Awahi

Awahi
	Avahi
	Jourdan, 1834
	; Awahi wełnisty (A. laniger)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Infrarząd	lemurokształtne
Nadrodzina	lemurowce
Rodzina	indrisowate
Rodzaj	awahi
	Typ nomenklatoryczny
	Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788
Synonimy
	Microrhynchus Jourdan, 1834; Avahis Gervais, 1835; Habrocebus J.A. Wagner, 1839; Semnocebus Lesson, 1840; Iropocus Gloger, 1841;
	Microrhynchus Jourdan, 1834; Avahis Gervais, 1835; Habrocebus J.A. Wagner, 1839; Semnocebus Lesson, 1840; Iropocus Gloger, 1841;
Gatunki
	9 gatunków – zobacz opis w tekście
	9 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Awahi^[7] (Avahi) – rodzaj ssaków naczelnych z rodziny indrisowatych (Indridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na Madagaskarze^[8]^[9]^[10].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 23–33 cm, długość ogona 26,5–40 cm; masa ciała 830–1300 g^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1834 roku francuski zoolog i paleontolog Antoine Jacques Louis Jourdan w artykule na temat nowego rodzaju czworonogów należących do lemurowatych, opublikowanym w czasopiśmie L’Institut^[1]. Gatunkiem typowym jest awahi wełnisty (A. laniger).

Etymologia

Avahi (Avahis): malgaska nazwa avahi używana wśród plemienia Betanimena na określenie awahi wełnistego^[11].
Microrhynchus: gr. μικρος mikros ‘mały’; ῥυγχος rhunkhos ‘pysk, ryj’^[12]. Gatunek typowy: Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788.
Habrocebus: gr. ἁβρος habros ‘wdzięczny, powabny’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’^[13]. Gatunek typowy: Wagner wymienił dwa gatunki – Lemur lanatus Wagner, 1840 (= Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788) i Propithecus Diadema Bennett, 1832 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[14] Lemur lanatus Wagner, 1840 (= Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788).
Semnocebus: gr. σεμνος semnos ‘czcigodny, nobliwy’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Semnocebus avahi Lesson, 1840 (= Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788).
Iropocus: gr. ιρις iris, ιριδος iridos ‘tęcza’; ποκος pokos ‘wełna, runo’^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[17]^[18]^[8]^[7]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[7]	Podgatunki^[9]^[8]^[18]	Rozmieszczenie geograficzne^[9]^[8]^[18]	Podstawowe wymiary^[9]^[18]^[c]	Status IUCN^[19]
Avahi laniger	(J.F. Gmelin, 1788)	awahi wełnisty	gatunek monotypowy	od rzeki Bemarivo na południe do rzek Mangoro i Nesivolo	DC: 28–32 cm DO: 30–37 cm MC: 1,1–1,3 kg	VU
Avahi mooreorum	Lei Runhua, Engberg, Andriantompohavana, McGuire, Mittermeier, Zaonarivelo, Brenneman & Louis, 2008	awahi rudoogonowy	gatunek monotypowy	znany tylko z Parku Narodowego Masoala	DC: 28–33 cm DO: 29–37 cm MC: około 920 g	EN
Avahi peyrierasi	Zaramody, Fausser, Roos, Zinner, Andriaholinirina, Rabarivola, Norscia, Tattersall & Rumpler, 2006	awahi dżunglowy	gatunek monotypowy	na południe od rzek Mangoro i Nesivolo (lasy Manara, Vatoalatsaka, Sangalampona, Mahasoarivo i Ranomafana)	DC: 26–32 cm DO: 28–34 cm MC: 1–1,1 kg	VU
Avahi betsileo	Andriantompohavana, Lei Runhua, Zaonarivelo, Engberg, Nalanirina, McGuire, Shore, Andrianasolo, Herrington, Brenneman, & Louis, 2007	awahi brązowawy	gatunek monotypowy	las klasyfikowany Bemosary (Fandriana); granice zasięgu być może od rzeki Mangoro na południe do rzeki Mananjary	DC: 26–31 cm DO: 28–34 cm MC: 1–1,2 kg	EN
Avahi ramanantsoavanai	Zaramody, Fausser, Roos, Zinner, Andriaholinirina, Rabarivola, Norscia, Tattersall & Rumpler, 2006	awahi reliktowy	gatunek monotypowy	znany tylko z rezerwatu specjalnego Manombo i lasu Agnalazaha	DC: 24–31 cm DO: 33–40 cm MC: 900–1000 g	VU
Avahi meridionalis	Zaramody, Fausser, Roos, Zinner, Andriaholinirina, Rabarivola, Norscia, Tattersall & Rumpler, 2006	awahi samotny	gatunek monotypowy	najwyraźniej ograniczony do Parku Narodowego Andohahela i obszaru Sainte-Luce	DC: 23–29 cm DO: 30–33 cm MC: 1–1,1 kg	EN
Avahi occidentalis	(Lorenz, 1898)	awahi zachodni	gatunek monotypowy	na północ i wschód od rzeki Betsiboka do zatoki Narinda i Parku Narodowego Ankarafantsika; być może izolowana populacja w regionie Ankarana	DC: 27–30 cm DO: 31–38 cm MC: 830–1000 g	VU
Avahi cleesei	Thalmann & Geissmann, 2005	awahi ociężały	gatunek monotypowy	obszar Tsingy de Bemaraha (lasy Ankindrodro, Ankinajao i Ambalarano), na północ od rzeki Manambolo; północne granice zasięgu niejasne	DC: 23–31 cm DO: 32–36 cm MC: 830–980 g	CR
Avahi unicolor	Thalmann & Geissmann, 2000	awahi sambirański	gatunek monotypowy	region Sambirano, włącznie z półwyspem Ampasindava; być może na północ do rzeki Sambirano i na południe do rzeki Andranomalaza; zakres wysokości: 0–700 m n.p.m.	DC: 23–31 cm DO: 26–30 cm MC: 830–920 g	CR

Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony.

Uwagi

↑ Młodszy homonim Microrhynchus Dahl, 1823 (Coleoptera).
↑ Nieuzasadniona poprawka Avahi Jourdan, 1834.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b A.J.L. Jourdan. M. Jourdan, directeur du Musée d’histoire naturelle de Lyon, lit un Mémoire sur un nouveau genre de quadrumanes appartenant à la famille des Lémuriens, le genre Avahi. „L’Institut, journal général des sociétés et travaux scientifiques de la France et de l’étranger”. 2, s. 231, 1834. (fr.).
↑ A.J.L.A.J.L. Jourdan A.J.L.A.J.L., Thèse inaug. à la Faculté de Science de Grenoble, 1834, nienumerowane (fr.).
↑ P. Gervais (red.): Résumé des leçons de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes: professées au muséum de Paris, pendant l’année 1835. Paris: Imprimerie de Decourchant, 1835, s. 23. (fr.).
↑ Za Palmer, 1904: J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Die Affen und Flederthiere. Leipzig: Berlag von T. D. Weigel, 1840, s. 257. (niem.).
↑ R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 209. (fr.).
↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. xxviii, 43. (niem.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 32–33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 154–156. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e R.A. Mittermeier, Ch. Schwitzer, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Indriidae (Woolly Lemurs, Sifakas and Indri). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 164–166. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Avahi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-03].
↑ Palmer 1904 ↓, s. 130.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 423.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 305.
↑ D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 2: Anthropoidea: Aotus to Lasiopyga. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. xxix, seria: Monograph series (American Museum of Natural History), cz. 1. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 628.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 351.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-10]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 98–99. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Taxonomy: Avahi – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-10]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Młodszy homonim Microrhynchus Dahl, 1823 (Coleoptera).

[4] Nieuzasadniona poprawka Avahi Jourdan, 1834.

[21] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Jourdan-1] A.J.L. Jourdan. M. Jourdan, directeur du Musée d’histoire naturelle de Lyon, lit un Mémoire sur un nouveau genre de quadrumanes appartenant à la famille des Lémuriens, le genre Avahi. „L’Institut, journal général des sociétés et travaux scientifiques de la France et de l’étranger”. 2, s. 231, 1834. (fr.).

[Jourdan2-3] A.J.L.A.J.L. Jourdan A.J.L.A.J.L., Thèse inaug. à la Faculté de Science de Grenoble, 1834, nienumerowane (fr.).

[ger-5] P. Gervais (red.): Résumé des leçons de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes: professées au muséum de Paris, pendant l’année 1835. Paris: Imprimerie de Decourchant, 1835, s. 23. (fr.).

[Wagner-6] Za Palmer, 1904: J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Die Affen und Flederthiere. Leipzig: Berlag von T. D. Weigel, 1840, s. 257. (niem.).

[Lesson-7] R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 209. (fr.).

[Gloger-8] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. xxviii, 43. (niem.).

[Cichocki&inni-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 32–33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 154–156. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Mittermeier&inni-11] R.A. Mittermeier, Ch. Schwitzer, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Indriidae (Woolly Lemurs, Sifakas and Indri). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 164–166. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wilson&Reeder-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Avahi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-03].

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655286_130]-13] Palmer 1904 ↓, s. 130.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655579_423]-14] Palmer 1904 ↓, s. 423.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655461_305]-15] Palmer 1904 ↓, s. 305.

[ell-16] D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 2: Anthropoidea: Aotus to Lasiopyga. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. xxix, seria: Monograph series (American Museum of Natural History), cz. 1. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655784_628]-17] Palmer 1904 ↓, s. 628.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655507_351]-18] Palmer 1904 ↓, s. 351.

[mdd-19] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-10]. (ang.).

[amw-20] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 98–99. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[22] Taxonomy: Avahi – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-10]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[c]

[19]