyet, age-age sawise pembubarane ing penghujung Perang Adhem.

Sawise kamardikan, Ukraina nyatakake dhiri dadi nagara netral, [1] nanging isih mertahanake kemitraan militer winates karo Rusia, nagara-nagara CIS liyane lan kemitraan karo NATO wiwiting taun 1994. ing taun 2000-an, pamarentah wiwit dhoyong marang NATO, lan kerjasama kang mendalam karo aliansi kang wis dianggit dening rencana nyambut gawe NATO-Ukraina kang ditapakasmani ing taun 2002. banjur disarujuki menawa kekajengan gabung menyang jero NATO didahului karo pendapat nasiyonal ing masa kang arep teka.[2] Mantan presidhen Viktor Yanukovych nyawang cukupe taraf kerjasama paling saiki watara Ukraina lan NATO,[3] tanpa perlu dadi anggota NATO.[4]

Ing taun 2013, protes nglawan pamarentah Yanukovych pecah ing tengahing kutha Kyiv sawise pamarentah nggawe keputusan kanggo ngandheg prajanjen asosiasi Ukraina-Uni Eropa lan njalin sesambungan ekonomi kang luwih raket karo Rusia. Keputusan iki njalari glombang demonstrasi lan protes lawase wewulanan kang sinebut Euromaidan, kang dadi puncak ing revolusi Ukraina 2014 kang pucukan ing tergulinge Yanukovych lan pembentukan pamarentah anyar. Prastawa iki nimbulake pencaplokan Krimea dening Rusia ing sasi maret 2014, lan perang ing Donbass ing sasi kang padha; kaping loro-lorone isih kadadeyan nganti mei 2016. Ing tanggal 1 Januari 2016, Ukraina gabung karo kawasan perdhagangan mardika menyeluruh lan mendalam karo Uni Eropa. [5]

Ukraina wis wiwit dhisik dadi puser cadangan pangan donya, amarga lahan pertaniane kang jembar lan subur, lan Ukraina isih dadi sawijining pengekspor paling gedhe biji-bijian ing donya. [6][7] Ekonomi Ukraina kang akeh, termasuklah sektor indhustri abot kang gedhe, mligine ing bidang penerbangan lan peralatan indhustri.

Ukraina iku nagara kesatuan kang arupa republik kang nganut sistem semipresidensial karo Trias Politica: legislatif, eksekutif, lan yudhikatif. Kutha krajan lan kutha paling gedhene yaiku Kyiv. ukraina ngingu militer paling gedhe kaping loro ing Eropa, sawise Rusia, menawa personel cadangan lan paramiliter tumut diitung. [8] Nagara iki iku dadi omah nggo 34 yuta manungsa (kalebu Krimea), [9][10] 78% ing antarane yaiku wangsa Ukraina adhedhasar etnisitas, ditumuti dening wangsa Rusia kang dadi minoritas dominan (17%) uga wangsa Rumania/Moldova, Belarus, Tatar, Krimea, lan wangsa Hungaria. Basa Ukraina dadi basa resmi Ukraina; abjade yaiku Aksara Kirilik. Agama utama ing nagara iki yaiku Kristen Ortodoks, kang pengaruhi banget arsitektur, susastra, lan musik Ukraina.

Etimologi

[besut | besut sumber]

Ana pira-pira hipotesis kang beda ngenani etimologi Ukraina. Manut hipotesis kang luwih tuwa lan paling kasebar jembar, ukraina ateges "lemah pawatesan",[11] sawetara iku kajian-kajian kebahasaan kang luwih nembe mendaku makna kang seje: "pertiwi" utawa "tlatah, nagara".[12]

aing saperangan gedhe abad kaping-20, Ukraina sinebut jroning donya basa Inggris] karo diwiwiti karo siji artikel takrif, yaiku "The Ukraine".[13] Iki amarga tembung ukraina nduweni artii "lemah pawatesan", lan jroning basa inggris kudu didahului siji artikel; iki memper karo "Nederlanden" (Belanda), kang ateges "lemah endhep" lan sinebut jroning basa Inggirs dadi "The Netherlands".[14] Nanging, wiwit deklarasi kamardikan Ukraina ing 1991, panggunaan artikel takrif jero araning nagara kasebut dadi luwih arang, lan akeh pedoman gaya menghimbau kanggo ora migunakake.[15][16] Manut Duta Gedhe Amerika Serikat, William Taylor, migunakake "The Ukraine" menyiratkan keabaian kanggo kadhaulatan ukraina.[17] Posisi resmi ukraina yaiku menawa "The Ukraine" salah, becik kanthi tata basa utawa pulitik.[18] Posisi resmi Ukraina adalah bahwa "the Ukraine" salah, baik secara tata bahasa maupun politik.[14]

Sejarah

[besut | besut sumber]

Sejarah Dini

[besut | besut sumber]
Kalung utawa syal emas Skithia, warisan krajan Kurgan di Pokrov pada abad ke-4 SM.

