Idi na sadržaj

UNESCO

Uredi veze
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
UNESCO
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
Zastava UNESCO-a
Datum osnivanja16. novembar 1945; prije 79 godina (1945-11-16)
VrstaSpecijalizovana agencija Ujedinjenih nacija
StatusAktivna
Glavno sjedištePariz, Francuska
Generalni direktorAudrey Azoulay
Zamjenik generalnog direktoraXing Qu
Br. zaposlenih2341 (2022)[1]
Veb-sajtunesco.org

UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), odnosno Organizacija Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu, specijalna je agencija Ujedinjenih nacija osnovana 1946. Njen je osnovni cilj doprinijeti miru i sigurnosti podržavanjem saradnje među nacijama kroz obrazovanje, nauku i kulturu kao metode pospješivanja univerzalnog poštovanja pravde, zakona, ljudskih prava i osnovnih ljudskih sloboda.

UNESCO ima 194 zemlje članice (11 pridruženih i 1 posmatrač)[2], a neke članice nisu nezavisne države. Glavno je sjedište organizacije u Parizu, uz više od 50 ureda širom svijeta. UNESCO aktivnosti provodi kroz pet glavnih programa: obrazovanje, prirodne nauke, sociologija, kultura i komunikacije. Također sponzoriše projekte za pismenost, razvoj tehnike i pedagogije, međunarodne nauke, projekte regionalne kulturne historije, projekte promovisanja kulturne raznolikosti i programe koji podržavaju međunarodne dogovore o čuvanju svjetske kulturne i prirodne baštine.

Jedna od uloga UNESCO-a je da održava listu mjesta svjetske kulturne baštine. Ta mjesta smatraju se važnim prirodnim ili historijskim mjestima ili objektima čije je očuvanje važno za cjelokupnu svjetsku zajednicu. UNESCO, s druge strane, nije odgovoran da održava ili štiti mjesto koje je na njegovim listama.

Historija

[uredi | uredi izvor]

Porijeklo

[uredi | uredi izvor]

UNESCO i njegov mandat za međunarodnu saradnju mogu se pratiti do rezolucije Društva naroda od 21. septembra 1921, da se izabere Komisija za proučavanje izvodljivosti da nacije slobodno dijele kulturna, obrazovna i naučna dostignuća.[3][4] Ovo novo tijelo, Međunarodni komitet za intelektualnu saradnju (ICIC), osnovano je 1922.[5] i među svojim članove imalo je takve ličnosti kao što su Henri Bergson, Albert Einstein, Marie Curie, Robert A. Millikan i Gonzague de Reynold (tako da je bila komisija manjeg dijela Društva naroda koja je u osnovi bila fokusirana na Zapadnu Evropu[6]). Međunarodni institut za intelektualnu saradnju (IIIC) je tada osnovan u Parizu u septembru 1924, da djeluje kao izvršna agencija za ICIC.[7] Međutim, početak Drugog svjetskog rata u velikoj mjeri je prekinuo rad ovih organizacija prethodnika.[8] Kad je riječ o privatnim inicijativama, Međunarodni biro za obrazovanje (IBE) počeo je raditi kao nevladina organizacija u službi međunarodnog obrazovnog razvoja od decembra 1925. i pridružio se UNESCO-u 1969, nakon što je osnovao zajedničku komisiju 1952.[9]

Stvaranje

[uredi | uredi izvor]

Nakon potpisivanja Atlantske povelje i Deklaracije Ujedinjenih nacija, Konferencija savezničkih ministara obrazovanja (CAME) započela je sastanke u Londonu koji su nastavljeni od 16. novembra 1942. do 5. decembra 1945. Dana 30. oktobra 1943. neophodnost za osnivanje međunarodne organizacije je izražena u Moskovskoj deklaraciji, oko koje su se dogovorile Kina, Ujedinjeno Kraljevstvo, Sjedinjene Države i Sovjetski Savez. Potom su uslijedili prijedlozi Konferencije u Dumbarton Oaksu od 9. oktobra 1944. Na prijedlog CAME i u skladu s preporukama Konferencije Ujedinjenih nacija o međunarodnoj organizaciji (UNCIO), održane u San Franciscu od aprila do juna 1945., Konferencija za osnivanje obrazovne i kulturne organizacije Ujedinjenih nacija (ECO/CONF) sazvana je u Londonu od 1. do 16. novembra 1945. Zastupljene su bile 44 vlade. Ideju UNESCO-a je u velikoj mjeri razvio Rab Butler, ministar obrazovanja Ujedinjenog Kraljevstva, koji je imao veliki utjecaj na njegov razvoj.[10] Na ECO/CONF, Ustav UNESCO-a je predstavljen i potpisan od strane 37 zemalja, a osnovana je i Pripremna komisija,[11] koja je radila između 16. novembra 1945. i 4. novembra 1946. — ​​datuma kada je Ustav UNESCO-a stupio na snagu polaganjem dvadesete ratifikacije od strane jedne države članice.[12]

