Vatican
| Vatican | |
|---|---|
 | |
Capitala | |
Forma de govèrn Monarquia teocratica electiva | |
Pontife | |
Reialme d'Itàlia | |
Data 7 junh de 1929 | |
• Totala 0,49 km² | |
• Totala 882 ab. | |
• Densitat 1800 ab./km² | |
379 (de jure) +39 (de facto) | |
VA, VAT, 336 | |
UTC+1 | |
.va | |
Estat non membre (observator permanent), representat internacionalament per la Santa Sieu de l'ONU |
.svg?lang=oc)
.svg?lang=oc)
La Ciutat de Vatican, o simplament Vatican,[2] oficialament l'Estat de la Ciutat de Vatican (en italian: Stato della Città del Vaticano;[3] en latin: Status Civitatis Vaticanæ), es l'estat sobeiran mai pichon e lo mens poblat del mond. Es un enclavament d'una superfícia de 0,44 km² dins la comuna italiana de Roma. La Santa Sieu es la catèdra[4] del Papa, lo cap de la Glèisa Catolica Romana. La Ciutat de Vatican es compausada del puèg de Vatican (Mons Vaticanus, nom d'origina precrestiana), e los Camps de Vatican, ont i a la Basilica de Sant Pèire, la Capèla Sixtina e los Musèus de Vatican. Tanben apertenon a l'Estat pontifical d'autres edificis romans extèrnes a la Ciutat de Vatican.
Istòria
[modificar | modificar lo còdi]La formacion deis Estats de la Glèisa
[modificar | modificar lo còdi]Après lo transferiment de la capitala imperiala a Constantinòble en 330, leis emperaires romans gardèron un representant oficiau en Itàlia, l'exarca de Ravenna. Destinat a facilitar e de melhorar la defensa de la peninsula, aqueu govèrn militar s'afondrèt en 751 amb la presa de Ravenna per lei Lombards d'Aistolf[5]. Pasmens, leis invasions lombardas inquietèron la papautat que demandèt l'ajuda militara dei rèis carolingians. En 754 e en 756, doas campanhas permetèron ai Francs de sometre lei Lombards.
L'intervencion franca es a l'origina d'un important acòrdi politic. Lei papas sostenguèron desenant lo poder carolingian en legitimant la presa dau poder per Pepin lo Brèu puei en coronant emperaire d'Occident Carlesmanhe e sei successors. En cambi, lei Francs protegiguèron la Glèisa còntra seis adversaris. De mai, lei Carolingians donèron una partida de sei conquistas a la papautat per formar un Estat apartenent dirèctament au sobeiran pontife. Un faus juridic, la donacion de Constantin, foguèt establit per justificar aquelei transformacions territòrialas car la region èra teoricament totjorn una part de l'Empèri Roman d'Orient[6].
Aquò permetèt ai papas d'estendre son autoritat nominala en Latium, en Sabina e en Ómbria. Dins la realitat, un ensemble de barons romans prenguèt lo contraròtle efectiu de la màger part de la region. En 774, après una victòria novèla còntra lei Lombards, Carlesmanhe apondiguèt lo ducat de Benevent e de drechs sus divèrsei bens de la vau de Pò ai domenis pontificaus.
De l'Edat Mejana a la disparicion deis Estats Pontificaus
[modificar | modificar lo còdi]Lo periòde medievau
[modificar | modificar lo còdi]
Durant lo sègle IX, lo poder carolingian declinèt. Una causa e consequéncia d'aquel afebliment foguèt lo desvolopament de la feudalitat, movement que toquèt egalament leis Estats de la Glèisa. Lei papas venguèron ansin de senhors italians e lei pus ambiciós assaièron d'estendre sei possessions territòrialas. En 1077, aquò menèt a una extension considerabla dei domenis pontificaus en direccion de la vau de Pò a l'eissida d'una ensemble de donacions realizadas per la comtessa Matilda de Toscana. Pasmens, en s'integrant dins lo jòc feudau, lei papas deguèron egalament faciar leis ambicions de rivaus pus poderós coma leis emperaires germanics e lei rèis de França. La populacion romana se revoutèt tanben còntra mai d'un papa.
Durant l'Edat Mejana, lei papas foguèron implicats dins plusors conflictes importants. Lo premier es aqueu còntra leis emperaires germanics. Fragmentèt la societat italiana entre partisans de l'emperaire e partisans dau papa (Guelfs e Gibelins). Lei papas tenguèron ansin una plaça centrala dins l'afebliment dau Sant Empèri en Itàlia, especialament en combatent leis ambicions de Frederic Barbarossa (1155-1190) e de Frederic II Hohenstaufen (1220-1250). Pasmens, a la mòrt de Frederic II, son bastard Manfred capitèt de prendre lo contraròtle dau reiaume de Sicília. Per defugir la restauracion d'un estat poderós dins lo sud d'Itàlia, lei papas Urban IV e Clement IV demandèron l'ajuda dau fraire de Sant Loís, Carles d'Anjau. L'intervencion francesa entraïnèt plusors guèrras que s'acabèron per la disparicion de la dinastia Hohenstaufen en 1268[7]. Dins aquò, Itàlia s'afonsèt dins l'anarquia e lei papas acceptèron la proteccion dei rèis de França de 1309 a 1378. I obtenguèron lo Comtat Venaicin e Avinhon.
