Praja

Praja
	Cabo Verde
Amministrazzjoni
Stat sovran	Cabo Verde
Administrative territorial entity of Cape Verde	Gżejjer ta' Sotavento
Concelho of Cape Verde	Praia (en)
Ismijiet oriġinali	Praia
Kodiċi postali	7600
Ġeografija
Koordinati	14°55′04″N 23°30′33″W / 14.9177194°N 23.5091556°WKoordinati: 14°55′04″N 23°30′33″W / 14.9177194°N 23.5091556°W
	Praja Praja (Cape Verde)
Superfiċjenti	102.6 kilometru kwadru
Għoli	1 m
Demografija
Popolazzjoni	159,050 abitanti (2017)
Informazzjoni oħra
Fondazzjoni	1858
Kodiċi tat-telefon	260, 261, 262, 263u 264
Żona tal-Ħin	UTC−1
bliet ġemellati	Corvera de Asturias (en) , Bissau, Liżbona, Funchal, Faro, Macao, Oeiras, Rio de Janeiro, Las Palmas de Gran Canaria, Jinan, Boston, Fortalezau Providence
	lojacmp.comu cmpraia.cv

Praja hija l-belt kapitali u l-akbar belt ta' Kap Verde. Il-belt, li tinsab fuq il-kosta tan-nofsinhar tal-gżira ta' Santiago fil-grupp tal-Gżejjer Sotavento, hija s-sede tal- Muniċipalità ta' Praia . Praia hija ċ-ċentru politiku, ekonomiku u kulturali ta' Kap Verde.

Ġeografija

Praia tinsab fin-nofsinhar tal-gżira ta' Santiago u tmiss mat-tramuntana mal-muniċipalità ta' São Domingos, mal-punent mar-Ribeira Grande de Santiago u mal-Oċean Atlantiku fil-lvant u fin-nofsinhar.

Klima

Praia għandha klima deżertika (Köppen: BWh) bi staġun qasir tax-xita u staġun twil u xott ħafna. Fil-fatt, barra x-xhur ta' Awwissu, Settembru u Ottubru, ftit preċipitazzjoni taqa' fuq Praia. Il-belt bħala medja tara madwar 210 millimetru (8.3 pulzieri) ta' xita fis-sena. Peress li l-iktar xahar kiesaħ huwa ferm ogħla minn 18 °C (64 °F), ix-xejriet tat-temperatura tagħha jixbħu klima tropikali, iżda m'għandhiex biżżejjed preċipitazzjoni biex tiġi kklassifikata bħala tali. Minkejja l-fatt li għandha klima arida, Praia rarament tisħon ħafna jew tibred ħafna, minħabba l-post tagħha ħdejn l-oċean fuq il-Gżira ta' Santiago. It-temperaturi huma sħan u kostanti b'temperatura għolja medja ta' 27 °C (81 °F) u temperatura baxxa medja ta' 22 °C (72 °F).

Storja

L-ewwel traċċi ta’ insedjament fi Praia jmorru lura għall-1615, meta l-ewwel abitanti stabbilew ruħhom ħdejn il-Bajja ta’ Santa Maria, faċilment aċċessibbli bil-vapur. Il-belt inizjalment serviet bħala port klandestin biex tevita li tħallas dazji doganali lill-belt kapitali ta’ dak iż-żmien, Ribeira Grande. B’riżultat ta’ dan, il-belt kibret gradwalment, u wasslet għad-depopolazzjoni ta’ Ribeira Grande, li dak iż-żmien kienet fi tnaqqis sħiħ^[1].

Fl-1770, Praia saret il-kapitali l-ġdida tal-arċipelagu. Madankollu, l-istatus tagħha bħala kapitali spiss ġie kkontestat, u fis-seklu 19, il-belt ta’ Mindelo setgħet saret il-kapitali l-ġdida tal-Kap Verde. Madankollu, l-amministrazzjoni Portugiża qatt ma wriet interess f’bidla ta’ kapitali fil-Kap Verde. Kien grazzi għal digriet tal-1858 li Praia kisbet definittivament l-istatus ta’ kapitali tal-Kap Verde u kkonċentrat setgħat politiċi, reliġjużi u ekonomiċi. Dak iż-żmien, l-amministrazzjoni Portugiża kkunsidrat biss iż-żona tal-Plateau denja tal-urbanizzazzjoni u li tospita s-servizzi tagħha, filwaqt li injorat id-distretti l-oħra tal-belt. Kien biss wara l-indipendenza li ġiet aċċettata l-idea li l-belt kienet tinkludi wkoll il-viċinanzi tal-madwar. Wara l-indipendenza, il-belt esperjenzat splużjoni demografika, u l-popolazzjoni tagħha żdiedet b’erba’ darbiet fi tletin sena. Ħafna abitanti mill-gżejjer kollha tal-arċipelagu immigraw hemm u llum hija dar għal terz tal-popolazzjoni tal-Kap Verde u r-reġjun ta’ Praia jikkonċentra ħamsa tal-popolazzjoni tal-arċipelagu^[2].

