Sopran

Sopran je vrsta klasičnog pjevačkog glasa i ima najviši vokalni raspon među svim glasovnim tipovima. Vokalni raspon soprana (prema naučnoj notaciji visine tona) proteže se otprilike od srednjeg C (C₄) = 261 Hz do A₅ u horskoj muzici, ili do sopranskog C (C₆) ili više u opernoj muzici. U četveroglasnoj horskoj harmoniji, sopran preuzima najvišu dionicu, koja često sadrži glavnu melodiju.^[1] Sopranski glas se općenito dijeli na: koloraturni sopran, subret, lirski sopran, spinto sopran i dramski sopran.^[2]

Vrsta glasa
Ženski	Muški
Sopran	Kontratenor
Mezzosopran	Tenor
Kontraalt	Bariton
	Bas

Etimologija

Riječ "sopran" potiče od italijanske riječi sopra (iznad, preko, na vrhu)^[3], jer je sopran najviši ljudski pjevački glas, koji se često dodjeljuje glavnim ženskim ulogama u operama.^[4] "Sopran" se uglavnom odnosi na žene, ali se može primijeniti i na muškarce; "sopranist" je naziv za muškog kontratenora^[5] koji može pjevati u sopranskom registru, dok je "kastrati" naziv za kastriranog muškog pjevača, tipičnog za 16., 17. i 18. stoljeće.^[3] "Treble" je naziv za dječaka soprana, bez obzira na to da li je prošao pubertet ili je još uvijek dijete, sve dok može pjevati u tom rasponu.^[3]

Termin "sopran" takođe potječe i od latinske riječi superius, koja je, kao i "sopran", označavala najviši vokalni raspon među svim ljudskim glasovima.^[3] Riječ superius se posebno koristila u horskoj i drugoj višeglasnoj vokalnoj muzici između 13. i 16. stoljeća.^[3]

Vokalni raspon

Vokalni raspon soprana (C₄–C₆) označen je na violinskom ključu i na klavirskoj tastaturi zelenom bojom, s tačkom koja označava srednje C.

${ \new Staff \with { \remove "Time_signature_engraver" } c'4 c'''4 }$

Sopran ima najviši vokalni raspon od svih glasovnih tipova, s najvišom tesiturom. Sopran i mezzosopran imaju sličan raspon, ali se njihove tesiture nalaze u različitim dijelovima tog raspona.^[6]

Donja granica za sopran obično je oko A₃ ili B♭₃ (nešto ispod srednjeg C). U operi, najniža nota koja se traži od soprana je F₃ (u operi Die Frau ohne Schatten Richarda Straussa^[7]). Niže note kod viših glasova često imaju slabiju projekciju, manjak boje tona i obično se „manje računaju“ u ulozi (iako neke Verdijeve, Straussove i Wagnerove uloge zahtijevaju snažnije pjevanje ispod linije notnog sistema). Međutim, rijetko se dešava da sopran potpuno ne može otpjevati nisku notu u ulozi namijenjenoj sopranu.^[6] Niske tonove moguće je dosegnuti snižavanjem položaja grkljana.

Gornja granica, minimalno, za soprane koji nisu koloraturni je „sopranski C“ (C₆, dvije oktave iznad srednjeg C), a mnoge uloge iz standardnog repertoara zahtijevaju C♯₆ ili D₆. Nekoliko uloga ima i opcionalne E♭₆ tonove. U koloraturnom repertoaru, više uloga zahtijeva tonove do E♭₆, pa čak i do F₆. U rijetkim slučajevima, neke koloraturne uloge dosežu do G₆ ili G♯₆, kao što je koncertna arija Mozarta „Popoli di Tessaglia!“ ili naslovna uloga u operi Esclarmonde Julesa Masseneta. Iako te najviše note možda nisu u okviru tesiture, dobra sopranistica će ih moći otpjevati punim glasom, s odgovarajućom bojom tona i kontrolom dinamike.^[8]

U operi, tesitura, vokalna težina, boja glasa i uloge koje pjevači izvode često se kategoriziraju prema vrstama glasova, koje se obično nazivaju Fächer (jednina: Fach, od njemačke riječi Fach ili Stimmfach, što znači "vokalna kategorija").^[8] Tesitura pjevača je područje u kojem glas ima najbolju boju, najlakšu projekciju i najviše udobnosti.