Permukiman Neanderthal ing Ukraina katon ing jero situs-situs arkeologi Moldova (43.000-45.000 SM) kang ngemot hunian kang kagawe saka balung Mammoth.[19] Ukraina uga diduga dadi lokasi kanggo manungsa kanggo menjinakkan lan ngrawat jaran.[20][21][22][23] Wektu jaman wesi, tlatah iki uga dadi papan manggon suku Kimmeri wangsa Skithia, lan wangsa Sarmatia. Ing watara 700-200 SM, tlatah iki dadi perangan saka karajan Skithia.[24] Pendudukan manungsa modhern ing Ukraina lan laladan sawatarane diwiwiti ing taun 32.000 SM, karo bukti peradhaban Gravetium ing pegunungan Krimea.[25][26] Ing taun 4.500 SM, peradhaban Kukuteni lan Tripilia kang bercorak Neolitikum tumuwuh kembang sajroning tlatah kang jembar kang mencakupi ukraina modhern kalebu Tripilia lan kabehing tlatah kali Dnieper-Dniester. ing jaman wesi, dharatan iki dipanggoni dening wangsa Kimmeri, Skithia, lan Sarmatia.[27] Watara taun 700 sm lan 200 sm tlatah iki dadi perangan saka karajan Skithia. Banjur, koloni-koloni Yunani Kuna, Romawi Kuna, lan Imperium Bizantium, kaya Tiras, Olbia, lan Kersonesus didhirikake, diwiwiti ing abad 6 SM, ing pasisir lor-wetan ireng, lan ngembang apik tekan abad 6 masehi. Wangsa Goth manggon ing tlatah iki nanging dadi ing ngisoring pengaruh wangsa Hun wiwiting taun 370 masehi. Ing abad 7 masehi, tlatah wetan ukraina dadi puser Bulgaria raya. Ing akir abad 7, saperangan gedhe suku-suku Bulgar sumebar menyang sawetara arah, lan wangsa Khazar njupuk alih saperangan gedhe tlatah iki.

Rus Kiev

[besut | besut sumber]
Artikel utama: Rus Kiev
Pembaptisan Pangeran Gedhe Vladimir nandhani ditampane ajaran Kristen ing Rus Kiev.

Rus Kiev didhirikake dening wangsa Rus, kang asale saka Skandinavia ngliwati Ladoga lan bermukim ing Kiev wataraning taun 880 masehi. Rus Kiev kalebu perangan tengah, kulon, lan lor Ukraina modhern, Belarus, bentang-membujur ing wetan adoh Polandia lan sisih kulon Rusia modhern. Manut kronika primer kaum elit Rus ing wiwitane yaiku wong-wong Varangia saka Skandinavia.

Ing abad 10 lan 11, Rus Kiev dadi nagara paling gedhe lan paling kuwat ing Eropa.[28] Rus Kiev ndokok dhasar nggo jatidhiri kabangsan ukraina lan Rusia.[29] Kiev, ibu kutha Ukraina modhern, dadi kutha paling wigati kanggo wangsa Rus.

Peta Kepangeranan ing Rus Kiev, 1054–1132

Wong Varangia banjur berasimilasi menyang jero populasi Slavia lan dadi perangan saka dinasti Rus kapisan, dinasti Rurik. Rus Kiev kabangun saka pira-pira kepangeranan kang dikuwasani dening para "Knyaz" ("pangeran") kang padha-padha saduluran saka dinasti Rurik, kang asring bertikai siji karo liya kanggo nguwasani Kiev.

Jaman keemasan Rus Kiev diwiwiti karo bertahtane Vladimir I (980–1015), kang ngowah wangsa Rus dadi para pemeluk Kristen Ortodoks. Lawase puterane bertahta, Yaroslav kang wicaksana (1019–1054), Rus Kiev nggayuh pucuking pengembangan budaya lan kekuwatan militere. Nagara iki banjur age-age terpecah-pecah amarga kawigaten relatif kekuwatan regional bali gumregah. Sawise kebangkitan pungkasan ing ngisor wisesa Vladimir II monomakh (1113–1125) lan putera kapisanan Mstislav I saka Kiev (1125–1132), Rus Kiev terpecah-pecah dadi pira-pira kepangeranan kang padha-padha kapisah sawise Mstislav I mangkat.

