Saltu al enhavo

TRAPPIST-1

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Onta leginda artikolo
 Ĉi tiu artikolo estas proponita kiel Leginda artikolo.
Se vi volas esprimi vian opinion rilate al la konveneco de tiu propono, bonvolu alskribi vian opinion en la baloto. Kiam la baloto pri tiu ĉi artikolo estos finiĝinta, bonvolu forigi ĉi tiun ŝablonon el la artikolo.
TRAPPIST-1

Artista bildo de la TRAPPIST-1 sistemo
Artista bildo de la TRAPPIST-1 sistemo

ruĝa nano • ultramalvarma nanstelo • stelo de granda propra movo • malgrandmasa planedo • astra fonto de proksim-infraruĝaj radioj • infraruĝa fonto
Historio de esploro
Trovinto John Gizis
Dato de trovo 1999
Indikoj
Observaj datumoj
(Epoko J2000.0)
Speco Ruĝa nano
Spektroklaso M8,0 ± 0,5
Rektascensio 23h 06m 29,3684s
Deklinacio −05° 02′ 29,032″
Distanco 12,429 9 ± 0,018 7 pc (∼40,5 lj)
Absoluta magnitudo (B) 18,4 ± 0,1
Videbla magnitudo (V) 18,80
Konstelacio Akvisto
Radia rapido −56,3 km/s
Moviĝo:
 je rektascensio 930.788 mas/j
 je deklinacio −479.038 mas/j
Paralakso 80,451 2 ± 0,121 1 mas
Fizikaj propraĵoj
Maso 0,08 ± 0,009 M☉
Radiuso 0,117 ± 0,004 R☉
Absoluta magnitudo (V) 18,4 ± 0,1
Lumeco 0,000 5 L☉
Surfaca temperaturo 2 550 ± 55 K
Kvanto de pezaj elementoj [Fe/H] = 0,04 ± 0,08
Aĝo 7,6 ± 2,2 miliardoj da jaroj
Propraĵoj
Listo de steloj
v • d • r

TRAPPIST-1, ankaŭ nomita 2MASS J23062928-0502285, estas malvarmega ruĝa nano, iom pli granda sed multe pli masiva ol la planedo Jupitero, kaj multe pli malvarma ol la Suno. Ĝi situas proksimume 40,5 lumjarojn for de la Tero, en la konstelacio Akvisto. Ĝia planedsistemo konsistas el almenaŭ sep terecaj planedoj, la plej multnombraj detektitaj ĉirkaŭ la sama stelo ĝis nun. Temas pri planedoj kun dimensioj (grandeco kaj maso) similaj aŭ pli malgrandaj ol tiu de Tero[1] (inter 0,77 kaj 1,15 Terradiuso[2] kaj inter 0,33 kaj 1,16 Termaso). Ĉi tiu sistemo havas la apartaĵon esti tre kompakta ĉar ĉiuj planedoj situas en orbito pli malgranda ol tiu de Merkuro. Tri ĝis ses el ili situas en la loĝebla zono de la sistemo.

La stelon unuavice malkovris en 1999 la astronomo John Gizis kaj liaj kolegoj kadre de la programo Two Micron All-Sky Survey (2MASS)[3] ("2-mikrometra tutĉiela observado"). Poste tri el ĝiaj planedoj estis malkovritaj en 2015 per la belga TRAPPIST-teleskopo (la TRAnsiting Planets and Planetesimals Small Telescope, "Malgranda teleskopo por transirantaj planedoj kaj praplanedoj") instalita ĉe du lokoj: ĉe la Observatorio La Silla, en Ĉilio[4] kaj ĉe la Observatorio de Ukajmeden en Maroko[5]. La informoj donitaj de tiuj du teleskopoj estis krucigitaj kaj kompletigitaj per tiuj de kvar teleskopoj bazitaj en Kanarioj, Havajo kaj Sud-Afriko kaj fine per observado daŭranta proksimume dudek tagojn per la kosmoteleskopo Spitzer, ebligante la malkovron de la kvar aliaj planedoj[6].

TRAPPIST-1 a, la stelo

[redakti | redakti fonton]

La stelo estas malvarmega nano. Ĝi estis listigita en la 2MASS katalogo (2003) kiel 2MASS J23062928-0502285 antaŭ la sistemo ricevis la nomon TRAPPIST-1 post kiam planedoj estis malkovritaj tie. Aldone al ĝia 2MASS-nomo, la stelo sekve ricevis ekde tiam la nomon TRAPPIST-1 a, kutime mallongigitan simple al TRAPPIST-1 kiam ekzistas neniu risko de konfuzo kun la tuta sistemo.

Ĝiaj radiuso kaj maso estas proksimume 11,5% kaj 8% de tiuj de la Suno, respektive, tio estas proksimume 20% pli granda ol Jupitero, kvankam 84-oble pli masa.

Tiu ĉi stelo havas laŭtaksan aĝon de 7,6 ± 2,2 miliardoj da jaroj. Ĉar ili estas multe malpli helaj kaj plene konvektaj, ruĝaj nanoj havas multe pli longan vivdaŭron ol la Suno. Stelo kun 8% de la suna maso, kiel TRAPPIST-1, restos sur la ĉefsekvenco ĝis 12 duilionoj da jaroj (700-oblo de la nuna aĝo de la universo), tiam evoluos en bluan nanan stadion iĝante pli varma ("bluaj" kontraste al pli masivaj steloj kiuj iĝas ruĝaj gigantoj). Tiu ĉi stelo havas metalecon (la abundo de elementoj krom hidrogeno kaj heliumo) simila al la Suno, kun ferabundo je 109% de la suna valoro. Ĝia efika temperaturo estas 2566°K, kio igas ĝin la plej malvarma kunplaneda ĝisnune konata stelo[7], kaj ĝia lumeco estas 0,055% de tiu de la suno, ĉefe ĉe la infraruĝa radiado[8].

