Hando Runnel

Hando Runnel
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Järvako konderria, 1938ko azaroaren 24a (86 urte)
Herrialdea	Estonia
Familia
Ezkontidea(k)	Katre Ligi (en)
Seme-alabak	ikusi Simo Runnel; Pille Runnel; Tõnu Runnel;
Hezkuntza
Heziketa	Hugo Treffner Gymnasium (en)
Hizkuntzak	estoniera
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, poeta, politikaria, argitaratzailea eta akademikoa
Jasotako sariak	ikusi Order of the White Star, 2nd Class (2006) ; Gustav Suits Poetry Award (2007) ; Order of the National Coat of Arms, 4th Class (1997) ; Henrik Visnapuu Literature Prize (1993) ; A. H. Tammsaare Literary Award (1989) ; Eduard Vilde literary award (1966, 1989) ; Honored Writer of the Estonian SSR (1988) ; Juhan Smuul literary award (1983, 1989) ; honorary citizen of Tartu ; Recipient of the Order of the National Coat of Arms, 1st Class (2025) ;

Hando Runnel (Liutsalu, Järvako konderria, 1938ko azaroaren 24a)^[1] estoniar poeta eta argitaratzailea da. Estoniako Zientzien Akademiako kidea da 2012az geroztik.

Bizitza

Lehen mailako ikasketak Jalgseman, Amblan eta Järva-Jaanin egin zituen^[1], eta bigarren mailakoak Tartuko 1. eskolan eta Paideko Eskolan. 1957-1963 bitartean, agronomia ikasi zuen Estoniako Nekazaritza Akademian, baina ez zituen ikasketak amaitu.

1966tik 1971ra, Looming aldizkariko kazetaritza sailean aritu zen. 1971n idazle autonomo bilakatu zen. 1992-1993an, Tartuko Unibertsitateko arte liberaletako lehen irakasle gonbidatua izan zen, 1991n Tartuko Unibertsitateko Teologia Fakultatearen zaharberritzaileetako bat izan zen, eta 2004-2008 bitartean Tartuko Unibertsitateko bi patronatu-batzordetako kide izan zen jarraian. 1992an Ilmamaa argitaletxea sortu zuen. Unibertsitatean graduatu ez zen irakasle katedradun bakarra bihurtu zen Estonian (eta hamarkada batzuk geroago, Estoniako Nekazaritza Akademiako kide bakarra). 1995az geroztik, Eesti mõttelugu liburu saila editatzen du, 172 liburuki dituena.^[2]^[3]

Hando Runnel Estoniako Idazleen Batasuneko kidea da 1969az geroztik, eta hainbat aldiz hautatu dute zuzendaritza batzorderako. 1990-1992 urteetan Estoniako Kongresuko kide izan zen, eta 1991-1992 urteetan Konstituzio Batzarreko kide. Tartuko Unibertsitateko Identitate Nazionalaren Sariaren sortzaileetako bat eta sari-batzordeko kidea da. Tartuko Unibertsitatean jarduten duen Ernst Jacobson Fundazioko beka-batzordearen lanean parte hartu du.^[2]^[3]

2012ko abenduaren 5ean, Estoniako Zientzien Akademiako Batzar Nagusiak Hando Runnel Akademiako kide hautatu zuen.^[4]

Sariak eta aintzatespenak

1966: Eduard Vilde saria
1983: Juhan Smuul saria
1988: Estoniako SESko Meritu Oneko Idazlea
1989: Eduard Vilde saria
1989: A. H. Tammsaare saria
1993: Henrik Visnapuu saria
1993: Juhan Liiv saria
1997: Armarri Nazionalaren Ordena (IV. klasea)
2000: Estoniako Kultura Fundazioaren Urteko Literatura Saria
2004: Karl Eduard Sööt saria
2006: Izar Zuriaren ordena (II. klasea)
2006: Estoniako Kultura Nazionalaren Fundazioaren saria
2007: Gustav Suits saria
2008: Rukkiräägu saria
2013: Tartuko Unibertsitatearen domina
2017: Independentziaren berreskurapenagatik esker oneko harria
2019: Identitate Nazionalaren Saria^[5]
2022: Aino Järvesoo Fundazioaren saria
2023: Arnold eta Heli Susi saria^[6]
2023: Juhan Liiv saria
2024: Wiedemann Hizkuntza Saria^[7]
2025: Armarri Nazionalaren Ordena (I. klasea)^[8]