U horskoj muzici


Vokalna klasifikacija u horskoj muzici
Sopran	Alt	Tenor	Bas

U četveroglasnom mješovitom horu tipa SATB (sopran-alt-tenor-bariton), sopran predstavlja najviši vokalni raspon, iznad alta, tenora i basa. Soprani obično pjevaju u tesituri G₄–A₅. Kada kompozitor predvidi podjelu glasova (divisi), sopran se može podijeliti na Sopran I (viša dionica) i Sopran II (niža sopranska dionica).

Za razliku od horskog pjevanja, u klasičnom solo pjevanju osoba se klasifikuje na osnovu identifikacije više vokalnih osobina, među kojima su: raspon, boja glasa, vokalna težina, tesitura, rezonancija i tačke prelaza u glasu pjevača (tzv. prelazi ili passaggio).

Ove različite osobine koriste se za identifikaciju različitih podtipova unutar glasovne kategorije. U operi su određene uloge napisane imajući u vidu specifične vrste sopranskih glasova, što dovodi do toga da se pojedine uloge povezuju s određenim vrstama glasova.^[9]

Podkategorije i uloge u operi

Unutar kategorije sopranskog glasa općenito se priznaje pet podkategorija: koloraturni sopran, subret, lirski sopran, spinto sopran i dramski sopran.

Koloraturni sopran

Koloraturni sopran može biti lirski koloraturni ili dramski koloraturni sopran. Lirski koloraturni sopran je vrlo pokretljiv, lagan glas s visokim gornjim rasponom i sposoban je za brzo izvođenje vokalnih ukrasa. Lagani koloraturi imaju raspon otprilike od srednjeg C (C₄) do „visokog F“ (F₆), iako neke koloraturne sopranistice mogu pjevati nešto niže ili više.^[5] Na primjer, u ariji lutke „Les oiseaux dans la charmille“ iz opere Hofmanove priče, Rachele Gilmore je 2009. godine interpolirala A♭₆, a Audrey Luna je 2017. u operi Anđeo istrebljenja otpjevala zapisani A6, obje u izvedbama u Metropolitan operi u New Yorku.^[10]

Dramski koloraturni sopran je koloraturni sopran s velikom fleksibilnošću u brzim pasažima u visokom registru, ali i sa snažnom izdržljivošću, usporedivom s punim spinto ili dramskim sopranom. Dramski koloraturi obično imaju raspon otprilike od niskog B (B₃) do visokog F (F₆), iako neke koloraturne sopranistice mogu pjevati nešto više ili niže.^[8]

Subret sopran

U klasičnoj muzici i operi, subret sopran označava i vrstu glasa i specifičan tip operne uloge. Subret glas je lagan, sa svijetlim i slatkim tonom, tesiturom u srednjem rasponu i bez izražene kolorature. Iako je lakšeg vokalnog intenziteta od drugih sopranskih glasova, nije slab, jer mora biti dovoljno snažan da se čuje iznad orkestra bez mikrofona, kao i svi glasovi u operi. Glas subret soprana ima manju vokalnu težinu, ali svjetliju boju. Mnoge mlade pjevačice započinju karijeru kao subret, ali kako stare i glas fizički sazrijeva, često budu preklasifikovane u drugi tip glasa – obično u lirski sopran, lirski koloraturni sopran ili koloraturni mezzosopran. Rijetko koja pjevačica ostane subret tokom cijele karijere.^[1] Raspon subret soprana proteže se otprilike od srednjeg C (C₄) do visokog D (D₆). Tesitura soubrette glasa obično leži nešto niže u poređenju s lirskim sopranom i spinto sopranom.^[6]

Lirski sopran

Lirski sopran je topao glas sa svijetlom i punom bojom tona, koji se može čuti iznad velikog orkestra. Obično ima višu tesituru od soubrette glasa i najčešće tumači uloge naivnih djevojaka i drugih simpatičnih likova u operama. Raspon lirskog soprana proteže se otprilike od srednjeg C (C₄) do visokog D (D₆).^[6]

Lirski sopran može biti lagani lirski sopran ili puni lirski sopran.^[6] Lagani lirski sopran ima snažniji glas od soubrette, ali i dalje zadržava mladalački kvalitet. Puni lirski sopran ima zreliji ton od laganog lirskog soprana i može se čuti iznad većeg orkestra.^[6]

Spinto sopran

Također poznat kao lirico-spinto (italijanski za "uzdignuti lirski"), spinto sopran ima svjetlinu i visinu lirskog soprana, ali se može „uzdignuti“ do dramatičnih visina bez naprezanja, te može imati nešto tamniju boju glasa. Spinto soprani imaju raspon otprilike od B (B₃) do visokog D (D₆).^[8]

