Jump to content

DNA

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
 E artíkulo aki ta skirbí na ortografia di papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.
DNA
Un gen ta u segmento distinto di DNA ku ta kódigo funshonal. Un kromosom ta un kadena largu di DNA ku ta kontené hopi gen. Un kromosom humano por kontené te ku 250 mion par di base y ta enserá miles di gen.
E dòbel héliks forma pa e biokimika di DNA. E parnan di base ta aloká horizontal entre e dos kadenan spiral

Desoksiribonukleine zür (òf Ásido desoksiribonukleiko), miho konosí komo DNA ta un makromolekül biologiko ku ta kontené e informashon hereditario di práktikamente tur organismo bibu i hopi vírùs. Den tur sèl bibu, DNA ta hunga un ròl sentral den desaroyo, funshon, kresementu i reprodukshon.

DNA ta areglá komo un polímer hopi largu, konsistiendo di dos kadena di nukleotide ku huntu ta forma un dòbel héliks (struktura spiral). Kada nukleotide ta konsistí di tres parti: un base nitrogeno (adenine, guanine, sitosine òf timine), un molekül di suku (desoksiribose), i un grupo di fosfat. E gruponan di suku i fosfat ta forma e wes'i lomba di e kadena, miéntras ku e basenan ta dirigí paden i ta forma par: adenine (A) semper ta konektá ku timine (T), i guanine (G) semper ku sitosine (C).

E sekuensia spesífiko di e basenan aki ta forma e kódigo genétiko, ku ta kontené instrukshonan pa sintetisá proteina. Proteina ta esensial pa e struktura i funshon di sèlnan. Un sekshon di DNA ku ta kódifika pa un proteina òf karakterístika spesífiko ta wòrdu yamá un gen. E produkshon di proteina for di gennan ta sosedé via dos proseso presisamente regulá: transkripshon (e kopiamentu di DNA den RNA) i tradukshon (e tradukshon di RNA den un proteina).

Den organismonan eukaria, manera animal i mata, e DNA ta distribuí riba vários kromosom, aloká den e núkleo di sèl. E kromosomnan aki ta konsistí di DNA doblá i mará stèrki, rònt di proteinanan spesial. Promé ku kada divishon selular, kromosomnan ta wòrdu kopiá kompletamente den un proseso yamá DNA-replikashon.

Den prokariote, manera bakteria i archaea, e DNA no ta situá den un núkleo, pero ta liber den e sitoplasma, i normalmente organisá den forma di un solo kromosom sirkular.

Struktura

[editá | editá fuente]

E struktura di e dòbel héliks a wòrdu deskribí na 1953 i tabata un logro den siensia pa pa ku prinsipalmente e desaroyo di biologia molekular. E héliks ku dos kadenanan ku ta bira rònt di un as komun tin un anchura di 20 angstrome. Un buèlta kompleto ta kontené mas o ménos dies par di base i ta 34 angstrom (3.4 nanometer) largu.

E nukleotidenan ta konektá na otro ku enlase kovalente dor di e gruponan di suku i fosfat. E basenan ta forma un konekshon di brùgnan hidrógeno entre otro pa forma e par di basenan, A–T i G–C.

Polaridat

[editá | editá fuente]

E manera ku nukleotidenan ta konektá na otro ta duna un kadena di DNA un polaridat kímiko spesífiko, òf direkshon. Tur nukleotide ta konektá ku otro den e mesun orientashon.