Kali
| Kali | |
|---|---|
Duwies Amser, Marwolaeth, a Dinistrio | |
| Aelod o 'r Deg Mahavidya | |
 Kali gan Raja Ravi Varma | |
| Cysylltiadau â | |
| Preswylfa | Amlosgfeydd,meysydd brwydrau (gan ddibynnu ar ddehongliad), Manidvipa |
| Mantra |
|
| Arf | Scimitar, Trishula (Tryfer) |
| Diwrnod | Dydd Mawrth a dydd Gwener |
| Mynydd | Llew |
| Testunau | Devi Bhagavata Purana, Devi Mahatmya, Kalika Purana, Shakta Upanishads, Tantrâu |
| Rhyw | Female |
| Gwyliau | |
| Consort | Shiva[1] |
Un o brif dduwiesau yn Hindŵaeth, sydd bennaf yn cael ei chysylltu ag amser, marwolaeth, a dinistrio, yw Kali (/ˈkɑːliː/; Sansgrit: काली, IAST: Kālī), neu Kalika. Cysylltir Kali â gwybodaeth drosgynnol a hi yw'r gyntaf o ddeg Mahavidya, sy'n grŵp o dduwiesau sy'n rhannu gwybodaeth ryddhaol.[2] O'r sawl duwies Hindŵaidd, Kali yw'r enwocaf. Hi yw'r dduwies ragorol yn y tantrig Hindŵaidd a'r traddodiadau sy'n anrhydeddu'r Kalikula, ac yn ganolog mewn enwadau Hindŵaidd sy'n canolbwyntio ar y dduwies yn unig, yn ogystal â mewn Shifaeth.[3][4] Anrhydeddir Kali yn Fam Ddwyfol, Mam ar y Bydysawd, ac yn egni benywaidd dwyfol.[5][6][7]
Gellir olrhain gwreiddiau Kali i draddodiadau a oedd yn anrhydeddu'r dduwies yn y cyfnod cyn-Fedig a'r Fedig yn Isgyfandir India.[3] Yn eirdarddol, mae'r term Kali yn cyfeirio at rywun sy'n llywodraethu amser neu sy'n ddu. Prif ymddangosiad cyntaf Kali yn llên Sansgrit oedd mewn testun o'r chweched ganrif o'r enw Devi Mahatmya.[3] Mae Kali yn ymddangos mewn sawl stori, a'r un fwyaf poblogaidd yw Kali yn ymddangos yng ngwedd dicter y dduwies Durga er mwyn lladd y cythraul o'r enw Raktabija. Mae eiconograffi arswydus Kali yn ei gwneud yn unigryw ymhlith duwiesau ac yn symboleiddio gwaed, marwolaeth, a dinistrio.
Mae Kali yn gwarchod ac yn rhoddi rhyddhad (moksha) i'w dilynwyr sy'n dod ati fel mae plentyn yn mynd at ei fam. Mae caneuon a cherddi defosiynol sy'n moli natur famol Kali yn boblogaidd ym Mengal, lle mai hi yw un o'r prif dduwiesau a addolir yn ardal, a hithau yn cael ei haddoli fel y Fam Ddwyfol. Mae traddodiadau Shaktaidd a Thantrig yn anrhydeddu Kali fel y realiti eithaf, neu Brahman.[7] Erbyn hyn, mae Kali yn symbol o arwyddocâd i fenywod.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Wendy Doniger (1999). Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions. Merriam-Webster. t. 629. ISBN 978-0-87779-044-0.
- ↑ "The Significance of Dus Mahavidya". The Times Of India. Cyrchwyd 4 Ebrill 2019.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 "Kali". Encyclopædia Britannica. 31 Gorffennaf 2024.
- ↑ "Dakshin Kali Khadgamala Stotra: A Hymn to the Fierce and Compassionate Goddess from Rudrayamal Tantra - Aghori Stories". aghoristories.com. Chwefror 2024. Cyrchwyd 2024-05-06.
- ↑ Hawley, John Stratton; Wulff, Donna Marie (1982). Sri Ramakrishna: The Spiritual Glow. Motilal Banarsidass. t. 152.
- ↑ Harding, Elizabeth U. (1993). Kali: The Black Goddess of Dakshineswar. Nicolas Hays. ISBN 978-8120814509.
- ↑ 7.0 7.1 McDaniel, June (2004). Offering Flowers, Feeding Skulls: Popular Goddess Worship in West Bengal. Oxford University Press.