  • Verkolora ilustraĵo de la Suno (maldekstre) apud TRAPPIST-1 (dekstre). TRAPPIST-1 estas pli malhela, pli ruĝa kaj pli malgranda ol la Suno.
    Verkolora ilustraĵo de la Suno (maldekstre) apud TRAPPIST-1 (dekstre). TRAPPIST-1 estas pli malhela, pli ruĝa kaj pli malgranda ol la Suno.
  • Loko de la stelo TRAPPIST 1-a en la konstelacio Akvisto
    Loko de la stelo TRAPPIST 1-a en la konstelacio Akvisto

La planedsistemo

[redakti | redakti fonton]
Diagramo komparanta la grandecojn de la sunsistemo, TRAPPIST-sistemo kaj Jupitera sistemo (anglolingve)

La planedsistemo enhavas almenaŭ sep planedojn. Tiuj ĉi planedoj havas radiusojn proksimajn al tiu de la Tero kaj kompareblajn masojn[9].

Ili estas tre proksimaj al sia stelo, ĉirkaŭ kiu ili orbitas je tre mallongaj distancoj: ili estas ses ĝis kvardek fojojn pli proksime al sia stelo ol Merkuro estas al la suno en nia sistemo. Laŭ grandeco, la TRAPPIST-sistemo pli taŭge kompareblas al la Jupitera sistemo. La orbitoj estas en resonanco unu kun la alia: dum la planedo TRAPPIST-1 b rondiras ok rivoluojn, planedoj c, d, e, f kaj g kompletigas 5, 3, 2, 4/3 kaj 1 orbitojn respektive[10].

La sep planedoj plejverŝajne havas ligitan rotacion[4], tial ĉiam prezentas la saman flankon al sia stelo[11]. Tri el ili (TRAPPSIST-1 e, f kaj h) lokiĝas ĉe distanco al la stelo kiu ebligas ĉeeston de likva akvo.

La inklinoj de planedaj orbitoj relative al la ekliptiko de la sistemo estas malpli ol 0.1 gradoj, igante TRAPPIST-1 la plej plata planedsistemo en la NASA Ekzoplaneda Arkivo. La orbitoj estas tre cirklaj, kun minimumaj discentrecoj kaj estas bone laŭliniitajaj kun la rotacia akso de TRAPPIST-1.

Grandecoj kaj komponaĵoj

[redakti | redakti fonton]

La radiusoj de la planedoj estas taksataj inter 77.5% kaj 112,9% de la radiuso de la Tero[12]. La planedo/stela masproporcio de la TRAPPIST-1-sistemo similas tiun de la luno/planeda proporcio de la gasgigantoj de la Sunsistemo[13].

La TRAPPIST-1-planedoj estas supozitaj havi komponadojn kiuj similas unu la alian[14] same kiel tiun de la Tero[15]. La laŭtaksaj densecoj de la planedoj estas pli malaltaj ol tiu de Tero[16] kio povas implici ke ili havas grandajn kvantojn de volatilaj kemiaĵoj, kaj/aŭ malpli da fero ol la Tero. Ĉiukaze, la ĝisnunaj erarmarĝenoj de la densecaj mezuroj kaj la nescio pri la dikeco, kompono kaj ĉeesto de la atmosferoj ebligas la ekzistadon de multe da hipotezoj pri la planedaj modeloj.

Eblaj planedaj atmosferoj

[redakti | redakti fonton]

La ekzisto de atmosferoj ĉirkaŭ la planedoj de TRAPPIST-1 dependas de la ekvilibro inter la kvanto de atmosfero komence ĉeestanta, ĝia forira rapideco, kaj la rapideco je kiu ĝi rekonstruiĝas per meteoritaj kolizioj[17], alvenanta materialo de praplaneda disko, degasado kaj vulkanismo.

Ekde 2023, la ekzisto de atmosfero ĉirkaŭ TRAPPIST-1b estis ekskludita per observaĵoj de la Kosmoteleskopo James Webb, kaj ne ekzistas pruvoj por la aliaj planedoj en la sistemo[18], sed atmosferoj ne estas ekskluditaj[19], kaj povus esti detektitaj en la estonteco. Pluraj esploroj simulis kiel malsamaj atmosferaj scenaroj aspektus al observantoj, kaj la kemiajn procezojn subtenantajn ĉi tiujn atmosferajn komponaĵojn[20]. Se la planedoj estas tajde ligitaj al TRAPPIST-1, surfacoj kiuj konstante frontas for de la stelo povas malvarmiĝi sufiĉe por ke iu ajn atmosfero frostiĝu ĉe la nokta flanko[21]. Tiu ĉi frostiĝinta atmosfero povus esti reciklita per glaciej-similaj fluoj al la taga flanko kun helpo de tajda aŭ geoterma hejtado de sube, aŭ povus esti kirlata per meteorita frapado.

Resonanco kaj tajdaj efikoj

[redakti | redakti fonton]

La planedoj estas en orbitaj resonancoj. La tempodaŭroj de iliaj orbitoj havas proporciojn de 8:5, 5:3, 3:2, 3:2, 4:3 kaj 3:2 inter najbaraj planedparoj[22], kaj ĉiu aro de tri estas en Laplace-resonanco, kiel la Jupiteraj lunoj Iono, Eŭropo kaj Ganimedo[23]. Simulaĵoj montris ke tiaj resonancoj povas resti stabilaj dum miliardoj da jaroj sed ke ilia stabileco estas forte dependa de komencaj kondiĉoj. La resonancoj plifortigas la interŝanĝon de angula movokvanto inter la planedoj, rezultigante mezureblajn variojn - pli frue aŭ poste - en siaj transittempoj antaŭ TRAPPIST-1. Tiuj varioj donas informojn pri la planedsistemo, kiel ekzemple la masoj de la planedoj, kiam aliaj teknikoj ne estas haveblaj[24].