Prva Generalna konferencija održana je od 19. novembra do 10. decembra 1946. i izabrala je Juliana Huxleya za generalnog direktora.[13] Pukovnik vojske Sjedinjenih Država, predsjednik univerziteta i zagovornik građanskih prava Blake R. Van Leer također se pridružio kao član.[14] Ustav je izmijenjen u novembru 1954. kada je Generalna konferencija odlučila da članovi izvršnog odbora budu predstavnici vlada država čiji su državljani i da neće, kao ranije, djelovati u ličnom svojstvu.[15] Ova promjena u upravljanju razlikovala je UNESCO od njegovog prethodnika, ICIC-a, u načinu na koji će zemlje članice raditi zajedno u oblastima nadležnosti organizacije. Kako su države članice tokom vremena radile zajedno na realizaciji UNESCO-vog mandata, politički i historijski faktori su oblikovali operacije organizacije, posebno tokom Hladnog rata, procesa dekolonizacije i raspada Sovjetskog Saveza.[16][17]

Programi i projekti

[uredi | uredi izvor]

UNESCO broji 194. država članica. Sjedište organizacije je u Parizu, s više od 50 regionalnih ureda, institucija i centara u svijetu.

UNESCO provodi svoje akcije putem 5 glavnih programa:

  1. obrazovanje,
  2. prirodne i društvene nauke,
  3. sociologija,
  4. kultura i
  5. komunikacija s informatikom.

Projekti sponzorisani od UNESCO-a uključuju opismenjavanje, programe tehničke obuke, obuke učiteljskog kadra, međunarodne naučne programe, regionalne i kulturne projekte historije, promovirsnje kulturoloških različitosti, međunarodne projekte zaštite svjetskog kulturnog i prirodnog naslijeđa, ljudskih prava, te pokušaja prevladavanja jaza između digitalno razvijenih i nerazvijenih zemalja.

Glavna skupština UNESCO-a 2001. usvojila je Opću deklaraciju o kulturnoj raznolikosti. Deklaracija je za pomoć državama "da u vlastitim sredinama, poštujući i promovišući kulturnu raznolikost, stvore uslove za dijalog kultura i civilizacija u uslovima globalizacije".[18]

Države članice

[uredi | uredi izvor]
  Države članice
  Zavisne teritorije
  Pridružene članice
  Države posmatrači

Od jula 2023. UNESCO ima 194 država članica i 12 pridruženih članica.[19] Neke članice nisu nezavisne države, a neke članice imaju dodatne nacionalne organizacione komitete sa nekih od svojih zavisnih teritorija.[20] Stranke UNESCO-a su države članice Ujedinjenih nacija (osim Izraela[21] i Lihtenštajna), kao i Cookova Ostrva, Niue i Palestina.[22][23] Sjedinjene Američke Države i Izrael napustile su UNESCO 31. decembra 2018.[24][25] ali su se Sjedinjene Države ponovo pridružile 2023.[26][27]

Generalni direktori

[uredi | uredi izvor]

Generalni direktori od osnivanja 1946. bili su:

Generalni direktori
Redni broj Fotografija Ime i prezime Država Mandat
1. Julian Huxley  Ujedinjeno Kraljevstvo 1946–1948
2. Jaime Torres Bodet  Meksiko 1948–1952
3. John Wilkinson Taylor  Sjedinjene Američke Države v. d. 1952–1953
4. Luther Evans  Sjedinjene Američke Države 1953–1958
5. Vittorino Veronese  Italija 1958–1961
6. René Maheu  Francuska v. d. 1961; 1961–1974
7. Amadou-Mahtar M'Bow  Senegal 1974–1987
8. Federico Mayor Zaragoza  Španija 1987–1999
9. Koïchiro Matsuura  Japan 1999–2009
10. Irina Bokova  Bugarska 2009–2017
11. Audrey Azoulay  Francuska 2017–danas

Glavne konferencije

[uredi | uredi izvor]

Spisak sjednica Generalne konferencije UNESCO-a održanih od 1946:[1]

Session Mjesto Godina Predsjedavao Država
1. Pariz 1946. Léon Blum  Francuska
2. Ciudad de México 1947. Manuel Gual Vidal  Meksiko
3. Bejrut 1948. Hamid Bey Frangie  Liban