Ekspansi Mongol menyang Rus ing abad 13 masehi wis ngancurake Rus Kiev. Kiev ngalami ajur total ing 1240.[30] Ing dhuwuring tlatah Ukraina modhern, muncullah kepangeranan Halych lan Volodymyr-Volynskyi, lan digandengake dadi Halych-Volynia. [31]

Danylo Romanovych (Daniel I saka Galisia utawa Danylo Halytskyi), putera saka Roman Mstyslavych, nggabungake maneh kabeh Rus sisih kidul-kulon, kalebu Volhynia, Galisia, lan ibu kutha lawas Rus, Kiev. Danylo dimahkotai dening uskup agung kepausan ing Drohiczyn ing taun 1253 dadi raja kapisan kanggo wangsa Rus. Ing ngisor tahta Danylo, karajan Galisia–Volhynia ya iku sawijining nagara paling kuwat ing eropah tengahing sisih wetan.[32]

Demografi

[besut | besut sumber]

Miturut Sensus Ukrainia (2001), etnis Ukrainia dadi 77,8% saka populasi. Klompok penting liyane ngaku minangka etnis Rusia (17,3%); Belarus (0,6%); Moldova (0,5%); Tatar Krimea (0,5%), Bulgaria (0,4%), Hungaria (0,3%); Romania (0,3%), Polandia (0,3%); Yahudi (0,2%); Armenia (0,2%); Yunani (0,2%); lan Tatar (0,2%)[33] Kawasan-kawasan industri di timur dan tenggara adalah yang paling banyak populasinya, dan kira-kira 67,2% populasi menetap di perkotaan.[34] Kawasan industri ing sisih wétan lan kidul-wétan minangka sing paling padhet, lan kira-kira 67,2% saka populasi manggon ing kutha. Ukraina nduwe salah sawijining distribusi penghasilan sing paling rata adhedhasar pangukuran koefisien GINI lan rasio Palma.

Uga delengen

[besut | besut sumber]
  • Leviv, siji kutha gedhé ing Ukraina.
  • Odésa, siji kutha gedhé ing Ukraina.
  • Vyshyvanka, corak klambi tradhisiyonal Ukraina.

Pranala Njaba

[besut | besut sumber]