La proksimeco de la planedoj al TRAPPIST-1a rezultigas tajdajn interagojn pli fortajn ol tiuj sur la Tero[25]. Ĉiuj planedoj atingis ekvilibron kun malrapidaj planedaj rotacioj kaj ebla tajda ŝlosado, kiu povas konduki al la sinkronigado de la rotacio de planedo al ĝia revolucio ĉirkaŭ ĝia stelo: ĉi tio igas unu duonon de la planedo por ĉiam fronti la stelon en konstanta tago kaj la alia duono ĉiam frontas for de la stelo en konstanta nokto[26]. Tamen, la reciprokaj interagoj de la planedoj povus malhelpi atingadon de plena sinkronigo, kio havus gravajn implicojn por la klimatoj de la planedoj. Tiuj interagoj povus estigi plenajn rotaciojn de la surfacoj de la planedoj rilate la stelo sur temposkaloj de pluraj Teraj jaroj. Vinson, Tamayo kaj Hansen (2019) trovis, ke la planedoj TRAPPIST-1d, e kaj f verŝajne havas kaosajn rotaciojn pro reciprokaj interagoj, malhelpante ilin sinkronigi sin al sia stelo. Manko de sinkronigo eble igas la planedojn pli loĝeblaj[27].

La planedoj verŝajne suferas grandan tajdan varmigon[28] pro deformadoj ekestiĝantaj de siaj orbitaj ekscentrecoj kaj gravitaj interagoj unu kun la alia[29]. Tia varmigo faciligus vulkanismon kaj degasadon precipe sur la plej internaj planedoj, kie degasado faciligus la establon kaj tenon de atmosferoj[30].

Transitoj de la TRAPPIST-1-planedoj

Ĉieloj kaj sekvoj de la stela lumo

[redakti | redakti fonton]

Ĉar la plej granda parto de la radiado de TRAPPIST-1a estas en la infraruĝa regiono, povas esti tre malmulte da videbla lumo sur la surfacoj de la planedoj; Amaury Triaud, unu el la kunmalkovrintoj de la sistemo, asertis, ke la ĉielo maksimume neniam estus pli hela ol la ĉielo de la Tero ĉe sunsubiro[31] kaj minimume nur iomete pli hela ol nokto kun plenluno. Nekonsiderinte atmosferajn efikojn, lumigado estus oranĝruĝa[32].

Por TRAPPIST-1e, la centra stelo estus kvaroble pli larĝa en la ĉielo ol la Suno sur la Tero[33]. Ĉiuj planedoj estus videblaj unu de la alia kaj, en multaj kazoj, videbliĝus pli grandaj ol la Luno en la ĉielo de la Tero[34], kaj ĉiu estus rekonebla kiel planedo prefere ol stelo. Ili spertus rimarkindajn retroirajn movojn sur la ĉielo[35].

Karakterizaĵoj de la planedoj de la TRAPPIST-1-sistemo

[redakti | redakti fonton]
Karakterizaĵoj de la planedoj de la TRAPPIST-1-sistemo
Planedo Maso (M🜨) Granda duonakso (au) Orbita periodo (Teraj diurnoj) Orbita necentreco Orbita klineco Radiuso (R🜨) Grunda gravito (g) Radiadoflukso (S⊕[nb 1])
b 1.374±0.069 M🜨 0,011 55 1,510 876 37±0,000 000 39 0,006 22±0,003 04 89,56±0,23° 1.116 R🜨 1.102±0.052 4.153±0.160
c 1.308±0.056 M🜨 0,015 82 2,421 817 46±0,000 000 91 0,006 54±0,001 88 89,70±0,18° 1,095±0,031 R🜨  1.086±0.043 2.214±0.085
d 0.388±0.012 M🜨 0,022 28 4,049 959±0,000 078 0,008 37±0,000 93 89,89±0,15° 0,784±0,023 R🜨 0.624±0.019 1.115±0.04
e 0.692±0.022 M🜨 0,029 28 6,099 043±0,000 015 0,005 10±0,000 58 89,74±0,07° 0,910±0,027 R🜨 0.817±0.024 0.646±0.025
f 1.039±0.031 M🜨 0,038 53 9,205 585±0,000 016 0,010 07±0,000 68 89,72±0,04° 1,046±0,030 R🜨  0.951±0.024 0.373±0.014
g 1.321±0.038 M🜨 0,046 88 12,354 473±0,000 018 0,002 08±0,000 58 89,72±0,03° 1,148±0,033 R🜨 1.035±0.026 0.252±0.010
h 0.326±0.020 M🜨 0,061 93 18,767 953±0,000 080 0,005 67±0,001 21 89,80±0,02° 0,773±0,027 R🜨 0.570±0.038 0.144±0.006

Ebla vivo

[redakti | redakti fonton]

Vivo ne maleblas en la sistemo TRAPPIST-1, kaj kelkaj el la planedoj de la stelo estas konsiderataj promesplenaj celoj por ĝia detekto[36]. Surbaze de atmosfera stabileco, TRAPPIST-1e estas teorie la planedo plej verŝajne enhavanta vivon; kvankam la probableco, ke reale gastigas vivon, estas konsiderinde malplia ol tiu de la Tero. TRAPPIST-1 bone taŭgas por la serĉado de teknosignaturoj, kiuj indikus la ekziston de pasinta aŭ nuna teknologio en la sistemo [37]. Serĉoj en 2017 trovis nur signalojn venantajn de la Tero[38], aliaj en 2024 trovis nenion sed ilia sentemo estis malalta[37]. Spegule, post malpli ol du jarmiloj, la Tero pasos antaŭ la Suno laŭ la vidpunkto de TRAPPIST-1, ebligante la detekton de vivo sur la Tero el TRAPPIST-1[39].

Publika akcepto kaj scienca graveco

[redakti | redakti fonton]

Publika reago kaj kultura efiko

[redakti | redakti fonton]
Fikcia turisma afiŝo kreita de NASA

La malkovro de la planedoj de TRAPPIST-1 altiris ĝeneralan atenton en ĉefaj mondaj gazetoj, sociaj amaskomunikiloj, televidaĵoj kaj retejoj. NASA komencis publikan kampanjon en Twitter por trovi nomojn por la planedoj, kiu estigis respondojn de variema seriozeco, kvankam la nomoj de la planedoj estos deciditaj fare de la Internacia Astronomia Unio[40]. La dinamiko de la TRAPPIST-1 planedsistemo estis reprezentata kiel muziko, kiel ekzemple Trappist Transits de Tim Pyle[41], en la ununopaĵo Trappist-1 (A Space Anthem) de In Isolation [42] kaj la pianverko TRAPPIST-1 de Leah Asher[43]. La planedojn oni uzis kiel la bazon de sciencaj edukaj konkursoj[44] kaj lernejaj projektoj[45], iliajn surfacojn oni ilustris en artaj figuraĵoj[46].

