Ultimo adio

Mi último adiós o Huling Paalam el ze on componimento scrito da l’eroe nasionałe dełe Filipine, Jose Rizal . El testo orixinałe in spagnoło el ze stà tradoto in on mucio de łéngue del mondo come: l’inglexe, el fransexe, el tedesco, l’itałian, el giaponexe, el malexe e tante altre. Inte ła stesa maniera, el ze stà anca tradoto in diverse łéngue inte łe Filipine, come el tagałogo, ilokano, kapampangan, pangasinan, bikol, cebuano, hiligaynon.

Storia de la poesia .

No se sa cuando Jose Rizal el gabia scrito sta ultima poesia. Secondo łe credense tradisionałi, se dise che Rizal ło gabia scrito ła note prima de esar copà, el 29 de diçenbre 1896. Ma se conta anca che el ghe l’ha regalada a so sorela Trinidad che l’ha visità el pomeriggio del 29 de diçenbre. Par cui, no’l ga scrito ła poesia ła note prima e el dì de ła so sparatoria.

Rizal no ga nominà el poema. Questo el gera dovùo ałe picołe dimension deła carta su cui el scriveva. El giornałe el ze finìo de spasio, cusì no ghe ze stà gnanca podesto darghe un titoło, e anca Rizal el ga dovesto scursar ła so scritura a na poesia co 14 strofe scrite in spagnoło .

Mariano Ponce el ze stà el primo a intitołar na poesia ciamà " Mi Ultimo Pensamiento " cuando che ła ga publicà a Hong Kong nel 1897 .

On certo padre Mariano Dacanay el ga doparà Mi ultimo adiòs come titoło dela poesia cuando el ło ga ricevesto e łeto mentre el jera in prexon a Bilibid, Manila . El so adatamento el ze stà publicà sul giornałe " La Independencia " el 25 setenbre 1898 .

Ła copia orixinałe deła poema che Rizal el ga dato a so sorèa Trinidad ła ze finìa co Josephine Bracken, la so femena. Josephine ła ga portà el poema co eła cuando ła ze ndà a Hong Kong. Co ła ze morta Josephine, ła copia orixinałe ła ze stà persa.Infine el ze stà tornà nele Filipine

La poesia la ze stà tradoto pa ła prima volta in Kapampangan da Monico Mercado nel zenaro 1897 e in tagało da Andres Bonifacio . Tra le pì famose tradusión de sto poema in tagało ghe ze chele de: Pascual H. Poblete e Julian Balmaceda . tre le łéngue foreste, el ze stà tradoto pa ła prima volta in tedesco.

Neła guera filipine-americana, el Congreso dei Stati Uniti el ga discuso se fusse giustificà ocupar łe Filipine . Qualchedun el gavarìa dovesto proponer na educasion pa i filippini " barbari ". Un parlamentare el se ga obietà ed el ga leto el Last Farewell de Jose Rizal (tradoto da Charles Derbyshire) pa dimostrar che i filippini no i fusse barbari.

Testo in spagnolo e Tagalog.

Orihinal (Kastila)

Filipino (Tagalog)

Adios, Patria adorada, region del sol querida, Perla del Mar de Oriente, nuestro perdido eden, A darte voy alegre, la triste, mustia vida; Y fuera mas brillante, mas fresca mas florida, Tambien por ti la diera, la diera por tu bien.

En campos de batalla, luchado, con delirio, Otros te dan sus vidas, sin dudas, sin pesar. El sitio nada importa: cipres, laurel o lirio, Cadalso o campo abierto combate o cruel martirio, Lo mismo es si lo piden la Patria y el hogar.

Yo muero, cuando veo que el cielo se colora Y al fin anuncia el dia, tras lobrero capuz; Si grana necesitas, para tenir tu aurora, Vierte la sangre mia, derrama laen buen hora, Y dorela un reflejo de su naciente luz!

Mis suenos, cuando apenas muchado adolescente, Mis suenos cuando joven, ya lleno de vigor, Fueron el verte un dia, joya del mar de Oriente, Secos los negros ojos, alta la tersa frente, Sin ceno, sin arrugas, sin manches de rubor.