Dramski sopran

Dramski sopran (ili soprano robusto) ima snažan, bogat i emotivan glas koji može pjevati iznad punog orkestra. Ovaj glas obično (ali ne uvijek) ima nižu tesituru od ostalih soprana i tamniju boju tona. Dramski soprani imaju raspon otprilike od A (A₃) do visokog C (C₆).^[8]

Neke dramske sopranistice, poznate kao wagnerijanske sopranistice, posjeduju izuzetno snažan glas koji se može nametnuti i iznad izuzetno velikog orkestra (od preko osamdeset instrumenata). Ti glasovi su snažni, masivni i, u idealnom slučaju, ujednačeni kroz sve registre.^[6]

Ostali tipovi

Dva dodatna tipa soprana su Dugazon i Falcon, koji predstavljaju prelazne glasovne tipove između soprana i mezzosoprana: Dugazon je subret tamnije boje glasa, dok je Falcon tamnije obojeni dramski sopran.^[8]

Također pogledati

Kategorija soprana
Fach, njemački sistem za klasifikaciju glasova
Klasifikacija glasova u neklasičnoj muzici
Lista operskih soprana

Reference

^ ^a ^b Stark, James (2003). Bel Canto: A History of Vocal Pedagogy. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-8614-3.
^ Aronson, Arnold Elvin; Bless, Diane M. (2009). Clinical Voice Disorders (4th izd.). New York: Thieme Medical Publishers. str. 278. ISBN 978-1-58890-662-5. Pristupljeno 1 November 2014.
^ ^a ^b ^c ^d ^e "Soprano | High Notes, Bel Canto & Opera | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 2025-05-26. Pristupljeno 2025-06-09.
^ "The Opera 101". Pristupljeno 21 April 2016.
^ ^a ^b McKinney, James (1994). The Diagnosis and Correction of Vocal Faults. Genovex Music Group. ISBN 978-1-56593-940-0.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Boldrey, Richard (1994). Guide to Operatic Roles and Arias. Caldwell Publishing Company. ISBN 978-1-877761-64-5.
^ Die Frau ohne Schatten vocal score, Dover vocal scores 2003, act 1, scene 2, 5th bar of figure 102, ISBN 0-486-43127-4
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Coffin, Berton (1960). Coloratura, Lyric and Dramatic Soprano, Vol. 1. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-0188-2.
^ Appelman, D. Ralph (1986). The Science of Vocal Pedagogy: Theory and Application. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-20378-6.
^ Woolfe, Zachary (2017-11-07). "At the Met Opera, a Note So High, It's Never Been Sung Before". The New York Times (jezik: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2025-06-09.

Dodatno čitanje

Boldrey, Richard (1992). Singer's Edition: Operatic Arias – Light Lyric Soprano. Robert Caldwell, Werner Singer, Joan Wall and Roger Pines. Caldwell Publishing Company. ISBN 978-1-877761-02-7.
Boldrey, Richard (1992). Singer's Edition: Operatic Arias – Soubrette. Robert Caldwell, Werner Singer, Joan Wall and Roger Pines. Caldwell Publishing Company. ISBN 978-1-877761-03-4.

Sopran na Wikimedia Commonsu

[Stark-1] Stark, James (2003). Bel Canto: A History of Vocal Pedagogy. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-8614-3.

[2] Aronson, Arnold Elvin; Bless, Diane M. (2009). Clinical Voice Disorders (4th izd.). New York: Thieme Medical Publishers. str. 278. ISBN 978-1-58890-662-5. Pristupljeno 1 November 2014.

[britannica-3] "Soprano | High Notes, Bel Canto & Opera | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 2025-05-26. Pristupljeno 2025-06-09.

[4] "The Opera 101". Pristupljeno 21 April 2016.

[McKinney-5] McKinney, James (1994). The Diagnosis and Correction of Vocal Faults. Genovex Music Group. ISBN 978-1-56593-940-0.

[Boldrey-6] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Boldrey, Richard (1994). Guide to Operatic Roles and Arias. Caldwell Publishing Company. ISBN 978-1-877761-64-5.

[7] Die Frau ohne Schatten vocal score, Dover vocal scores 2003, act 1, scene 2, 5th bar of figure 102, ISBN 0-486-43127-4

[Coffin-8] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Coffin, Berton (1960). Coloratura, Lyric and Dramatic Soprano, Vol. 1. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-0188-2.

[9] Appelman, D. Ralph (1986). The Science of Vocal Pedagogy: Theory and Application. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-20378-6.

[10] Woolfe, Zachary (2017-11-07). "At the Met Opera, a Note So High, It's Never Been Sung Before". The New York Times (jezik: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2025-06-09.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]