Scienca graveco

[redakti | redakti fonton]

TRAPPIST-1 altiris intensan sciencan intereson[47]. Ĝiaj planedoj estas la plej facile esploreblaj eksoplanedoj ene de la loĝebla zono de sia stelo pro siaj relativaj proksimecoj, la malgrandeco de sia gastiga stelo, kaj ĉar el la perspektivo de la Tero ili ofte pasas antaŭ sia stelo[23]. Estontaj observaĵoj kun kosmaj observatorioj kaj surteraj infrastrukturoj ebligos pliajn konojn pri iliaj trajtoj kiel ekzemple denseco, atmosferoj kaj biosubskriboj. TRAPPIST-1-planedoj[48] estas konsiderataj grava observa celo por la Kosmoteleskopo James Webb[49] kaj aliaj konstruataj teleskopoj[50]. Kune kun la malkovro de Proksima Centaŭro b, la malkovro de la planedoj TRAPPIST-1 kaj la fakto ke almenaŭ tri el la planedoj estas ene de la loĝebla zono kaŭzis plimultiĝon de esploroj pri planeda loĝebleco[51]. La planedoj estas konsideritaj prototipaj por la esplorado pri loĝebleco ĉirkaŭ M nanoj[52]. La stelo estis la temo de detalaj esploroj[53] de siaj diversaj aspektoj[7] inkluzive de la eblaj efikoj al hipoteza vegetaĵaro sur ĝiaj planedoj; la ebleco de detektado de oceanoj sur ĝiaj planedoj uzante stellumon reflektitan de iliaj surfacoj[54]; eblaj klopodoj por teraformi ĝiajn planedojn[55]; kaj malfacilaĵoj kiujn iuj hipotezaj loĝantoj de la planedoj renkontus kun malkovrado de iuj leĝoj de fiziko (ĝenerala relativeco, la leĝoj de Kepler[56] kaj la leĝo de gravito[57]) kaj kun interstela vojaĝado[58].

La rolo kiun EU-financado ludis en la eltrovo de TRAPPIST-1 estis menciita ekzemplocele por la graveco de sciencaj EU-projektoj[59], kaj la implikiĝo de maroka observatorio kaj saud-arabia universitato kiel indiko de la rolo de la islama kaj araba mondo en scienco. La originaj belgaj eltrovintoj estis aligitaj kun universitatoj el Afriko, Eŭropo kaj Nordameriko[60], tial la eltrovo de TRAPPIST-1 estas konsiderata kiel ekzemplo de la graveco de kunlaboro inter observatorioj[61]. Ĝi ankaŭ estas unu el la plej gravaj astronomiaj eltrovaĵoj de ĉiliaj observatorioj[62].

Esplorvojaĝo

[redakti | redakti fonton]

TRAPPIST-1 estas tro malproksima de la Tero por esti atingita de homoj per nuna aŭ esperata teknologio[63]. Kosmoŝipaj misiaj projektoj uzantaj nuntempajn raketojn kaj gravita helpo bezonus centojn da jarmiloj por atingi la TRAPPIST-1-sistemon; eĉ teoria interstela sondilo vojaĝanta je preskaŭ lumrapideco bezonus jardekojn por atingi la stelon. La konjekta projekto Breakthrough Starshot por sendi malgrandajn, laser-akcelitajn, senhomajn sondilojn al Proksima Centaŭro bezonus ĉirkaŭ du jarcentojn por atingi TRAPPIST-1[64].

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Notoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ Elsuna radiado ĉe la Tero.

