Jump to content

Iran

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
Repúblika Islamita di Iran
جمهوری اسلامی ایران
Jomhuri-ye Eslâmi-ye Irân
Himno: سرود ملی جمهوری اسلامی ایران
Sorud-e Melli-ye Jomhuri-ye Eslâmi-ye Irân
("Himno Nashonal di e Repúblika Islámiko di Iran")
Mapa
Atministrashon
Kapital Teheran
Stat mas grandi  Teheran
Lider Supremo  Ali Khamenei
Geografia
Área 1,648,195 km² (0.7% awa)
Koordinatonan  32°N 53°E / 32°N 53°E / 32; 53
Poblashon
Populashon
 (2022)
86,758,304
52.64 habitante/km²
Gentilisio iraní
Otro infromashon
Moneda Real (IRR)
Zona di tempu UTC+3:30
Wèp .ir
Kódigo  IRN
Tel  +98
Mapa detaya di Iran
Map
Imágennan riba Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Wèpsait ofisial
[Editá Wikidata] · [Manual]

Iran, ofisialmente Repúblika Islamita di Iran (farsi: ایران) ta un pais den Asia, den region di Medio Oriente. E tin frontera entre otro ku Afganistan, Armenia, Pakistan, Irak i Turkia. Na e frontera panort ta situá Laman Káspiko i pasùit e Golfo Pèrsiko i e Golfo di Oman.

Geografia i poblashon

Iran ta un di e paisnan mas grandi di Asia, ku un superfisie di mas o menos 1.648.000 km². Segun e censo di 2020, e pais tin un poblashon di aproximadamente 84.923.314 habitantenan.

E kapital i siudat mas grandi di Iran ta Teheran, ku mas ku 10 mion habitantenan. Teheran tambe ta e sentro polítiko, kultural, komersial i industrial di e pais. Otro siudadnan importante ta Mashhad, Isfahan, Shiraz i Tabriz.

Historia

Iran, histórikamente konosí komo Persia, ta un di e sivilisashonnan mas antiguo na mundu. E Imperio Persa a forma den siglo VI a.K. bou di e dinastía di Aqueménida. E region a pasa bou di e dominio di varios imperion, inkluyendo Imperio Sassanida i despues e Kalifato Islámiko.

Den siglo binti, Iran a sufri hopi kambio polítiko. Den 1979, despues di un revolushon, e monarkia a wòrdu abolí i Iran a bira un Repúblika Islamita, bou di liderashon di Ruhollah Khomeini.

Sistema polítiko

Iran ta un Repúblika Islamita ku un sistema di gobernashon teokrátiko-representativo. E Lider Supremo (aktualmente Ali Khamenei) ta e figura polítiko i religiöso mas poderoso di e pais. E presidente ta e hefe di gobièrnu formal. E parlamento, òf Majlis, ta e organo legislativo.

Idioma

E idioma ofisial di Iran ta e farsi òf perso (فارسی). Fuera di farsi, hopi grupo étniko i linguístiko ta biba den Iran, inkluyendo Azeris, Kurds, Lors, Baluchi i Árabe.

Religion

Islam shiíta ta e religion dominante di Iran, di kual e mayoria di e poblashon ta sigui e rama shiíta "duodesim". Tin tambe komunidatnan di Islam sunnita, kristian, hudiu i baha'i.

Ekonomia

Iran tin un ekonomia diversifiká, basá riba petroleo, gas natural, agrikultura, industria di paña i sektor teknológiko. E pais ta un di e mayó exportadónan di gas natural i petroleo. E ekonomia ta enfrentá restrikshon internashonal (sanshon), ku ta influensiá su desaroyo ekonómiko.