Lanak

Maa lapsed (1965)
Laulud tüdrukuga (1967)
Avalikud laulud (1970)
Lauluraamat ehk Mõõganeelaja ehk Kurbade kaitseks (1972)
Miks ja miks (1973)
Mõru ning mööduja (1976)
Mere ääres, metsa taga (1977)
Kodu-käija (1978)
Punaste õhtute purpur (1982)
Mõtelda on mõnus (1982)
Ei hõbedat, kulda (1984)
Juturaamat (1986)
Laulud eestiaegsetele meestele (1988)
Mõõk ja peegel (1988)
Aja lugu (1988)
Taadi tütar (1989)
Isamaavajadus (1991)
Oli kevad, oli suvi (1992)
Juhan Luiga ja vene küsimus (1993)
Üle Alpide (1997)
Haruldused (1998)
Jooksu pealt suudeldud (1998)
Küüni täitmine (Madis Kõivekin batera, 1998)
Mõistatused (2000)
Omad (2002)
Õpetussõnad (2003)
Maakoore pehmenemine (2003)
Suureks saamine: laste laulud ammu ja homme (2004)
Sinamu (2005)
Viru veri ei värise. Armastuse laulud (2006)
Armukahi (2008)
Väravahingede kriiksumist kuulnud (2008)
Videvik (2009)
Vee peal käimine keelatud (2011)
Maakoore pehmenemine (2013)
Hingedeaeg: mõtted ja märkmed (2016)
Mõru ning mööduja (2023)

Erreferentziak

↑ ^a ^b (Estonieraz) «Hando Runnel» Võrumaa keskraamatukogu (kontsulta data: 2025-04-28).
↑ ^a ^b (Estonieraz) «Akadeemik Hando Runnel 85» Eesti teaduste akadeemia 2023-11-24 (kontsulta data: 2025-04-28).
↑ ^a ^b (Ingelesez) Kändler, Tiit. (2002). A Hundred Great Estonians of the 20th Century. Estonian Encyclopaedia Publishers, 164-165 or. ISBN 9985-70-103-8..
↑ (Estonieraz) Lamp, Berit-Helena. «Hando Runnel valiti teaduste akadeemia kirjanduse akadeemikuks» Postimees 2012-12-05 (kontsulta data: 2025-04-28).
↑ (Estonieraz) «Tartu ülikooli Rahvusmõtte auhinna pälvis Hando Runnel» ERR 2019-12-01 (kontsulta data: 2025-04-28).
↑ (Estonieraz) «Hando Runnel pälvis justiitsministeeriumilt Sõnajulguse missioonipreemia» Justiitsministeerium 2023-02-08 (kontsulta data: 2025-04-28).
↑ (Ingelesez) «Wiedemann language award goes to poet Hando Runnel» ERR 2024-02-08 (kontsulta data: 2025-04-28).
↑ (Estonieraz) «President annab tänavu teenetemärgi 157 inimesele» ERR 2025-02-05 (kontsulta data: 2025-04-28).

Kanpo estekak

Datuak: Q1575121
Multimedia: Hando Runnel / Q1575121

[:0-1] (Estonieraz) «Hando Runnel» Võrumaa keskraamatukogu (kontsulta data: 2025-04-28).

[:1-2] (Estonieraz) «Akadeemik Hando Runnel 85» Eesti teaduste akadeemia 2023-11-24 (kontsulta data: 2025-04-28).

[:2-3] (Ingelesez) Kändler, Tiit. (2002). A Hundred Great Estonians of the 20th Century. Estonian Encyclopaedia Publishers, 164-165 or. ISBN 9985-70-103-8..

[4] (Estonieraz) Lamp, Berit-Helena. «Hando Runnel valiti teaduste akadeemia kirjanduse akadeemikuks» Postimees 2012-12-05 (kontsulta data: 2025-04-28).

[5] (Estonieraz) «Tartu ülikooli Rahvusmõtte auhinna pälvis Hando Runnel» ERR 2019-12-01 (kontsulta data: 2025-04-28).

[6] (Estonieraz) «Hando Runnel pälvis justiitsministeeriumilt Sõnajulguse missioonipreemia» Justiitsministeerium 2023-02-08 (kontsulta data: 2025-04-28).

[7] (Ingelesez) «Wiedemann language award goes to poet Hando Runnel» ERR 2024-02-08 (kontsulta data: 2025-04-28).

[8] (Estonieraz) «President annab tänavu teenetemärgi 157 inimesele» ERR 2025-02-05 (kontsulta data: 2025-04-28).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]