1. vanredna || Pariz || 1948. || ||

4. Pariz 1949. Edward Ronald Walker  Australija
5. Firenca 1950. Stefano Jacini  Italija
6. Pariz 1951. Howland H. Sargeant  Sjedinjene Američke Države
7. Pariz 1952. Sarvepalli Radhakrishnan  Indija
2. vanredna Pariz 1953.
8. Montevideo 1954. Justino Zavala Muniz  Urugvaj
9. New Delhi 1956. Abul Kalam Azad  Indija
10. Pariz 1958. Jean Berthoin  Francuska
11. Pariz 1960. Akale-Work Abte-Wold  Etiopija
12. Pariz 1962. Paulo de Berrêdo Carneiro  Brazil
13. Pariz 1964. Norair Sisakian  Sovjetski Savez
14. Pariz 1966. Bedrettin Tuncel  Turska
15. Pariz 1968. William Eteki Mboumoua  Kamerun
16. Pariz 1970. Atilio Dell'Oro Maini  Argentina
17. Pariz 1972. Toru Haguiwara  Japan
3. vanredna Pariz 1973.
18. Pariz 1974. Magda Jóború  Mađarska
19. Nairobi 1976. Taaita Toweett  Kenija
20. Pariz 1978. Napoléon LeBlanc  Kanada
21. Beograd 1980. Ivo Margan  Jugoslavija
4. vanredna Pariz 1982.
22. Pariz 1983. Saïd Tell  Jordan
23. Sofija 1985. Nikolai Todorov  Bugarska
24. Pariz 1987. Guillermo Putzeys Alvarez  Gvatemala
25. Pariz 1989. Anwar Ibrahim  Malezija
26. Pariz 1991. Bethwell Allan Ogot  Kenija
27. Pariz 1993. Ahmed Saleh Sayyad  Jemen
28. Pariz 1995. Torben Krogh  Danska
29. Pariz 1997. Eduardo Portella  Brazil
30. Pariz 1999. Jaroslava Moserová  Češka
31. Pariz 2001. Ahmad Jalali  Iran
32. Pariz 2003.. Michael Omolewa  Nigerija
33. Pariz 2005. Musa Bin Jaafar Bin Hassan  Oman
34. Pariz 2007. Georgios Anastassopoulos  Grčka
35. Pariz 2009. Davidson Hepburn  Bahami
36. Pariz 2011. Katalin Bogyay  Mađarska
37.[28] Pariz 2013. Hao Ping  Kina
38. Pariz 2015. Stanley Mutumba Simataa[29]  Namibija
39. Pariz 2017. Zohour Alaoui[30]  Maroko
40. Pariz 2019.

Ahmet Altay Cengizer[31]

 Turska
41.[32] Pariz 2021. Santiago Irazabal Mourão  Brazil
42.[33] Pariz 2023. Simona Miculescu  Rumunija