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ « Les exoplanètes autour de Trappist-1 pourraient accueillir la vie (arkivo) », ĉe Futura, 6-a de februaro 2018
  2. ↑ S Grimm, B-O Demory, M Gillon, C Dorn, E Agol, A Burdanov, L Delrez, M Sestovic, A. Triaud, M Turbet, E Bolmont, A Caldas, J de Wit, E Jehin, J Leconte, S Raymond, V Van Grootel, A Burgasser, S Carey, D Fabrycky, K Heng, D Hernandez, et al., Astronomy & Astrophysics, Forthcoming article Received: 03 November 2017 / Accepted: 21 January 2018 DOI: https://doi.org/10.1051/0004-6361/201732233 (arkivo)
  3. ↑ « 10 Things : All About TRAPPIST-1 » (arkivo), solarsystem.nasa.gov
  4. ↑ 4,0 4,1 Michaël Gillon kaj aliaj, « Temperate Earth-sized planets transiting a nearby ultracool dwarf star » (arkivo), Nature,‎ 2-a de majo 2016, p. 1-16 (DOI 10.1038/nature17448)
  5. ↑ « Faculté des Sciences - TRAPPIST - Portail » (arkivo), www.trappist.ulg.ac.be
  6. ↑ Pierre Barthélémy, « Sept planètes rocheuses découvertes autour d’une étoile naine » (arkivo), Le Monde.fr,‎ 22-a de februaro 2017 (ISSN 1950-6244).
  7. ↑ 7,0 7,1 Delrez, L.; Murray, C. A.; Pozuelos, F. J.; Narita, N.; Ducrot, E.; Timmermans, M.; Watanabe, N.; Burgasser, A. J.; Hirano, T.; Rackham, B. V.; Stassun, K. G.; Van Grootel, V.; Aganze, C.; Cointepas, M.; Howell, S.; Kaltenegger, L.; Niraula, P.; Sebastian, D.; Almenara, J. M.; Barkaoui, K.; Baycroft, T. A.; Bonfils, X.; Bouchy, F.; Burdanov, A.; Caldwell, D. A.; Charbonneau, D.; Ciardi, D. R.; Collins, K. A.; Daylan, T.; Demory, B.-O.; de Wit, J.; Dransfield, G.; Fajardo-Acosta, S. B.; Fausnaugh, M.; Fukui, A.; Furlan, E.; Garcia, L. J.; Gnilka, C. L.; Gómez Maqueo Chew, Y.; Gómez-Muñoz, M. A.; Günther, M. N.; Harakawa, H.; Heng, K.; Hooton, M. J.; Hori, Y.; Ikoma, M.; Jehin, E.; Jenkins, J. M.; Kagetani, T.; Kawauchi, K.; Kimura, T.; Kodama, T.; Kotani, T.; Krishnamurthy, V.; Kudo, T.; Kunovac, V.; Kusakabe, N.; Latham, D. W.; Littlefield, C.; McCormac, J.; Melis, C.; Mori, M.; Murgas, F.; Palle, E.; Pedersen, P. P.; Queloz, D.; Ricker, G.; Sabin, L.; Schanche, N.; Schroffenegger, U.; Seager, S.; Shiao, B.; Sohy, S.; Standing, M. R.; Tamura, M.; Theissen, C. A.; Thompson, S. J.; Triaud, A. H. M. J.; Vanderspek, R.; Vievard, S.; Wells, R. D.; Winn, J. N.; Zou, Y.; Zúñiga-Fernández, S.; Gillon, M. (8 September 2022). "Two temperate super-Earths transiting a nearby late-type M dwarf". Astronomy & Astrophysics. 667: A59. arXiv:2209.02831. Bibcode:2022A&A...667A..59D. doi:10.1051/0004-6361/202244041. ISSN 0004-6361. S2CID 252110654 – via arXiv.
  8. ↑ Fabbian, D.; Simoniello, R.; Collet, R.; Criscuoli, S.; Korhonen, H.; Krivova, N. A.; Oláh, K.; Jouve, L.; Solanki, S. K.; Alvarado-Gómez, J. D.; Booth, R.; García, R. A.; Lehtinen, J.; See, V. (2017). "The variability of magnetic activity in solar-type stars". Astronomische Nachrichten. 338 (7): 753–772. Bibcode:2017AN....338..753F. doi:10.1002/asna.201713403. ISSN 1521-3994. S2CID 53572712
  9. ↑ « Exoplanet discovery: Seven Earth-sized planets around a single star» (arkivo), NASA
  10. ↑ « Un cortège exceptionnel d'exoplanètes » (arkivo), CNRS, 22-a de februaro 2017
  11. ↑ Jean-François Cliche, « Exoplanètes : vivement James-Webb… » (arkivo), blogues.lapresse.ca/sciences, La Presse, 22-a de februaro 2017
  12. ↑ Srinivas, Susheela (August 2017). "Are There Habitable Worlds Out There? – The Quest for Exoplanets" (PDF). Science Reporter. 54 (8): 14–20. ISSN 0036-8512.
  13. ↑ Madhusudhan, Nikku (2020). Exofrontiers: big questions in exoplanetary science. IOP Publishing. ISBN 978-0-7503-1472-5. OCLC 1285004266.
  14. ↑ McDonough, William F.; Yoshizaki, Takashi "Terrestrial planet compositions controlled by accretion disk magnetic field". Progress in Earth and Planetary Science, 2-a de julio 2021. 8 (1): 39. Bibcode:2021PEPS....8...39M. doi:10.1186/s40645-021-00429-4. ISSN 2197-4284. S2CID 235701559
  15. ↑ Linsky, Jeffrey (2019). Host Stars and their Effects on Exoplanet Atmospheres: An Introductory Overview. Lecture Notes in Physics. Vol. 955. Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-030-11452-7. ISBN 978-3-030-11451-0. S2CID 181923774
  16. ↑ Agol, Eric; Dorn, Caroline; Grimm, Simon L.; Turbet, Martin; Ducrot, Elsa; Delrez, Laetitia; Gillon, Michaël; Demory, Brice-Olivier; Burdanov, Artem; Barkaoui, Khalid; Benkhaldoun, Zouhair; Bolmont, Emeline; Burgasser, Adam; Carey, Sean; de Wit, Julien; Fabrycky, Daniel; Foreman-Mackey, Daniel; Haldemann, Jonas; Hernandez, David M.; Ingalls, James; Jehin, Emmanuel; Langford, Zachary; Leconte, Jérémy; Lederer, Susan M.; Luger, Rodrigo; Malhotra, Renu; Meadows, Victoria S.; Morris, Brett M.; Pozuelos, Francisco J.; Queloz, Didier; Raymond, Sean N.; Selsis, Franck; Sestovic, Marko; Triaud, Amaury H. M. J.; Van Grootel, Valérie (1 February 2021). "Refining the Transit-timing and Photometric Analysis of TRAPPIST-1: Masses, Radii, Densities, Dynamics, and Ephemerides". The Planetary Science Journal. 2 (1): 1. arXiv:2010.01074. Bibcode:2021PSJ.....2....1A. doi:10.3847/psj/abd022. ISSN 2632-3338. S2CID 222125312
