Asgard

Asgard (qadimgi skandinavcha: Ásgarðr) – skandinav mifologiyasidagi xayoliy shahar. Odin, Thor, Loki, Baldr kabi xudolar Asgard shahrida istiqomat qiladi.

Skandinav mifologiyasida Asgard (qadimgi skandinavcha: Ásgarðr; „Æsir bogʻi“) xudolar bilan bogʻliq joy hisoblanadi. U bir necha qadimgi skandinaviyalik sagalar va mifologik matnlarda, jumladan, Eddalarda tilga olinadi, biroq baʼzi manbalarda u bilvosita eslatilgan boʻlishi ham mumkinligi taxmin qilingan. Asgard Æsir xudolarining mustahkamlangan maskani sifatida tasvirlanadi va koʻpincha oltin bilan bogʻliq tasvirlar bilan ifodalanadi. Shuningdek, u skandinaviyalik mifologiyada mashhur boʻlgan Valhalla, Iðavöllr va Hlidskjálf kabi joylarni ham oʻz ichiga oladi.

Baʼzi evhemeristik talqinlarda Asgard Osiyoda yoki Troya shahri sifatida tasvirlangan. Biroq, qadimgi skandinaviyalik din tasavvuriga koʻproq mos keladigan boshqa manbalarda u anʼanaviy geografik joylashuvga bogʻliq emas. Ushbu talqinlarga koʻra, Asgard turli joylarda – Bifröst kamalak koʻprigining ustida, dunyoning markazida yoki dengizning narigi tomonida joylashgan deb tasvirlanadi.

Etimologiyasi

Qadimgi skandinavcha Ásgarðr soʻzi áss („xudo“) va garðr („oʻralgan joy“ yoki „qal’a“) soʻzlarining qoʻshilishidan hosil boʻlgan. Ushbu soʻzning turli variantlarini qoʻllash mumkin, jumladan: Ásgarthr, Ásgard, Ásegard, Ásgardr, Asgardr, Ásgarth, Asgarth, Esageard va Ásgardhr.

Qoʻllanilishi

Poetik Edda

Asgard Poetik Eddada ikki marta tilga olingan. Birinchi holat Hymiskviða dostonida uchraydi, unda Thor va Týr Asgarddan Hymirning saroyiga yoʻl oladi. Ularning maqsadi Ægir va xudolar uchun yetarlicha katta qozon topib, unda pivo tayyorlash boʻlgan.

Ikkinchi holat esa Þrymskviða dostonida uchraydi. Bu yerda Loki Thorni Freyja qiyofasiga kirishga koʻndirishga harakat qiladi. U Thorni Mjölnirni qaytarib olmasa, jötnarlar (devlar) tez orada Asgardda yashay boshlashiga ishontirishga urinadi.

Grímnismál dostonida kosmologik tasvirlar qatorida xudolarning bir nechta maskanlari, jumladan Álfheim, Nóatún va Valhalla haqida soʻz yuritiladi. Baʼzi tadqiqotchilar bu joylarni Asgard hududida deb hisoblashadi. Biroq, ushbu dostonning hech bir joyida Asgard nomi bevosita tilga olinmaydi.

Bundan tashqari, Völuspá dostonida Æsir xudolarining eng mashhur uchrashuv joylaridan biri boʻlgan Iðavöllr eslatib oʻtiladi. Gylfaginning asarida esa Snorri Sturluson ushbu joyni Asgardning markazida joylashgan deya tasvirlaydi..

Nasriy Edda

Nasriy Eddaning evgemeristik prologida Æsir xudolari sharqdan shimoliy hududlarga koʻchib kelgan odamlar sifatida tasvirlanadi. Snorrining soʻzlariga koʻra, Asgard dastlab yunon jangchilari tomonidan egallanishidan oldin Troya shahri boʻlgan. Magʻlubiyatdan soʻng, troyaliklar shimoliy Yevropaga koʻchib oʻtib, ilgʻor texnologiyalari va madaniyati tufayli ustun guruhga aylanishgan. Vaqt oʻtishi bilan boshqa qabilalar troyaliklarni va ularning yetakchisi Trórni (qadimgi skandinav tilida Thor) xudo sifatida koʻra boshlashgan.

Gylfaginning asarida Snorri Sturluson dunyo yaratilish jarayonini tasvirlab, xudolar yerni yaratib, uni dengiz bilan oʻrab olganini aytadi. Ular osmanni Ymirning bosh suyagidan yasagan va jötnarlarni yerning chekkasiga joylashtirgan. Xudolar Ymirning qosh suyaklarini qoʻyib, Midgardni shakllantirgan va dunyoning markazida Asgardni qurishgan. Snorri bu hududni Troya shahri bilan bogʻlaydi.

Asgard xuddi Gylfaginningdagi kabi Skáldskaparmál asarida ham Æsir xudolarining maskani sifatida qisqacha tilga olinadi. Ushbu boʻlimda Asgard ichida joylashgan bir necha joy, jumladan Valhalla va uning eshiklari oldidagi Glasir nomli oltin daraxtzor tasvirlanadi. Shuningdek, asarda Thorning nomlaridan biri „Asgard himoyachisi“ (qadimgi skandinavcha: verjandi Ásgarðs) ekanligi qayd etilgan.

