Jump to content

Basketball

Kusuka e Wikipedia
Xifaniso xa Tiolimpiki xa basketball

Basketball i ntlangu wa swipano lowu eka wona swipano swimbirhi, leswi hakanyingi ku nga vatlangi va ntlhanu xin’wana ni xin’wana, leswi kanetaka ekhoto ya rectangular, swi phikizanaka hi xikongomelo-nkulu xo duvula basketball (kwalomu ka 9.4 inches (24 cm) hi vukulu) hi ku tirhisa xihuku xa musirheleri (basikiti ra 18 inches (46 cm) hi vukulu lebyi khandziyiweke 10 feet (3.0 m) ehenhla ku ya eka bodo ya le ndzhaku emakumu man’wana na man’wana ya khoto), loko yi ri karhi yi sivela xipano lexi kanetaka ku duvula hi ku tirhisa hoop ya xona. Goli ya le nsin’wini yi ni ntikelo wa tinhla timbirhi, handle ka loko yi endliwe endzhaku ka layini ya tinhla tinharhu, kasi yi ni ntikelo wa tinhla tinharhu. Endzhaku ka foul, ku tlanga loku vekiweke nkarhi ku yima naswona mutlangi loyi a fouliweke kumbe loyi a hlawuriweke ku duvula foul ya xithekiniki u nyikiwa ku hoxa kan’we, timbirhi kumbe tinharhu ta phoyinti yin’we ya mahala . Xipano lexi nga na tinhla to tala eku heleni ka ntlangu xa hlula, kambe loko ntlangu wa milawu wu hela wu ri na nhlayo leyi bohiweke, nkarhi wo engetela wa ntlangu ( nkarhi wo engetela ) wa lerisiwile.

Vatlangi va yisa bolo emahlweni hi ku yi tlula-tlula loko va ri karhi va famba kumbe va tsutsuma (va ri karhi va dribble) kumbe hi ku yi hundzisela eka mutirhi-kulobye, leswi haswimbirhi swi lavaka vutshila lebyikulu. Loko va hlundzuka, vatlangi va nga ha tirhisa swibalesa swo hambana-hambanaTemplate:Snd – layup, ku tlula-tlula, kumbe dunk ; eka vusirheleri, va nga ha yiva bolo eka dribbler, va khoma mapasi kumbe va sivela swibalesa; either offense or defense may collect a rebound, hi leswaku, xibalesa lexi hundzeriweke hi nkarhi lexi tlulaka ku suka eka rim kumbe backboard. I ku tlula nawu ku tlakusa kumbe ku koka nenge wa munhu wo pivot handle ko dribble bolo, ku yi rhwala, kumbe ku khoma bolo hi mavoko hamambirhi ivi u tlhela u sungula ku dribble .

Vatlangi va ntlhanu eka tlhelo rin'wana na rin'wana va wela eka swiyimo swa ntlhanu swo tlanga . The tallest player is usually the center, the second-tallest and strongest is the power forward, mutlangi wo koma nyana kambe wo hatlisa i lontsongo wa le mahlweni, naswona vatlangi vo koma kumbe lava khomaka bolo kahle i murindzi wo duvula na murindzi wa tiphuinti, loyi tirhisa pulani ya ntlangu wa mudyondzisi hi ku lawula ku hetisisiwa ka mintlangu yo hlasela na yo sirhelela (ku vekiwa ka vatlangi). Hi ndlela leyi nga riki ya xiviri, vatlangi va nga ha tlanga vanharhu eka vanharhu, vambirhi eka vambirhi na un’we eka un’we.

Basketball yi tumbuluxiwe hi 1891 hi mudyondzisi wa ku titoloveta wa le Canada-Amerika James Naismith eSpringfield, Massachusetts, eUnited States, yi hundzuke yin’wana ya mintlango leyi dumeke swinene ni leyi langutiwaka ngopfu emisaveni. Nhlangano wa Basketball wa Rixaka (NBA) i ligi ya nkoka swinene ya basketball ya xiphurofexinali emisaveni hinkwayo hi ku ya hi ku duma, miholo, talenta, na mpimo wa mphikizano (yi teka vunyingi bya titalenta ta yona eka basketball ya le kholichi ya le United States ). Ehandle ka Amerika N’walungu, tikirabhu ta le henhla leti humaka eka tiligi ta tiko ti fanelekela ku ya eka vumpfampfarhuti bya tiko-nkulu to tanihi EuroLeague na Basketball Champions League Americas . Khapu ya Misava ya Basketball ya FIBA na Mphikizano wa Basketball ya Tiolimpiki ta Vavanuna i swiendlakalo leswikulu swa matiko ya misava swa ntlangu lowu naswona swi koka rinoko ra swipano swa rixaka swa le henhla ku suka emisaveni hinkwayo. Tiko-nkulu rin’wana na rin’wana ri khoma mphikizano wa miganga wa swipano swa rixaka, ku fana na EuroBasket na FIBA AmeriCup .

Khapu ya Misava ya Basketball ya Vavasati ya FIBA na Mphikizano wa Basketball ya Tiolimpiki ta Vavasati swi kombisa swipano swa rixaka swa le henhla ku suka eka vumpfampfarhuti bya tikonkulu. Ligi leyikulu ya le Amerika N’walungu i WNBA ( NCAA Women’s Division I Basketball Championship na yona ya tsakeriwa), kasi mintlawa ya matimba swinene ya le Yuropa yi hlanganyela eka EuroLeague Women .