  17. ↑ Turbet, Martin; Bolmont, Emeline; Bourrier, Vincent; Demory, Brice-Olivier; Leconte, Jérémy; Owen, James; Wolf, Eric T. (August 2020). "A Review of Possible Planetary Atmospheres in the TRAPPIST-1 System". Space Science Reviews. 216 (5): 100. arXiv:2007.03334. Bibcode:2020SSRv..216..100T. doi:10.1007/s11214-020-00719-1. ISSN 1572-9672. PMC 7378127. PMID 32764836.
  18. ↑ Ih, Jegug; Kempton, Eliza M.-R.; Whittaker, Emily A.; Lessard, Madeline (July 2023). "Constraining the Thickness of TRAPPIST-1 b's Atmosphere from Its JWST Secondary Eclipse Observation at 15 μm". The Astrophysical Journal Letters. 952 (1): L4. arXiv:2305.10414. Bibcode:2023ApJ...952L...4I. doi:10.3847/2041-8213/ace03b. ISSN 2041-8205.
  19. ↑ Lim, Olivia; Benneke, Björn; Doyon, René; MacDonald, Ryan J.; Piaulet, Caroline; Artigau, Étienne; Coulombe, Louis-Philippe; Radica, Michael; L’Heureux, Alexandrine; Albert, Loïc; Rackham, Benjamin V.; Wit, Julien de; Salhi, Salma; Roy, Pierre-Alexis; Flagg, Laura; Fournier-Tondreau, Marylou; Taylor, Jake; Cook, Neil J.; Lafrenière, David; Cowan, Nicolas B.; Kaltenegger, Lisa; Rowe, Jason F.; Espinoza, Néstor; Dang, Lisa; Darveau-Bernier, Antoine (September 2023). "Atmospheric Reconnaissance of TRAPPIST-1 b with JWST/NIRISS: Evidence for Strong Stellar Contamination in the Transmission Spectra". The Astrophysical Journal Letters. 955 (1): L22. arXiv:2309.07047. Bibcode:2023ApJ...955L..22L. doi:10.3847/2041-8213/acf7c4. ISSN 2041-8205
  20. ↑ Wunderlich, Fabian; Scheucher, Markus; Godolt, M.; Grenfell, J. L.; Schreier, F.; Schneider, P. C.; Wilson, D. J.; Sánchez-López, A.; López-Puertas, M.; Rauer, H. (29 September 2020). "Distinguishing between Wet and Dry Atmospheres of TRAPPIST-1 e and f". The Astrophysical Journal. 901 (2): 126. arXiv:2006.11349. Bibcode:2020ApJ...901..126W. doi:10.3847/1538-4357/aba59c. S2CID 219966834.
  21. ↑ Turbet, Martin; Bolmont, Emeline; Leconte, Jeremy; Forget, François; Selsis, Franck; Tobie, Gabriel; Caldas, Anthony; Naar, Joseph; Gillon, Michaël (1 April 2018). "Modeling climate diversity, tidal dynamics and the fate of volatiles on TRAPPIST-1 planets". Astronomy & Astrophysics. 612: A86. arXiv:1707.06927. Bibcode:2018A&A...612A..86T. doi:10.1051/0004-6361/201731620. ISSN 0004-6361. S2CID 53990543.
  22. ↑ Grimm, Simon L.; Demory, Brice-Olivier; Gillon, Michaël; Dorn, Caroline; Agol, Eric; Burdanov, Artem; Delrez, Laetitia; Sestovic, Marko; Triaud, Amaury H. M. J.; Turbet, Martin; Bolmont, Émeline; Caldas, Anthony; Wit, Julien de; Jehin, Emmanuël; Leconte, Jérémy; Raymond, Sean N.; Van Grootel, Valérie; Burgasser, Adam J.; Carey, Sean; Fabrycky, Daniel; Heng, Kevin; Hernandez, David M.; Ingalls, James G.; Lederer, Susan; Selsis, Franck; Queloz, Didier (1-a de Majo 2018). "The nature of the TRAPPIST-1 exoplanets". Astronomy & Astrophysics. 613: A68. arXiv:1802.01377. Bibcode:2018A&A...613A..68G. doi:10.1051/0004-6361/201732233. ISSN 0004-6361. S2CID 3441829.
  23. ↑ 23,0 23,1 Turbet, Martin; Bolmont, Emeline; Bourrier, Vincent; Demory, Brice-Olivier; Leconte, Jérémy; Owen, James; Wolf, Eric T. (Aŭgusto 2020). "A Review of Possible Planetary Atmospheres in the TRAPPIST-1 System". Space Science Reviews. 216 (5): 100. arXiv:2007.03334. Bibcode:2020SSRv..216..100T. doi:10.1007/s11214-020-00719-1. ISSN 1572-9672. PMC 7378127. PMID 32764836.
  24. ↑ Ducrot, Elsa (2-a de Aprilo 2021). "A brief history of the TRAPPIST-1 system Article sur invitation – Invited paper". Bulletin de la Société Royale des Sciences de Liège. 90. doi:10.25518/0037-9565.10277. ISSN 0037-9565. S2CID 246354436
  25. ↑ Lingam, Manasvi; Loeb, Avi (21-a de Junio 2021). Life in the Cosmos. Harvard University Press. doi:10.4159/9780674259959. ISBN 978-0-674-25995-9. S2CID 242834912.
  26. ↑ Wolf, Eric T. (6-a de Aprilo 2017). "Assessing the Habitability of the TRAPPIST-1 System Using a 3D Climate Model". The Astrophysical Journal Letters. 839 (1): L1. arXiv:1703.05815. Bibcode:2017ApJ...839L...1W. doi:10.3847/2041-8213/aa693a. S2CID 119082049.
  27. ↑ Vinson, Alec M.; Tamayo, Daniel; Hansen, Brad M. S. (1-a de Aŭgusto 2019). "The Chaotic Nature of TRAPPIST-1 Planetary Spin States". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 488 (4): 5739–5747. arXiv:1905.11419. Bibcode:2019MNRAS.488.5739V. doi:10.1093/mnras/stz2113. ISSN 1365-2966. S2CID 167217467.
  28. ↑ Turbet, Martin; Bolmont, Emeline; Leconte, Jeremy; Forget, François; Selsis, Franck; Tobie, Gabriel; Caldas, Anthony; Naar, Joseph; Gillon, Michaël (1 April 2018). "Modeling climate diversity, tidal dynamics and the fate of volatiles on TRAPPIST-1 planets". Astronomy & Astrophysics. 612: A86. arXiv:1707.06927. Bibcode:2018A&A...612A..86T. doi:10.1051/0004-6361/201731620. ISSN 0004-6361. S2CID 53990543.