Referensi

[besut | besut sumber]
  1. ↑ "Declaration of State Sovereignty of Ukraine". Verkhovna Rada of Ukraine. Diarsip saka sing asli ing 27 September 2007. Dibukak ing 24 December 2007.
  2. ↑ Masalah sitiran: Tenger <ref> ora trep; ora ana tèks tumrap refs kanthi jeneng wbook06
  3. ↑ "NATO confirms readiness for Ukraine's joining organization". Kyiv Post. 13 April 2010. Diarsip saka sing asli ing 16 April 2010. {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (pitulung)
  4. ↑ Richard Balmforth (7 January 2010). "Yanukovich vows to keep Ukraine out of NATO". Reuters. Diarsip saka sing asli ing 2015-09-24. Dibukak ing 20 October 2015. {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (pitulung)
  5. ↑ Masalah sitiran: Tenger <ref> ora trep; ora ana tèks tumrap refs kanthi jeneng European Commission Trade Ukraine
  6. ↑ "Ukraine becomes world's third biggest grain exporter in 2011 – minister" (Press release). Black Sea Grain. 20 January 2012. Diarsip saka sing asli ing 31 December 2013. Dibukak ing 31 December 2013. {{cite press release}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (pitulung) "Salinan arsip". Diarsip saka sing asli ing 2013-12-31. Dibukak ing 2016-05-30. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (pitulung)
  7. ↑ "World Trade Report 2013". World Trade Organisation. 2013. Dibukak ing 26 January 2014.
  8. ↑ IISS 2010, pp. 195–197
  9. ↑ Masalah sitiran: Tenger <ref> ora trep; ora ana tèks tumrap refs kanthi jeneng pop
  10. ↑ "Ukraine – Population". CountryEconomy.com. 2015. Dibukak ing 20 October 2015.
  11. ↑ Stay informed today and every day (5 February 2014). "Linguistic divides: Johnson: Is there a single Ukraine?". The Economist. Dibukak ing 12 May 2014. {{cite news}}: Unknown parameter |subscription= ignored (pitulung)
  12. ↑ Hryhoriy Pivtorak. Походження українців, росіян, білорусів та їхніх мов [The origin of Ukrainians, Russians, Belarusians and their languages] (ing basa Ukraina). Dibukak ing 21 October 2015.
  13. ↑ "Definition of UKRAINE". www.merriam-webster.com (ing basa Inggris). Dibukak ing 2022-05-13.
  14. ↑ a b Geoghegan, Tom (2012-06-07). "Ukraine or the Ukraine: Why do some country names have 'the'?". BBC News (ing basa Inggris Karajan Manunggal). Dibukak ing 2022-05-13.
  15. ↑ "The "the" isgone". ukrweekly.com (ing basa Inggris). The Ukrainian Weekly. 8 Desember 1991. Diarsip saka sing asli ing 14 Oktober 2017. Dibukak ing 13 Mei 2022. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |date= (pitulung)
  16. ↑ Taylor, Adam (9 Desember 2013). "Why Ukraine Isn't 'The Ukraine,' And Why That Matters Now". businessinsider.com (ing basa Inggris). Diarsip saka sing asli ing 9 Desember 2013. Dibukak ing 13 Mei 2022. {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (pitulung)
  17. ↑ Zezima, Katie (25 Maret 2014). "'Ukraine' or 'the Ukraine'? It's more controversial than you think". Washington Post (ing basa Inggris Amérika Sarékat). ISSN 0190-8286. Dibukak ing 2022-05-13.
  18. ↑ Zezima, Katie (25 Maret 2014). "'Ukraine' or 'the Ukraine'? It's more controversial than you think". Washington Post (ing basa Inggris Amérika Sarékat). ISSN 0190-8286. Dibukak ing 2022-05-13.
  19. ↑ Richard Gray (18 December 2011). "Neanderthals built homes with mammoth bones". London: Daily Telegraph. Dibukak ing 8 January 2014.
  20. ↑ "Mystery of the domestication of the horse solved: Competing theories reconciled". www.sciencedaily (sourced from the University of Cambridge). 7 May 2012. Dibukak ing 12 June 2014.
  21. ↑ Matossian Shaping World History p. 43
  22. ↑ "What We Theorize – When and Where Did Domestication Occur". International Museum of the Horse. Diarsip saka sing asli ing 23 July 2013. Dibukak ing 12 December 2010.
  23. ↑ "Horsey-aeology, Binary Black Holes, Tracking Red Tides, Fish Re-evolution, Walk Like a Man, Fact or Fiction". Quirks and Quarks Podcast with Bob Macdonald. CBC Radio. 7 March 2009. Diarsip saka sing asli ing 7 October 2014. Dibukak ing 18 September 2010.
  24. ↑ "Schytian: ancient people". global-brittanica.com (ing basa Inggris). 14 November 2014. Diarsip saka sing asli ing 27 Maret 2017. Dibukak ing 14 Mei 2022. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (pitulung)
  25. ↑ Sandrine Prat; Stéphane C. Péan; Laurent Crépin; Dorothée G. Drucker; Simon J. Puaud; Hélène Valladas; Martina Lázničková-Galetová; Johannes van der Plicht; Alexander Yanevich (17 June 2011). "The Oldest Anatomically Modern Humans from Far Southeast Europe: Direct Dating, Culture and Behavior". plosone. Dibukak ing 21 June 2011.
  26. ↑ Jennifer Carpenter (20 June 2011). "Early human fossils unearthed in Ukraine". BBC. Dibukak ing 21 June 2011.
  27. ↑ "Scythian". Encyclopædia Britannica. Dibukak ing 21 October 2015.
  28. ↑ "Ukraine". CIA World Factbook. 13 December 2007. Diarsip saka sing asli ing 2016-07-09. Dibukak ing 24 December 2007. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (pitulung)
  29. ↑ "Kievan Rus". The Columbia Encyclopedia (édhisi ka-6). 2001–2007. Diarsip saka sing asli ing 19 August 2000. Dibukak ing 8 January 2014.
  30. ↑ "The Destruction of Kiev". University of Toronto's Research Repository. Diarsip saka sing asli ing 27 April 2011. Dibukak ing 3 January 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (pitulung)
  31. ↑ "Roman Mstyslavych". www.encyclopediaofukraine.com.
  32. ↑ "Daniel Romanovich".Encyclopædia Britannica. 2007. Britannica Concise Encyclopedia. 23 August 2007
  33. ↑ "Population by ethnic nationality, 1 January, year". ukrcensus.gov.ua. Ukrainian Office of Statistics. Diarsip saka sing asli ing 17 December 2011. Dibukak ing 17 April 2010. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (pitulung)
  34. ↑ "Ukraine – Statistics". United Nations Children's Fund (UNICEF). Diarsip saka sing asli ing 2019-04-03. Dibukak ing 7 January 2008. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (pitulung)
Dijupuk saka "https://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraina&oldid=1723774"