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ https://unsceb.org/hr-organization
  2. ^ "Članice UNESCO-a". Member States | UNESCO. Pristupljeno 1. 8. 2024.
  3. ^ Plenary Meetings, Records of the Second Assembly, Ženeva: League of Nations, 5 September – 5 October 1921
  4. ^ A Chronology of UNESCO: 1945–1987 (PDF), UNESDOC database, Paris, decembar 1987, LAD.85/WS/4 Rev, arhivirano (PDF) s originala, 2. 2. 2011, pristupljeno 13. 12. 2010, The International Committee on Intellectual Cooperation (ICIC) was created on 4 January 1922, as a consultative organ composed of individuals elected based on their personal qualifications..
  5. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom intellectualcooperation
  6. ^ Grandjean, Martin (2020). "A Representative Organization? Ibero-American Networks in the Committee on Intellectual Cooperation of the League of Nations (1922–1939)". Cultural Organizations, Networks and Mediators in Contemporary Ibero-America: 65–89. doi:10.4324/9780429299407-4. S2CID 243387712 Provjerite vrijednost parametra |s2cid= (pomoć). Arhivirano s originala, 17. 1. 2021. Pristupljeno 13. 8. 2020.
  7. ^ International Institute of Intellectual Cooperation, United Nations library resources, 1930, arhivirano s originala, 19. 8. 2021, pristupljeno 27. 3. 2021
  8. ^ Hamen, Susan E; Wilson, Theodore A (2014). The Great Depression and World War II : 1929–1945. ABDO Publishing Company. ISBN 978-1-62403-178-6. OCLC 870724668.
  9. ^ "IBE — Digital Collections — IBE History, 1925-1969". IBE — Digital Collections (jezik: engleski). Pristupljeno 26. 7. 2024.
  10. ^ The work of U.N.E.S.C.O. (Hansard, 26 January 1949) Arhivirano 19. 10. 2017. na Wayback Machine. Millbank systems. Retrieved 12 July 2013.
  11. ^ "United Nations Conference for the Establishment of an Educational and Cultural Organisation. Conference for the Establishment of an Educational and Cultural Organisation" (PDF). UNESDOC database. The Institute of Civil Engineers, London. 1–16 November 1945. ECO/Conf./29. Arhivirano (PDF) s originala, 15. 3. 2012. Pristupljeno 8. 6. 2012.
  12. ^ Unesco 1945.
  13. ^ General Conference, First Session (PDF). UNESDOC database. UNESCO House, Paris: UNESCO. 1947. Item 14, p. 73. Arhivirano (PDF) s originala, 4. 9. 2012. Pristupljeno 1. 7. 2012.
  14. ^ Summary Minutes of Meetings 1956. United States National Commission for the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 1956. Arhivirano s originala, 9. 2. 2022. Pristupljeno 27. 12. 2021.
  15. ^ "Records of the General Conference, Eighth Session" (PDF). UNESCO Digital Library. Arhivirano (PDF) s originala, 2. 2. 2011. Pristupljeno 13. 12. 2010.
  16. ^ "Peacekeeping in the Cold War/Post-Cold War", United Nations Peacekeeping in the Post-Cold War Era, Abingdon, UK: Taylor & Francis, str. 23–45, 2005, doi:10.4324/9780203307434_chapter_2, ISBN 978-0-203-30743-4, arhivirano s originala, 12. 3. 2021, pristupljeno 17. 9. 2020
  17. ^ Schmidt, Christopher. (2010). Into the heart of darkness : cosmopolitanism vs. realism and the Democratic Republic of Congo. OCLC 650842164. Arhivirano s originala, 12. 3. 2021. Pristupljeno 17. 9. 2020.
  18. ^ "Univerzalna deklaracija UNESCO-a o kulturnoj raznolikosti" (PDF). mo.bpkg.gov.ba. 2013. Pristupljeno 18. 12. 2024.
  19. ^ "List of UNESCO members and associates". UNESCO. Arhivirano s originala, 2. 11. 2011. Pristupljeno 3. 11. 2011.
  20. ^ "Summary update on Government progress to become a State Party to the UNESCO International Convention against Doping in Sport" (PDF). WADA. str. 2. Arhivirano s originala (PDF), 16. 1. 2013. Pristupljeno 28. 7. 2009.
  21. ^ UNESCO (29. 12. 2017), Declaration by UNESCO Director-General Audrey Azoulay on the withdrawal of Israel from the Organization (Press release.), arhivirano s originala, 21. 2. 2019, pristupljeno 21. 2. 2019
  22. ^ "State Parties". UNESCO. Arhivirano s originala, 31. 10. 2011. Pristupljeno 31. 10. 2011.
  23. ^ "Member States of the United Nations". United Nations. Arhivirano s originala, 30. 12. 2013. Pristupljeno 31. 10. 2011.
  24. ^ Lazaroff, Tovah (31. 12. 2018). "Israel, U.S. slated to leave UNESCO today to protest anti-Israel bias". The Jerusalem Post. Arhivirano s originala, 9. 2. 2022. Pristupljeno 31. 12. 2018.
  25. ^ UNESCO (12. 10. 2017), Statement by Irina Bokova, Director-General of UNESCO, on the occasion of the Withdrawal by the United States of America from UNESCO (Press release.), arhivirano s originala, 21. 2. 2019, pristupljeno 21. 2. 2019
  26. ^ Charlton, Angela (12. 6. 2023). "US decides to rejoin UNESCO and pay back dues, to counter Chinese influence". Associated Press (jezik: engleski). Pristupljeno 12. 6. 2023.
  27. ^ Lee, Matthew (11. 7. 2023). "U.S. formally rejoins UNESCO 5 years after withdraw". PBS. Associated Press. Pristupljeno 11. 7. 2023.
  28. ^ "General Conference 37th". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Arhivirano s originala, 3. 10. 2015. Pristupljeno 25. 9. 2015.
  29. ^ "President of the 38th session of the General Conference". UNESCO. Arhivirano s originala, 16. 11. 2015. Pristupljeno 11. 11. 2015.
  30. ^ "President of the 39th session of the General Conference". UNESCO. 5. 10. 2017. Arhivirano s originala, 13. 11. 2017. Pristupljeno 12. 11. 2017.
  31. ^ "UNESCO: President of the 40th session of the General Conference". 14 October 201. Arhivirano s originala, 18. 10. 2020. Pristupljeno 20. 8. 2020.
  32. ^ "41st Session of the General Conference – 9–24 November 2021". UNESCO. 1. 6. 2021. Arhivirano s originala, 6. 10. 2021. Pristupljeno 6. 10. 2021.
  33. ^ "Address by Ms Simona Mirela Miculescu". 13. 11. 2023.

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]
Commons logo
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: UNESCO
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=UNESCO&oldid=3705032"