Derbe
Grekçe: Δέρβη veya Δέρβεια | |||||||||
  Derbe Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||
| Konum | Ekinözü, Merkez, Karaman, Türkiye | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Galatya Likaonya İsaurya Kapadokya | ||||||||
| Koordinatlar | 37°20′57″N 33°21′42″E / 37.349273°K 33.361715°D | ||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||
Derbe _p329_SITE_OF_DERBE,_KARAJH_DAGH_MOUNTAINS_IN_THE_DISTANCE.jpg?lang=tr)
 | |||||||||
Derbe, Dervi (Grekçe: Δέρβη) veya Derveia (Grekçe: Δέρβεια)[1] Anadolu'da Galatya'nın ve daha sonra Likaonya'nın ve daha sonra İsaurya ve Kapadokya'nın bir şehriydi. Elçilerin İşleri'nde 14:6, 14:20, 16:1 ve 20:4 bahsedilmiştir. Derbe, İncil'in sakinleri tarafından en baştan kabul edildiği Yeni Ahit'te adı geçen tek şehir olması nedeniyle dikkate değerdir.[2][3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik döneme ait bir kent merkezi olarak Derbe’den ilk defa Roma Geç Cumhuriyet Döneminin ünlü siyasetçisi, devlet adamı, düşünürü ve yazarı olarak tarihte önemli bir yer tutan, hatta Kilikya Bölgesi eyalet valiliği de yapan (İ.Ö. 51-53), Marcus Tullius Cicero’nun “Epistulae ad Familiares, XIII, 73” adlı yapıtında bahsedilmektedir.[4] Cicero'nun bir arkadaşı olan Derbe'nin Antipateri,[5] Derbe'nin hükümdarıdır, ancak Derbe'yi fetheden Galatyalı Amyntas tarafından öldürülür.[6][7]
Claudioderbe, Roma İmparatoru Claudius döneminde Derbe'ye verilen özel bir unvandı; 2. yüzyıla ait Derbe sikkelerinde görülmektedir.[8]
Havariler Pavlus ve Barnabas, Iconium'daki bir kargaşadan kaçıp yaklaşık 120 km. mesafedeki Derbe'ye geldiler ve taşlanmaktan kurtuldular.[9][10][11]
Derbe Piskoposluğu, Konya'nın (Iconium) suffragan (yardımcı piskoposluk) makamı haline gelmiştir. Ancak daha sonraki Notitiae Episcopatuum'da (piskoposluk listeleri) adı geçmemektedir. Bilinen sadece dört piskoposu vardır ve bunlar 381 ile 672 yılları arasına tarihlendirilmektedir. Derbe, Katolik Kilisesi'nin titular piskoposluk listesinde yer almaktadır.[12]
Aziz Timoteos, Derbe (veya Kilistra) kökenliydi.[13] Derbe, aynı zamanda Konya'dan gelen, Derviş (kelimenin tam anlamıyla dilenci, 'kapı kapı dolaşan' anlamına gelir) adı verilen tasavvufi bir zümre ile de bağlantılı olabilir. Bu zümrenin en yaygın pratiği olan Sema, 13. yüzyıl Fars mistiği Mevlânâ Celaleddin Rumi ile doğrudan ilişkilidir. Mevlânâ'nın ilk doğan oğlu Veled'in Derbe yakınlarında mucizevi bir şekilde ölümden kurtulduğu bildirilmektedir[14][15] (bazı diğer kaynaklar ise Mevlânâ'nın ikinci oğlunun mucizevi bir şekilde ölümden kurtulduğunu belirtir). Bu mucizenin gerçekleştiği yer, Meyers Reisebücher'de "Paul'ün mağarası" olarak anılmaktadır.[16] Belki de Sema töreninden önce yapılan devr-i veledi adlı dans da Derbe ile ilişkilidir.[17][18] Bazı söylentilere göre, sünnet törenlerinde icra edilen Devr-i veledi, Mevlânâ'nın babası Bahaeddin Veled'ın hac sırasında sünnet edilmesine de atıfta bulunmaktadır[19] ve bu eylem, Aziz Timoteos'un Havarilerin İşleri Acts 16:1–3'teki sünnetiyle bir şekilde ilişkilendirilmektedir.[20]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Derbe adı, Farsça "Darband" (Farsça: دربند, "kapı" anlamına gelen "dar" ve "engel" anlamına gelen "band" kelimelerinin birleşimiyle "kapalı kapı" demektir) kelimesinden türetilen Derbent'ten gelmektedir.[21] Bu isim, bitişiğindeki bir geçide, dar bir kapı girişine atıfta bulunmaktadır.
Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]Derbe (dar kapı veya giriş anlamına geldiği için) çoğunlukla coğrafi bir yer adı olduğundan, bu ismi taşıyan çeşitli şehirler bulunmaktadır. (Bknz. Derbent)
Strabon, Derbe'yi İsauria'nın "yan taraflarında" ve neredeyse Kapadokya'da konumlandırır.[22] Başka bir yerde ise, onun Kapadokya'nın on birinci idari bölgesinde olduğunu belirtir.[23] Havariler Pavlus ve Barnabas Derbe'yi ziyaret ettiklerinde ise burası Likaonya'daydı. Bizanslı Stephanus, Derbe'yi İsauria'da gösterir.[24][25][26]
1956 yılında, MS. 157 yılına ait bir yazıta dayanarak Michael Ballance, Derbe'nin yerini Karaman'ın (antik Laranda) yaklaşık 24 km kuzeydoğusunda, günümüz Karaman ilinin merkez ilçesine bağlı Ekinözü köyü yakınlarındaki Kerti Höyük adlı bir höyük olarak belirlemiştir.[4][27] Tartışmalara konu olsa da, bu konum en olası yer olarak kabul edilmektedir.[28][29][30][31][32]
Bizanslı Stephanus, Derbe'nin bir limana (λιμήν , limēn) sahip olacağını söyler, ancak şehrin karada yer alması nedeniyle bu açık bir hatadır. Bu ifade, yakınlarda bazı göller bulunması nedeniyle (biraz daha uzakta olsalar da) limnē (λίμνη , 'göl') şeklinde düzeltilmiştir.[33] Günümüzde bu isimde bir göl ve Konya şehrinin yakınında Derbent adında bir köy bulunmaktadır.[34] Ayrıca, Konya ilinde Derbent adında bir ilçe de mevcuttur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Stephanus of Byzantium, Ethnica, §D225.2". 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2022.
- ^ Acts |14:19-22
- ^ Acts |16:1-5
- ^ a b Er, Ercan. "DERBE (KERTİ) HÖYÜK".
- ^ Cicero, Ad Familiares, xiii. 73
- ^ Strabo, XII,i, 4; vi, 3
- ^ Dio Cassius, XLIX, xxxii)
- ^ A Guide to Biblical Sites in Greece and Turkey. Oxford University Press. 23 Ekim 2003. ISBN 978-0-19-988145-1. 4 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2022.
- ^ Bastian Van Elderen, Some Archaeological Observations on Paul’s First Missionary Journey, 157-159 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "Some Archaeological Observations on Paul's First Missionary Journey" (PDF). Bastian Van Elderen. The Paternoster Press. 1970. ss. 150-161. ISBN 085364098X. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mart 2022.
- ^ "A Historical Commentary on St. Paul's Epistle to the Galatians". W. M. Ramsay. 4 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2022.
- ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana, 2013, 978-88-209-9070-1), p. 880
- ^ Acts 16:1
- ^ M. SABRİ DOĞAN http://www.akmanastir.com/2019/12/22/eflatun-manastir/ 2021-01-26 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Eflatun Manastır (Ak Manastır) – Mevlana TV". 21 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Google Maps". 31 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Devr-i Veledi". Amazon. 6 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Refik Hakan Talu - Devr-i Veledi (Official Lyrics Video)". YouTube. 24 Nisan 2015. 5 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Nevin Şahin (2016). Contestations, conflicts and music-power: mevlevi sufism in the 21st century Turkey (PhD tez). METU.
- ^ Circumcision of Jesus#Theological beliefs and celebrations
- ^ Zonn, Igor S; Kosarev, Aleksey N; Glantz, Michael; Kostianoy, Andrey G. (2010). The Caspian Sea Encyclopedia. Springer. s. 160.
- ^ Strabo. Geographica. p. 569. Sayfa numaraları Isaac Casaubon'un baskısına aittir.
- ^ Strabo. Geographica. p. 534. Sayfa numaraları Isaac Casaubon'un baskısına aittir.
- ^ Bizanslı Stefanos. Ethnica. s.v. Δέρβη.
- ^ Ramsay, William Mitchell (1908). The Cities of St. Paul. A.C. Armstrong. pp. 315–384.
- ^ Bruce, Frederick Fyvie (1977). Paul: Apostle of the Heart Set Free. Eerdmans. p. 475. 978-0-8028-4778-2
- ^ Fant, Clyde E.; Reddish, Mitchell G. (23 Ekim 2003). A Guide to Biblical Sites in Greece and Turkey. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-988145-1.
- ^ Bastian Van Elderen, Some Archaeological Observations on Paul’s First Missionary Journey, 157-159 2020-08-03 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Steve C. Singleton, Derbe, from Bible Atlas from Space, Deeperstudy.com.
- ^ "Derbe Excavations Explore Pauline Site". 6 Eylül 2013. 31 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Excavations at Derbe". 14 Mayıs 2014. 31 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Remains of first religious structure discovered in Central Anatolia". 5 Eylül 2013. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), DAAE, DERBE". www.perseus.tufts.edu. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2023.
- ^ "Derbent · Derbent/Konya, Turkey".