Wspólnota Narodów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wspólnota Narodów
The Commonwealth
Mapa
Członkowie Wspólnoty Narodów:

     obecni

     brytyjskie terytoria zamorskie i dependencje Korony brytyjskiej

     zawieszeni

     byli

Język roboczy

angielski

Siedziba

Londyn

Członkowie

56

Głowa Wspólnoty Narodów

Karol III

Sekretarz generalny

Patricia Scotland

Utworzenie

11 grudnia 1931

Strona internetowa
Marlborough House w Londynie, siedziba sekretariatu Wspólnoty Narodów
Mapa Brytyjskiej Wspólnoty Narodów z 1942 roku

Wspólnota Narodów[1][2] (ang. The Commonwealth lub Commonwealth of Nations[3][4][5]) – organizacja międzynarodowa zrzeszająca 56 niepodległych państw, której celem jest współpraca na rzecz rozwoju, demokracji i pokoju[6].

Organizacja została ustanowiona w 1931 roku na mocy Statutu Westminsterskiego jako Brytyjska Wspólnota Narodów (British Commonwealth of Nations), zwana także Wspólnotą Brytyjską (British Commonwealth). Członkami założycielskimi były Wielka Brytania oraz sześć dominiów brytyjskichKanada, Australia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka, Nowa Fundlandia oraz Irlandia. Pod obecną nazwą organizacja funkcjonuje od 1949 roku; wówczas to warunkiem członkostwa przestało być uznawanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa, a podkreślona została pełna niezależność państw członkowskich od Wielkiej Brytanii. W okresie dekolonizacji dawnego Imperium brytyjskiego do Wspólnoty przystępowały kolejne państwa, znajdujące się wcześniej pod zwierzchnictwem brytyjskim. Proces ten zapoczątkowany został w 1947 roku wraz z przystąpieniem Indii i Pakistanu, a trwał niemal do końca XX wieku[7][8]. Członkostwo w organizacji jest dobrowolne, niektóre byłe kolonie do niej nie przystąpiły (m.in. Mjanma), a na przestrzeni lat kilka państw ją opuściło (m.in. Irlandia), część w późniejszym czasie powróciła (m.in. Południowa Afryka). Niemal wszystkie państwa członkowskie stanowiły w przeszłości część imperium brytyjskiego, wyjątkiem są jedynie Mozambik, Rwanda, Togo i Gabon[4].

Część państw członkowskich Wspólnoty Narodów – tak zwane commonwealth realms – uznaje brytyjskiego monarchę za głowę swojego kraju, jednak większość z nich to republiki, w których głową państwa jest prezydent, a niektóre mają własne monarchie. Król Karol III jest wszędzie traktowany jako Głowa Wspólnoty Narodów. Organizacja także posiada swojego sekretarza generalnego, od 2016 roku urząd ten sprawuje Patricia Scotland. Funkcję chair-in-office pełni Paul Kagame (Prezydent Republiki Rwandy).

Terytoria członkowskie nie mają wobec siebie żadnych zobowiązań prawnych. Łączą je język, historia, kultura, a także deklarowane wartości jak: demokracja, prawa człowieka i rządy prawa. Przymioty te zawarte są w Karcie Wspólnoty Narodów i promowane są przez Igrzyska Wspólnoty.

Siedzibą sekretariatu Wspólnoty Narodów (Commonwealth Secretariat) jest Marlborough House, w Londynie[9].

Państwa członkowskie[edytuj | edytuj kod]

W 2022 roku Wspólnota Narodów liczyła 56 państw członkowskich zamieszkanych przez 2,5 mld ludzi (blisko 1/3 populacji świata). 32 spośród nich to „małe państwa”, definiowane przez organizację jako państwa o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 1,5 mln, bądź nieco większe lecz o podobnym uwarunkowaniu geopolitycznym, w tym liczne państwa wyspiarskie[10][11].

Obecne[edytuj | edytuj kod]

W nawiasach podano rok przystąpienia[10].

Europa[edytuj | edytuj kod]

Ameryka Północna[edytuj | edytuj kod]

Ameryka Południowa[edytuj | edytuj kod]

Afryka[edytuj | edytuj kod]

Azja[edytuj | edytuj kod]

Australia i Oceania[edytuj | edytuj kod]

Dawne[edytuj | edytuj kod]

  •  Irlandia (1931–1949)
  •  Zimbabwe (1980–2003, zawieszone od 2002)
  •  Tanganika (1961–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
  •  Zanzibar (1963–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
  •  Nowa Fundlandia (1931–1934; obecnie stanowi część Kanady, będącej państwem członkowskim)
  •  Federacja Malajska (1957–1963, obecnie stanowi część Malezji, będącej państwem członkowskim)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Jedno z czterech państw członkowskich, które nie należały wcześniej do imperium brytyjskiego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wspólnota Narodów, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2013-10-04].
  2. Dzień Wspólnoty Narodów. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2013-03-13. [dostęp 2013-03-13].
  3. Profile: The Commonwealth. BBC News, 2012-02-01. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
  4. a b Commonwealth, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-10-04] (ang.).
  5. the Commonwealth of Nations. Cambridge Dictionaries Online. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
  6. About us. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
  7. Our history. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
  8. Contemporary context: Commonwealth of Nations. UK Parliament. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
  9. Contact. The Commonwealth. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  10. a b Member countries. Commonwealth. [dostęp 2022-07-30]. (ang.).
  11. Small States. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
  12. Gambia to leave the Commonwealth telegraph.co.uk.
  13. The Gambia rejoins the Commonwealth thecommonwealth.org.
  14. Gabon partially suspended from Commonwealth after coup, „BBC News”, 20 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (ang.).
  15. Maldives quits Commonwealth over alleged rights abuses The Guardian.
  16. Maldives becomes 54th member of Commonwealth family | The Commonwealth [online], thecommonwealth.org [dostęp 2020-02-02].