Edukazzjoni

Il-belt ta’ Praia hija d-dar tal-ewwel skola primarja fl-arċipelagu, oriġinarjament magħrufa bħala l-Escola Central (illum magħrufa bħala l-Escola Grande). Għal ħafna żmien kienet l-unika skola primarja fi Praia. Fil-bidu tas-snin sittin, bdew jinbnew skejjel primarji oħra f’kwartieri madwar il-Plateau u f’lokalitajiet oħra fuq il-gżira.

Praia kienet ukoll l-ewwel sit fil-Kap Verde b’istituzzjoni ta’ edukazzjoni sekondarja bil-ħolqien tal-Liceu Nacional fl-1861. Madankollu, l-awtoritajiet Portugiżi ma kinux interessati li jimplimentaw l-edukazzjoni sekondarja fil-Kap Verde u l-iskola falliet b’riżultat ta’ dan; l-edukazzjoni sekondarja saret, wara, ir-rwol tas-Seminário de Ribeira Brava fuq il-gżira ta’ São Nicolau, u aktar tard tal-liċeo f’Mindelo.

Għall-edukazzjoni ogħla, hemm l-Universidade de Santiago, l-Instituto Superior de Ciencias Juridicas e Sociais, l-Instituto Superior de Ciencias Económicas e Empresariais, l-Università Jean Piaget ta’ Kap Verde, u l-Università ta’ Cape Verde.

Praia hija wkoll id-dar tal-Librerija Nazzjonali u l-Bini tal-Arkivji Nazzjonali jew l-ANCV.

Ekonomija

L-attivitajiet ekonomiċi prinċipali ta’ Praia jappartjenu lis-settur terzjarju. Lil hinn mill-attivitajiet relatati mal-amministrazzjoni u l-governanza (lokali u nazzjonali), hemm kummerċ estensiv, servizzi (kura tas-saħħa, edukazzjoni, turiżmu, ristoranti u lukandi, funzjonijiet pubbliċi, eċċ.), u attivitajiet oħra ta’ karattru liberali.

Trasport

Il-belt hija servuta mill-Ajruport Internazzjonali Nelson Mandela u l-Cape Verde Airlines, li t-tnejn għandhom il-kwartieri ġenerali tagħhom fi Praia. Għandha t-tieni l-aktar port użat fin-nazzjon, il-Port ta' Praia, b'terminal tal-laneċ li jgħaqqad ma' gżejjer oħra, rotot diretti tal-laneċ huma Maio, Fogo u São Vicente. Il-port huwa mmaniġġjat mill-awtorità nazzjonali tal-port ENAPOR. Il-port ġie rikostruwit u estiż fl-2014.

It-trasport pubbliku fil-belt ta’ Praia huwa pprovdut mill-kumpanija SolAtlântico. Hemm 12-il linja ta’ karozzi tal-linja tal-belt. Taxis kondiviżi interurbani għal bliet oħra fil-gżira ta’ Santiago jitilqu mit-terminal ta’ Sucupira fiċ-ċentru tal-belt, li nfetaħ f’Mejju 2018. Fl-2015 proġett imsejjaħ EcobusCV beda jħaddem flotta ta’ minibuses li jużaw żewġ fjuwils, żejt veġetali skartat u diżil bejn Praia u Assomada. Madankollu, is-servizzi ġew sospiżi f’Novembru 2016.

Kultura

Hemm il-Museu Etnográfico (Mużew Etnografiku), li twaqqaf fl-1997. Uħud mill-eqdem bini fi Praia huma l-Kwartieri ta’ Jaime Mota (Quartel Jaime Mota) li jmorru lura għall-1826. Mill-2016, iċ-ċentru storiku ta’ Praia jinsab fuq il-lista proviżorja tas-Siti ta’ Wirt Dinji^[3]^[4].

Postijiet ta’ referenza fiċ-ċentru tal-belt kolonjali jinkludu Pjazza Albuquerque (imsemmija għall-gvernatur kolonjali ta’ nofs is-seklu 19, Caetano Alexandre de Almeida e Albuquerque), il-muniċipju antik mibni fis-snin 20, il-Palazz Presidenzjali, li nbena fl-aħħar tas-seklu 19 biex jakkomoda lill-gvernatur Portugiż u l-Monumento de Diogo Gomes, imsemmi għan-navigatur Portugiż li skopra l-gżira ta’ Santiago fl-1460^[5].

Palazz Presidenzjali ta' Kap Verde
Farol de D. Maria Pia
Arkivji Storiċi Nazzjonali
Mużew Etnografiku

Knejjes

Fost il-postijiet ta’ qima, hemm prinċipalment knejjes u tempji Kristjani: Djoċesi ta’ Santiago de Cabo Verde (Knisja Kattolika), Knisja tan-Nazarenu, Knisja Universali tas-Saltna t’Alla, Assemblei t’Alla.