Ommaviy madaniyatda tasvirlanishi

Asgard va Valhalla ommaviy madaniyatda koʻp marotaba tasvirlangan.

Kino sanʼatida

Asgard 1989-yilda suratga olingan „Erik the Viking“ komediya filmida muzliklar bilan qoplangan, Valhalla zallari baland platosida joylashgan xarobaga aylangan hudud sifatida tasvirlangan. Filmda Æsir xudolari erkatoy bolalar sifatida namoyish etiladi.

Komikslarda

Thor ilk bor Marvel olamida Journey into Mystery komiks seriyasining 1962-yil avgust oyida chiqqan 83-sonida paydo boʻlgan. Ushbu nashrdan soʻng, u Loki va Odin bilan birga Marvel komikslari markaziy qahramonlaridan biriga aylangan.

Marvel kinematografiya olamida Thor va Loki ilk bor 2011-yilda suratga olingan „Thor“ filmida namoyon boʻlgan. Shundan soʻng, Thor muntazam ravishda Marvel filmlarida koʻrinsh beradi va „Qasoskorlar“ seriyasining ajralmas qismiga aylanadi.

Asgard „Thor: Ragnarok“ filmida asosiy mavzuga aylangan boʻlib, u qadimgi skandinav mifologiyasidagi voqealarga muvofiq tarzda yoʻq qilinadi. Marvel olamiga asoslangan video oʻyinlar, teleseriallar va kitoblarda ham Asgard va boshqa skandinav mifologiyasi elementlari uchraydi, ammo bu tasvirlar koʻpincha tarixiy manbalarga toʻliq mos kelmaydi.

Video oʻyinlarda

Asgard God of War: Ragnarök video oʻyinida oʻrganish mumkin boʻlgan hududlardan biri sifatida tasvirlangan. Ushbu oʻyin 2018-yilda skandinav mifologiyasiga asoslangan God of War oʻyinining davomi hisoblanadi.

Shuningdek, Assassinʼs Creed Valhalla oʻyinida Asgard „tasavvuriy sayohat“ (vision quest) qismi sifatida namoyon boʻlgan boʻlib, unda oʻyinchilar skandinav xudolari bilan bogʻliq voqealarni boshdan kechiradilar.

Yana qarang

• Olimp togʻi – Olimpiya xudolarining uyi

Adabiyotlar

• Boult, Katherine. Asgard and the Norse Heroes. Ann Arbor: University of Michigan Library, 1948 — 21, 56–59, 72, 82–90, 121–123-bet. ISBN 978-1176204492. 
• Fontenrose, Joseph (1983). "The Building of the City Walls: Troy and Asgard". The Journal of American Folklore 96 (379): 53–63. doi:10.2307/539834. ISSN 0021-8715. 
• Heide, Eldar (2014). "Contradictory cosmology in Old Norse myth and religion – but still a system?" (no). Maal og Minne 106 (1). ISSN 1890-5455. http://ojs.novus.no/index.php/MOM/article/view/226. Qaraldi: 23 April 2022. Asgard]]
• Lindow, John. Norse mythology : a guide to the Gods, heroes, rituals, and beliefs. Oxford: Oxford University Press, 2002 — 13, 37, 54–56-bet. ISBN 9786610532490. OCLC 1136323846. 
• Mattioli, Vittorio (2018). "Grímnismál : a critical edition" (en). University of St Andrews. 
• Simek, Rudolf. A Dictionary of Northern Mythology. BOYE6, 2008. ISBN 9780859915137. 
• „Asgard | Norse mythology“ (en). Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 2020-yil 3-iyun.
• „You can visit Asgard and Jotunheim in Assassinʼs Creed Valhalla“. PCGamesN (2020-yil 15-oktyabr).
• God Of War Ragnarök Developer Interview.

Havolalar

• „Lays of the Gods: Voluspo“, The Poetic Edda, Scandinavian classics, vols. 21, 22. New York: American-Scandinavian Foundation, 1923 — 3-bet. Qaraldi: 2021-yil 9-avgust. 
• Crawford, Jackson. The Poetic Edda : stories of the Norse Gods and heroes. Chicago: Hackett Publishing Company, Inc, 2015 — 12–14, 47–58, 68, 95-bet. ISBN 978-1-62466-358-1. OCLC 905921490. 
• Laing, Samuel. Heimskringla. Part two, Sagas of the Norse Kings. London: Dent, 1961. ISBN 0460008471. 
• Orchard, Andy. The Elder Edda : a book of Viking lore. London: Penguin Books, 2011. ISBN 9780141393728. 
• Sturluson, Snorri; Byock, Jesse L.. The prose Edda: Norse mythology. London: Penguin Classics, 2005 — 30–48, 55–78, 80–83, 93–94, 97-bet. ISBN 0-14-044755-5. OCLC 59352542. 
• Sturluson, Snorri. The Prose Edda. Franklin Classics Trade Press, 2018. ISBN 9780344335013. 
• „Gylfaginning (Old Norse)“. heimskringla.no. Qaraldi: 2022-yil 4-oktyabr.
• „Skaldskáparmál (Old Norse)“. heimskringla.no. Qaraldi: 2022-yil 8-oktyabr.