  29. ↑ Barr, Amy C.; Dobos, Vera; Kiss, László L. (1-a de Majo 2018). "Interior structures and tidal heating in the TRAPPIST-1 planets". Astronomy & Astrophysics. 613: A37. arXiv:1712.05641. Bibcode:2018A&A...613A..37B. doi:10.1051/0004-6361/201731992. ISSN 0004-6361. S2CID 119516532.
  30. ↑ Kislyakova, K. G.; Noack, L.; Johnstone, C. P.; Zaitsev, V. V.; Fossati, L.; Lammer, H.; Khodachenko, M. L.; Odert, P.; Güdel, M. (December 2017). "Magma oceans and enhanced volcanism on TRAPPIST-1 planets due to induction heating". Nature Astronomy. 1 (12): 878–885. arXiv:1710.08761. Bibcode:2017NatAs...1..878K. doi:10.1038/s41550-017-0284-0. ISSN 2397-3366. S2CID 119429870.
  31. ↑ Srinivas, Susheela (Aŭgusto 2017). "Are There Habitable Worlds Out There? – The Quest for Exoplanets" (PDF). Science Reporter. 54 (8): 14–20. ISSN 0036-8512
  32. ↑ Radnóti, Katalin (1 May 2021). "Exoplanets in physics classes". Journal of Physics: Conference Series. 1929 (1): 012015. Bibcode:2021JPhCS1929a2015R. doi:10.1088/1742-6596/1929/1/012015. hdl:10831/111866. ISSN 1742-6596. S2CID 235591431.
  33. ↑ Walsh, Kevin J. E. (2024). Planets of the Known Galaxy: Fact and Fiction About the Nearest Stars and Their Worlds. Science and Fiction. Cham: Springer Nature Switzerland. doi:10.1007/978-3-031-68218-6. ISBN 978-3-031-68217-9.
  34. ↑ Angosto, María Cascales; Zaragoza, Federico Mayor; Melón, José Miguel Ortiz (2017). Nobel-premiitoj 2016 (PDF). Centro de Estudios Ramón Areces.
  35. ↑ Wang, Nan; Lu, Lu-Yao; Liu, Hui-Gen; Chen, An-Dong; Lu, Tiger; Cui, Ao-Ran; Wang, Jun-Kai (1-a de Januaro 2025). "Development of Gravity Theories in the View of TRAPPIST-1e". Research in Astronomy and Astrophysics. 25 (1): 015003. doi:10.1088/1674-4527/ad9254. ISSN 1674-4527.
  36. ↑ Marov, M. Ya.; Shevchenko, I. I. (September 2020). "Exoplanets: nature and models". Physics-Uspekhi. 63 (9): 837–871. Bibcode:2020PhyU...63..837M. doi:10.3367/ufne.2019.10.038673. ISSN 1063-7869. S2CID 209965726.
  37. ↑ 37,0 37,1 Tusay, Nick; Sheikh, Sofia Z.; Sneed, Evan L.; Farah, Wael; Pollak, Alexander W.; Cruz, Luigi F.; Siemion, Andrew; DeBoer, David R.; Wright, Jason T. (1 December 2024). "A Radio Technosignature Search of TRAPPIST-1 with the Allen Telescope Array". The Astronomical Journal. 168 (6): 283. arXiv:2409.08313. Bibcode:2024AJ....168..283T. doi:10.3847/1538-3881/ad823c
  38. ↑ Pinchuk, Pavlo; Margot, Jean-Luc; Greenberg, Adam H.; Ayalde, Thomas; Bloxham, Chad; Boddu, Arjun; Chinchilla-Garcia, Luis Gerardo; Cliffe, Micah; Gallagher, Sara; Hart, Kira; Hesford, Brayden; Mizrahi, Inbal; Pike, Ruth; Rodger, Dominic; Sayki, Bade; Schneck, Una; Tan, Aysen; Xiao, Yinxue "Yolanda"; Lynch, Ryan S. (19 February 2019). "A Search for Technosignatures from TRAPPIST-1, LHS 1140, and 10 Planetary Systems in the Kepler Field with the Green Bank Telescope at 1.15–1.73 GHz". The Astronomical Journal. 157 (3): 122. arXiv:1901.04057. Bibcode:2019AJ....157..122P. doi:10.3847/1538-3881/ab0105. S2CID 113397518.
  39. ↑ Kaltenegger, L.; Faherty, J. K. (June 2021). "Past, present and future stars that can see Earth as a transiting exoplanet". Nature. 594 (7864): 505–507. arXiv:2107.07936. Bibcode:2021Natur.594..505K. doi:10.1038/s41586-021-03596-y. ISSN 1476-4687. PMID 34163055. S2CID 235626242.
  40. ↑ "Churchill's big idea". Physics World. 30 (4): 3. April 2017. doi:10.1088/2058-7058/30/4/1. ISSN 2058-7058.
  41. ↑ Riber, Adrián García (June 2018). PLANETHESIZER: SONIFICATION CONCERT (PDF). The 24th International Conference on Auditory Display (ICAD 2018). Michigan Technological University.
  42. ↑ Howell, Steve B., eld. (Septembro 2020). The NASA Kepler Mission. IOP Publishing. doi:10.1088/2514-3433/ab9823ch3. ISBN 978-0-7503-2296-6. S2CID 224941774.
  43. ↑ McKay, Tristan (2021). A Semiotic Approach to Open Notations: Ambiguity as Opportunity. Elements in Music since 1945. Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-81332-7.
  44. ↑ Sein, Alexandr; Duncan, Colton; Zhong, Patrick; Koock, Elise; Lee, Waylon; Jakubik, Connor; McHenry, Neil; Bruno, Ashley; Chamitoff, Gregory (2021). "STEM Education Through Virtual Space System Design Competitions". AIAA Scitech 2021 Forum. AIAA Scitech 2021 Forum. American Institute of Aeronautics and Astronautics. doi:10.2514/6.2021-0481. ISBN 978-1-62410-609-5. S2CID 234272238.
  45. ↑ Hughes, Janette (2022). Hughes, Janette (ed.). Making, makers, makerspaces : the shift to making in 20 schools. Cham: Springer. doi:10.1007/978-3-031-09819-2. ISBN 978-3-031-09819-2. S2CID 251731356.
  46. ↑ Tasker, Elizabeth (19 April 2024). "Imagining other worlds Alien Earths: The New Science of Planet Hunting in the Cosmos" Lisa Kaltenegger St. Martin's Press, 2024. 288 pp. Science. 384 (6693): 278. doi:10.1126/science.ado1465.
