Monreal'

Monreal'
Montréal (fr.)
Montreal (angl.)

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Kanad
Eläjiden lugu (2024)	1,895,211 ristitud
Pind	431,50 km²
Pämez'	Valeri Plant (kül'mku 2017—, Valérie Plante)
Telefonkod	+1−514, +1−438
Aigvö	tal'vel UTC−5, kezal UTC−4

Lidnan kart (2017)

Monreal' (franc.: Montréal [mɔ̃ʁeal], angl.: Montreal [ˌmʌntriːˈɒl]) om kahtenz' surtte Kanadan lidn. Se om Kvebek-provincijan kaikiš suremb lidn.

Vl 1967 lidn oli mail'man Ekspo 67-ozutelendan keskusen, vl 1976 vastsi Kezaližid Olimpižid vändoid.

Istorii

Irokeziden Hošelag-külä oli lidnan sijas 14. voz'sadaspäi. Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud vn 1642 17. päiväl semendkud kuti Vill'-Mari-žilo (franc.: Ville-Marie «Marin lidn») Monreal'-saren suvipalas, Ph. Lavrentijan jogen da Ottavanjogen ühthejoksmusen sijas.

Vspäi 1705 nimitihe žilod nügüdläižikš. Saren «Monreal'»-nimi sündui üks'jäižen mägen nimespäi Le mont Royal — «Kunigahan mägi», 234 m valdmeren pindan päl. Vl 1832 Monreal' sai lidnan statusad. 1970-nzihe vozihesai oli valdkundan kaikiš suremban lidnan da finansižen pälidnan, sid' andoi ezištust Torontole.

Monreal' šingotase valdkundan finansižeks i informacižeks keskuseks, aerokosmižel, elektrotehnižel, farmaceftižel, kivivoinümbriradajal tegimištoil i sauvondal. Kanadan tekstil'tegimišton i sodatehnikan pästandan kaikiš järedamb keskuz.

Geografijan andmused

Lidnan sijaduz provincijas vn 2008 kartal

Lidn sijadase provincijan agjahižes suves, kahesa metrad da sen enamba korktusil valdmeren pindan päl. Monrealin pind om 431,5 km², sidä kesken kuivman pind 365,13 nellikkilometrad.

Matkad Kvebekhasai om 250 km pohjoižpäivnouzmha kaikil teil, Ottavhasai om 200 km päivlaskmha. Oiged avtomagistral' ühtenzoitab Nju Jorkanke suves, matkad AÜV:oiden röunhasai om vižkümne kilometrad suvhe.

Klimat om ven kontinentaline neps. Keza om päivoikaz, tal'vaig om pil'vekaz lujas. Tulleikahad päiväd oma paksud. Voden keskmäine lämuz om +7,0 C°, kezakun-elokun +19,0..+21,7 C°, tal'vkun-uhokun −5,0..−9,2 C°. Ekstremumad oma −37,8 C° (viluku) i +37,6 C° (eloku). Kezaaigan minimum om 0 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +18,0 C° (tal'vku). Ei voi panda halad heinkus-elokus (elokun minimum om +3,3 C°). Paneb sadegid 1041 mm vodes, kuidme läz tazomäras, enamba redukus (103 mm), vähemba uhokus (65 mm uhokus). Paneb lunt 217 sm tal'ven 58 päiväs (reduku-sulaku). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 50..58 % röunoiš keväz'kus-sügüz'kus, 66..72 % kül'mkus-vilukus. Voib olda lumitorokoid kül'mkus, keväz'kus, sulakus.

Tobmuz

Monrealin administrativižed ümbrikod (lihavan mustan pirdan südäimes, vn 2005 kart)

Monreal'-lidn jagase ühesatoštkümneks administrativižeks ümbrikoks (äilugu franc.: arrondissements de Montréal, angl.: Montreal boroughs).

Lidnan tobmuden pämez' om mer (franc.: Maire de Montréal). Kaik lidnalaižed valitas händast nelläks vodeks, toižiden strokuiden voimuz om olmas. Edeližed merad oma Deni Koder (Denis Coderre, kül'mku 2013 — kül'mku 2017), Žeral'd Tramble (Gérald Tremblay, viluku 2002 — kül'mku 2012).

Eläjad

Lidnan ristitišt ületi millionad vodele 1951 (1,021,520 eläjad), saihe 1,214,352 eläjhäsai vl 1971, sid' poleni ezilidnastumižen tagut i oli läz 1 mln vll 1981−2001 (1,015,420 rist. vl 1986, 1,039,534 rist. vl 2001). Vn 2006 Kanadan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 1,620,693 ristitud, vn 2011 — 1,649,519 ristitud, vn 2016 — 1,704,694 ristitud, vn 2021 — 1,762,949 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Vl 2016 läz 4,1 mln ristituid elihe ezilidnoidenke 4258,31 km² pindal, vl 2021 — läz 4,3 mln ristituid 4604,26 km² pindal.

Augotižlibundan mödhe (lidnan eläjad vaiše vl 2021): evropalaižed — 60,29 %, afrokanadalaižed — 11,53 %, lähižen päivnouzmman — 9,25 % (arabialaižed päpaloin), suviazijalaižed — 4,62 %, latinamerikalaižed — 4,54 %, suvipäivnouzmaižed azijalaižed — 3,79 %, päivnouzmaižed azijalaižed — 3,76 %, indejalaižed — 0,89 %, segoitadud da toižen augotižlibundan — 1,34 %, rahvahuden ozutandata — 2,25 %. Vn 2006 andmusiden mödhe evrokanadalaižiden tobj pala oma francijan (lidnalaižiden 23 %), italijan (10 %), irlandijan (5 %), anglijan (4 %), šotlandijan (3 %) i ispanijan (2 %) augotižlibundan.

Üks'jäine oficialine kel' om francijan kel' lidnan territorijal vn 1977 francijan kelen hartijan mödhe.

Transport

Kundaline transport om avtobusad, maršruttaksid, ezilidnelektrojonused. Vspäi 1966 metro radab lidnas (vspäi 2021 om nell' jonod 68 stancijanke, 69 km raudted), manalaine täuzin, sen jonused ajeltas šinoil.

Rahvahidenkeskeine civiline Monreal'-Trüdo-lendimport (YUL / CYUL, 19,4 mln passažiroid vl 2018) sijadase Dorval'-ezilidnas, kaks'kümnes kilometras päivlaskmha Monrealin keskuzpalaspäi, sil-žo sarel. Sišpäi tehtas reisid AÜV:oihe da Kanadadme, Latinižen Amerikan äjihe maihe, Evropan lidnoihe i kaiked mail'madme. Kahtenz' rahvahidenkeskeine Monreal'-Mirabel' -lendimport (YMX / CYMX) sijadase 39 km lodeheze lidnaspäi, se radab vedamha jüguid vaiše i kävutase aviacijan toižendoiden täht (sanitarine, kosmine).

Galerei

• 
  Lidnan merii (2015)
• 
  Pühän Maria-neiččen kafedraline päjumalanpert', vn 2017 nägu (riman katoline, om saudud vll 1875−1894)
• 
  Azjaline keskuz vl 2023
• 
  Monrealin universitetan päkampus (kezaku 2017)
• 
  Monrealin nügüd'aigaižen čomamahton muzei (2017)
• 
  Rahvahidenkeskeine Monreal'-Trüdo-lendimport vl 2008
• 
  Monrealin Keskuzline päraudtestancii vl 2012

Irdkosketused

• Lidnan tobmuden sait (montreal.ca). (fr.) (angl.)