Ensueno de mi vida, mi ardiente vivo anhelo, Salud! te grita el alma, que pronto va a partir; Salud! ah, que es hermoso caer por darte vuelo, Morir por darte vida, morir bajo tu cielo, Y en tu encantada tierra la eternidad dormir!

Si sobre mi sepulcro vieres brotar, un dia, Entre la espesa yerba sencilla humilde flor, Acercala a tus labios y besa al alma mia, Y sienta yo en mi frente, bajo la tumba fria, De tu ternura el soplo, de tu halito el calor.

Deja a la luna verme, con luz tranquila y suave, Deja que el elba envie su resplandor fugas; Deja gemir al viento, con su murmullo grave; Y si desciende y posa sobre mi cruz un ave, Deja que el ave entone su cantico de paz.

Deja que el sol, ardiendo, las lluvias evapore, Y al cielo tornen puras, con mi clamor en pos; Deja que un ser amigo mi fin temprano llore; Y en las serenas tardes, cunado por mi alguien ore, Ora tambien, oh Patria, por mi descanso a Dios.

Ora por todos cuantos murieron sin ventura; Por cuantos padecieron tormentos sin igual; Por nuestras pobres madres, que gimen su amargura; Por huerfanos y viudas, por presos entortura; Y ora por ti, que veas tu redencion final.

Y cunado, en noche oscura, se envuela el cementerio, Y solos solo muertos queden velando alli, No turbes su reposo, no turbes el misterio; Tal ves acordes oigas de citara o salterio; Soy yo, querida Patria, yo que te canto a ti.

Y cuando ya mi tumba, de todas olvidada, No tenga cruz ni piedra que marquen su lugar, Deja que la are el hombre, la esparza con la azada, Y mis cenizas, antes que vuelvan a la nada, El polvo de tu alfombra que vayan a formar.

Entonces nada importa me pongas en olvido, Tu atmosfera, tu espacio, tus valles cruzare; Vibrante y limpia nota sere para tu oido; Aroma, luz, colores, rumor, canto, gemido, Constante repitiendo la esencia de mi fe.

Mi Patria idolatrada, dolor de mis dolores, Querida Filipinas, oye el postrer adois. Ahi, te dejo todo: mis padres, mis amores. Voy donde no hay esclavos, verdugos ni opresores; Donde la fe no mata, donde el que reina es Dios.

Adios, padres y hermanos, trozos del alma mia, Amigos de la infrancia, en el perdido hogar; Dal gracias, que descanso del fatigoso dia; Adios, dulce extranjera, mi aliga, mi alegria; Adios, queridos seres. Morir es descansar.

Paalam, sintang lupang tinubuan, bayang masagana sa init ng araw, Edeng maligaya sa ami’y pumanaw, at perlas ng dagat sa dakong Silangan.

Inihahandog ko nang ganap na tuwa sa iyo yaring buhay na lanta na’t aba; naging dakila ma’y iaalay rin nga kung dahil sa iyong ikatitimawa.

Ang nanga sa digmaan dumog sa paglaban handog din sa iyo ang kanilang buhay, hirap ay di pansin at di gunamgunam ang pagkaparool o pagtagumpay.

Bibitaye’t madlang mabangis na sakit o pakikibakang lubhang mapanganib, pawang titiisin kung ito ang nais ng bayang' tahanang pinakaiibig.

Ako’y mamamatay ngayong minamalas ang kulay ng langit na nanganganinag ibinababalang araw ay sisikat, sa kabila niyong mapanglaw na ulap.

Kung dugo ang iyong kinakailangan sa ikadidilag ng iyong pagsilang, dugo ko’y ibubo’t sa isa man lamang nang gumigiti mong sinag ay kuminang.

Ang mga nasa ko, mulang magkaisip, magpahanggang ngayong maganap ang bait, ang ikaw’y makitang hiyas na marikit ng dagat Silangan na nakaliligid.

Noo mo’y maningning at sa mga mata mapait na luha bakas ma’y wala na, wala ka ng poot, wala ng balisa, walang kadungua’t munti mang pangamba.

Sa sandaling buhay maalab kong nais ang kagalingan mo’t ang paiwang sulit ng kaluluwa kong gayak ng aalis, ginhawa’y kamtan mo. Anong pagkarikit!

