Punay

Luzon bleeding-heart dove
Katayuan ng pagpapanatili
Malapit na Manganib (IUCN 3.1)
CITES Appendix II (CITES)
Klasipikasyong pang-agham
Unrecognized taxon (fix):	Gallicolumba
Espesye:	Template:Taxonomy/GallicolumbaG. luzonica
Pangalang binomial
Template:Taxonomy/GallicolumbaGallicolumba luzonica (Scopoli, 1786)

Ang punay (Ingles: Luzon bleeding-heart dove) (Gallicolumba luzonica) ay isang espesye ng damuhang punay sa genus na Gallicolumba, na kilala bilang "bleeding-hearts" dahil sa kanilang kaakit-akit na pulang hilahis sa kanilang dibdib. Ito ay natawag na "paloma de punalada" o natuhog na punay subalit sa kasalukuyan ay mas kilala nalang bilang "punalada." Ang Luzon bleeding-heart dove ay ang espesye kung saan ang "dugo" na anyo ay pinaka-namamalasan, at ang Mindanao bleeding-heart naman ay may mas malaking pulang hilahis, ang Luzon bleeding-heart dove ay may mapulang kulay pailalim ng tiyan nito, na nagpapatuloy ng wangis ng isang katat ng dugo. Ito ay nanganganib na maubos dahil sa pagkawasak ng tirahan at pandadakip para ipagbili at para sa laman.

Ipinagbabawal ang pangangaso, pagdakip, at pagkalinga ng Luzon bleeding-heart dove ayon sa Philippine RA 9147.

Katangian at Pag-aari

Sylvan Heights Waterfowl Park

Ito ay isang damuhang punay na may katamtamang laki. Sa ibabaw nito, mapapansin na ang Luzon bleeding-heart ay maabo sa kulay, subalit dahil sa irridescence nito ay maaring mamalasan bilang ube, matingkad na bughaw, o matingkad na luntian sa ibat-ibang kalagayan ng liwanag. Sa kanilang pakpak ay may itim na kibat, habang ang kanilang tiyan at ilalim ng pakpak ay halos-kayumanggi. Ito ay may puting leeg, dibdib, at tiyan subalit ang kanilang pinaka kaakit-akit na bahagi ay ang kanilang matingkad na pulang "bleeding-heart" (Tagalog: dumurugong puso) sa lundo ng dibdib nito na napapalibutan ng maputlang-pula na nagbibigay ng wangis ng kumukupas na katat ng dugo.

Mayroong kaunting pagkakaiba sa kasarian nila; ang mga lalaki ay madalas na malaki at may lalong matingkad na pulang hilahis, habang ang mga babae naman ay may mas maputlang hilahis. Ang hubog ng kanilang katawan ay namamalasan sa lahat sa kanilang genus, na may bilugang katawan, maikling buntot, at mahabang salap.

Ang huni nito ay inilarawan bilang paulit-ulit na nag-iisang madalamhating tinig na nagtatagal ng 1 hanggang 2 segundo, na sumasakat at bumabagsak. Mayroon din itong 5 at 3 notang panghalinang huni na payaos ang pagkahuni.

Halos-espesye

Luzon bleeding-Heart sa Taronga Zoo, Sydney. Nakuha noong November 2013

Tatlong halos-espesye ang kinikilala:

• G. l. luzonica – Matatagpuan sa Gitna at Timog Luzon at sa Kapuluan ng Polillo
• G. l. rubiventris – Matatagpuan sa Hilagang Luzon; mas maitim at mas mahabang "puso", maputlang halos-pulang kayumanggi na tiyan, maputlang ilalim ng buntot, at mas maliit.
• G. l. griseolateralis – Matatagpuan aa Catanduanes; mas maitim na noo, bumbunan,.at balikat. Ang mga babae ay may mas maitim na howak-howakan, at ilalim ng buntot subalit ang dibdib at puson ay mas maputi.

Gawi at pagkalikas

Kumakain sila ng mga buto, pagla, at kagaykay. Sila ay mailap at mapagtago, at lubhang tahimik, at minsan lamang kung humayo galing sa lupa maliban na lamang kung maglilimlim. Di katulad ng ibang mga bleeding-heart, madalas silang mangitlog ng dalawang itlog sa bawat salay. Natala itong naglilimlim tuwing Mayo at Hunyo.

Kalagayan ng simpan

It lives in primary or secondary forests, and can be found at altitudes varying from up to 1,400 meters above sea level.

The International Union for Conservation of Nature has assessed this species as near-threatened species with the population on the decline. It is threatened by the destruction of its habitat through Illegal logging, conversion into farmlands through Slash-and-burn and mining. Its attractive plummage makes it heavily trapped for the illegal wildlife trade. It is also often bycatch and caught in snares by hunters targetting Red junglefowl and rails.

It occurs in a few protected areas such as the Northern Sierra Madre Natural Park, Kalbario–Patapat Natural Park, Angat Watershed Forest Reserve, Bulusan Volcano Natural Park, Mount Makiling, Mounts Palay-Palay–Mataas-na-Gulod Protected Landscape and Quezon Protected Landscape however actual protection from habitat destruction and hunters is still lax and these threats persist even in protected areas.

This species is widely kept and bred in captivity but the genetic purity of captive populations is unknown and it is possible the multiple subspecies have interbred. In 2020, Singapore Zoo sent back 10 individuals to be eventually released back into the wild in an unknown location. As of 2024, there haven't been any updates on this project if it pushed through.

External links

• Detailed account by a fancier who has kept the species in captivity