  47. ↑ Deming, Drake; Knutson, Heather A. (May 2020). "Highlights of exoplanetary science from Spitzer". Nature Astronomy. 4 (5): 453–466. arXiv:2005.11331. Bibcode:2020NatAs...4..453D. doi:10.1038/s41550-020-1100-9. ISSN 2397-3366. S2CID 218870017.
  48. ↑ Madhusudhan, Nikku (18 August 2019). "Exoplanetary Atmospheres: Key Insights, Challenges, and Prospects". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 57 (1): 617–663. arXiv:1904.03190. Bibcode:2019ARA&A..57..617M. doi:10.1146/annurev-astro-081817-051846. ISSN 0066-4146. S2CID 102350577.
  49. ↑ Deming, Drake; Knutson, Heather A. (May 2020). "Highlights of exoplanetary science from Spitzer". Nature Astronomy. 4 (5): 453–466. arXiv:2005.11331. Bibcode:2020NatAs...4..453D. doi:10.1038/s41550-020-1100-9. ISSN 2397-3366. S2CID 218870017
  50. ↑ Kral, Quentin; Wyatt, Mark C.; Triaud, Amaury H. M. J.; Marino, Sebastian; Thébault, Philippe; Shorttle, Oliver (11 September 2018). "Cometary impactors on the TRAPPIST-1 planets can destroy all planetary atmospheres and rebuild secondary atmospheres on planets f, g, and h". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 479 (2): 2649–2672. arXiv:1802.05034. Bibcode:2018MNRAS.479.2649K. doi:10.1093/mnras/sty1677. ISSN 1365-2966. S2CID 118880067.
  51. ↑ Lingam, Manasvi; Loeb, Abraham (April 2018). "Physical constraints on the likelihood of life on exoplanets". International Journal of Astrobiology. 17 (2): 116–126. arXiv:1707.02996. Bibcode:2018IJAsB..17..116L. doi:10.1017/S1473550417000179. ISSN 1475-3006. S2CID 35978131.
  52. ↑ Madhusudhan, Nikku (2020). Exofrontiers: big questions in exoplanetary science. IOP Publishing. ISBN 978-0-7503-1472-5. OCLC 1285004266.
  53. ↑ Linsky, Jeffrey (2019). Host Stars and their Effects on Exoplanet Atmospheres: An Introductory Overview. Lecture Notes in Physics. Vol. 955. Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-030-11452-7. ISBN 978-3-030-11451-0. S2CID 181923774.
  54. ↑ Kopparla, Pushkar; Natraj, Vijay; Crisp, David; Bott, Kimberly; Swain, Mark R.; Yung, Yuk L. (10 September 2018). "Observing Oceans in Tightly Packed Planetary Systems: Perspectives from Polarization Modeling of the TRAPPIST-1 System". The Astronomical Journal. 156 (4): 143. Bibcode:2018AJ....156..143K. doi:10.3847/1538-3881/aad9a1. S2CID 125467757.
  55. ↑ Sleator, Roy D.; Smith, Niall (4 May 2017). "TRAPPIST-1: The dawning of the age of Aquarius". Bioengineered. 8 (3): 194–195. doi:10.1080/21655979.2017.1306998. ISSN 2165-5979. PMC 5470511. PMID 28324663
  56. ↑ Wang, Nan; Lu, Lu-Yao; Liu, Hui-Gen; Chen, An-Dong; Lu, Tiger; Cui, Ao-Ran; Wang, Jun-Kai (1 January 2025). "Development of Gravity Theories in the View of TRAPPIST-1e". Research in Astronomy and Astrophysics. 25 (1): 015003. doi:10.1088/1674-4527/ad9254. ISSN 1674-4527.
  57. ↑ Wang, Jessie (1 June 2022). "Law of Gravity Blurred by Perturbed Planetary Orbits for Alien Observers". Journal of Physics: Conference Series. 2287 (1): 012039. Bibcode:2022JPhCS2287a2039W. doi:10.1088/1742-6596/2287/1/012039. ISSN 1742-6596. S2CID 250290787.
  58. ↑ Lingam, Manasvi; Loeb, Abraham (August 2018). "Limitations of Chemical Propulsion for Interstellar Escape from Habitable Zones Around Low-mass Stars". Research Notes of the AAS. 2 (3): 154. arXiv:1808.08141. Bibcode:2018RNAAS...2..154L. doi:10.3847/2515-5172/aadcf4. ISSN 2515-5172. S2CID 119470444.
  59. ↑ Rinaldi, David; Núñez Ferrer, Jorge (March 2017). "Cheers to a new solar system – and EU investment strategy. CEPS Commentary, 7 March 2017". CEPS.
  60. ↑ Malik, Shoaib Ahmed; Determann, Jörg Matthias (2024). Islamic Theology and Extraterrestrial Life: New Frontiers in Science and Religion. pp. 1–256
  61. ↑ Gutiérrez, C. M.; Arnold, D.; Copley, D.; Copperwheat, C. M.; Harvey, E.; Jermak, H.; Knapen, J.; McGrath, A.; Oria, A.; Rebolo, R.; Steele, I. A.; Torres, M. (2019). "The new 4-m robotic telescope". Astronomische Nachrichten. 340 (1–3): 40–45. Bibcode:2019AN....340...40G. doi:10.1002/asna.201913556. ISSN 1521-3994. S2CID 133136386.
  62. ↑ Guridi, Jose A.; Pertuze, Julio A.; Pfotenhauer, Sebastian M. (1 March 2020). "Natural laboratories as policy instruments for technological learning and institutional capacity building: The case of Chile's astronomy cluster". Research Policy. 49 (2): 103899. doi:10.1016/j.respol.2019.103899. ISSN 0048-7333. S2CID 197453914.
  63. ↑ Scheidenberger, Christoph; Pfützner, Marek, eds. (2018). The Euroschool on Exotic Beams - Vol. 5. Lecture Notes in Physics. Vol. 948. doi:10.1007/978-3-319-74878-8. ISBN 978-3-319-74878-8. S2CID 220615062.
  64. ↑ Srinivas, Susheela (August 2017). "Are There Habitable Worlds Out There? – The Quest for Exoplanets" (PDF). Science Reporter. 54 (8): 14–20. ISSN 0036-8512.
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=TRAPPIST-1&oldid=9116800"