Nang maaba’t ikaw’y mapataas lamang, mamatay at upang mabigyan kang buhay, malibing sa lupang puspos ng karikta’t sa silong ng iyong langit ay mahimlay.

Kung sa ibang araw ikaw’y may mapansin nipot na bulaklak sa aba kong libing, sa gitna ng mga damong masisinsin, hagka’t ang halik mo’y itaos sa akin.

Sa samyo ng iyong pagsuyong matamis, mataos na taghoy ng may sintang dibdib, bayang tumaggap noo ko ng init, na natatabunan ng lupang malamig.

Bayaan mong ako’y malasin ng buwan sa liwanag niyang hilaw at malamlam; bayaang ihatid sa aking liwayway ang banaag niyang dagling napaparam.

Bayaang humalik ang simoy ng hangin; bayaang sa huning masaya’y awitin; ng darapong ibon sa kurus ng libing ang buhay payapang ikinaaaliw.

Bayaang ang araw na lubhang maningas pawiin ang ulan, gawing pawang ulap, maging panginuring sa langit umakyat, at ang aking daing ay mapakilangkap.

Bayaang ang aking maagang pagpanaw, itangis ng isang lubos na nagmamahal; kung may umalala sa akin ng dasal, ako’y iyo sanang idalangin naman.

Idalangin mo rin ang di nagkapalad, na nangamatay na’t yaong nangaghirap sa daming pasakit, at ang lumalanghap naming mga ina ng luhang masaklap.

Idalangin sampo ng bawa’t ulila at nangapipiit na tigib ng dusa; idalangin mo ring ikaw’y matubos na sa pagkaaping laong binabata.

Kung nababalot na ang mga libingan ng sapot na itim ng gabing mapanglaw, at wala ng tanod kundi pawang patay, huwang gambalain ang katahimikan.

Pagpitaganan mo ang hiwagang lihim, at mapapakinggan ang tinig marahil, ng isang salteryo: Ito nga’y ako ring inaawitan ka ng aking paggiliw.

Kung ang libingan ko'y limot na ng madla ay wala nang kurus at bato mang tanda sa nangagbubukid ay ipaubayang bungkali’t isabog ang natipong lupa.

Ang mga abo ko’y bago pailanlang mauwi sa wala na pinanggalingan, ay makaulit munang parang kapupunan ng iyong alabok sa lupang tuntungan.

Sa gayo’y wala ng anoman sa akin, na limutin mo na’t aking lilibutin ang himpapawid mo kaparanga’t hangin at ako sa iyo’y magiging taginting.

Bango, tinig, higing, awit na masaya liwanag at kulay na lugod ng mata’t uulit-ulitin sa tuwi-tuwina ang kataimtiman ng aking pag-asa.

Sintang Pilipinas, lupa kong hinirang, sakit ng sakit ko, ngayon ay pakinggan huling paalam ko't sa iyo'y iiwan ang lahat at madlang inirog sa buhay.

Ako’y yayao na sa bayang payapa, na walang alipi’t punong mapang-aba, doo’y di nanatay ang paniniwala at ang naghahari'y Diyos na dakila.

Paalam anak, magulang, kapatid, bahagi ng puso’t unang nakaniig, ipagpasalamat ang aking pag-alis sa buhay na itong lagi ng ligalig.

Paalam na liyag, tanging kaulayaw, taga ibang lupang aking katuwaan; paaalam sa inyo, mga minamahal; mamatay ay ganap na katahimikan.

Bibliografia

Mauro Garcia, 'Translations of Mi Ultimo Adios,' in Historical Bulletin Manila, Philippine Historical Association, 1961.

Multiple Authorship, Mi Ultimo Adios in Foreign and Local Translations (2 vol), National Historical Institute, 1990.

Hilario, Frank A, indios bravos! Jose Rizal as Messiah of the Redemption, Lumos Publishing House, 2005.

Tomas C. Ongoco, El Filibusterismo (includes the copies of Mi Ultimo Adios in different language translations), Academe Publishing House, INC, 2005.

1. Sito web oficial del Heroe Nacional de las Filipinas, José Rizal 2. Original testo de Mi Ultimo Adios Manuscritto . 3. Moderna tradussion in inglexe de Edwin Agustín Lozada, maggio 2001 4. Testo in inglexe de Víctor Eliazo, novenbre 1998 Naka-arkibo