La Renaissença
[modificar | modificar lo còdi].png?lang=oc)
Durant la Renaissença, lei papas venguèron tornarmai de princes italians fòrça implicats dins leis afaires temporaus de la peninsula. Revendicant l'ensemble dei vilas aguent apartengut ai domenis pontificaus durant lei sègles precedents, s'engatjèron dins plusors conflictes en Romanha e dins lei marchas d'Ancona. La temptativa pus famosa es probable aquela dau papa Alexandre VI Borgia (1492-1503). Mai interessat per la politica que per la teologia, laissèt son fiu Cesar Borgia organizar la conquista de plusors vilas gràcias a una armada ben organizada[8]. Pasmens, la formacion d'un estat pontificau fòrt èra pas dins l'interès deis autrei poissanças italianas. De mai, a partir de 1498, Itàlia foguèt tanben l'enjòc d'una tiera de conflictes entre França e Espanha. Ansin, lei temptativas d'extension dei possessions dau papa s'acabèron per de reviradas. A partir dau sègle XVI, sei frontieras s'estabilizèron e leis extensions ulterioras foguèron mai que mai lo resultat de l'integracion de vilas enclavadas : Ferrara en 1598, Urbino en 1631, Castro en 1649 e Ronciglione en 1649.
La premiera disparicion deis Estats Pontificaus
[modificar | modificar lo còdi]Lei periòdes revolucionari e napoleonenc menacèron la subrevida deis Estats Pontificaus. D'efiech, per lei republicans, la teocracia romana èra un regime monarquic absolutista opausat ai principis novèus. Tre 1791, la populacion dau Comtat se revoutèt e demandèt son integracion au sen de França. En Itàlia, l'armada revolucionària ataquèt leis Estats Pontificaus en 1797 e lo papa Piu VI deguèt cedir Romanha a la Republica Cisalpina après de negociacions amb lo generau Bonaparte. Pasmens, lo Directòri insistiguèt per abatre lo poder temporau de la papautat. Un an pus tard, leis Estats Pontificaus foguèron donc tornarmai envaïts amb l'ajuda dei patriotas italians. Expulsat, lo papa s'exilièt en Espanha e una Republica Romana foguèt proclamada.
Après sa presa dau poder, Napoleon restaurèt leis Estats Pontificaus (mens Romanha), mai assaièt tanben de vassalizar lo papa. Piu VII s'opausant a aquelei temptativas, Napoleon tornèt ocupar lei territòris pontificaus e leis incorporèt dins l'Empèri Francés ò dins lo Reiaume d'Itàlia. Gardat sota susvelhança, lo papa foguèt exiliat a Savona puei a Fontainebleau. Pasmens, la desfacha francesa e lo congrès de Viena li permetèron de recuperar sei possessions italianas en 1814-1815.
L'unificacion italiana e la disparicion deis Estats Pontificaus
[modificar | modificar lo còdi]
Durant lo sègle XIX, leis Estats Pontificaus conoguèron un lòng periòde d'immobilisme durant lei pontificats de Leon XII (1823-1829), de Piu VIII (1829-1830), de Gregòri XVI (1831-1846) e de Piu IX (1846-1878). En 1831, una premiera revòuta necessitèt una intervencion militara austriana per restablir l'òrdre. En novembre de 1848, Piu IX deguèt s'enfugir de Roma en causa d'una insureccion novèla. La populacion proclamèt la IIa Republica Romana que foguèt destrucha per un còrs expedicionari francés[9].
Lo mantenement d'una garnison francesa per protegir Roma empediguèt pas la perseguida dei revòutas dins lei regions perifericas. En abriu de 1860, Romanha s'insurgiguèt e votèt son integracion dins lo Reiaume de Piemont-Sardenha. En setembre, lei fòrças piemontesas ocupèron lei Marchas e Ómbria per intrar lo Reiaume de Nàpols. Organizèron un plebiscit en novembre per leis annexar. Lo poder temporau de la papautat foguèt reduch a la region de Roma onte foguèt defendut per lei Francés fins a la casuda dau Segond Empèri[10].
Roma foguèt presa per leis Italians lo 20 de setembre de 1870 après lo retirament de la garnison francesa e una brèva guèrra de nòu jorns. Un plebiscit permetèt de legitimar l'annexion e establiguèt la capitala italiana dins la vila. Una lèi d'Asseguranças foguèt votada en mai de 1871 per assegurar lei prerogativas sobeiranas dau papa (drech de representacion diplomatica, proprietat dau palais de Vatican, dau Latran e dei Castelli Romani). Piu IX refusèt aquel acòrdi e se considerèt presonier.
La question romana
[modificar | modificar lo còdi]La creacion de l'Estat de la Ciutat de Vatican
[modificar | modificar lo còdi]Annèxas
[modificar | modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | modificar lo còdi]- ↑ 1,0 et 1,1 «Bandiera, Stemma e Sigillo della Santa Sede e dello Stato della Città del Vaticano» (en italian). Site de la Santa Sieu. [Consulta: 2 de febrièr de 2025]
- ↑ «Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana» p. 123. Conselh de la Lenga Occitana, 2007.
- ↑ Cammeo, Federico (1932). Ordinamento giuridico dello stato della Città del Vaticano. R. Bemporad & Figlio, p. 27.
- ↑ La catèdra (del latin: cathĕdra) es lo sèti del culte d'un evesque.
- ↑ (fr) Gianluigi Barni, La conquête de l'Italie par les Lombards — VIe siècle — Les Événements, París, Éditions Albin Michel, coll. « Le Mémorial des Siècles », 1975.
- ↑ (fr) Nicolas Huyghebaert, « Une légende de fondation : le Constitutum Constantini », Le Moyen Âge, n° 85, 1979.
- ↑ (fr) John Julius Norwich, Histoire de la Sicile : De l'Antiquité à Cosa Nostra, París, Tallandier, 2018, p. 180.
- ↑ (fr) Ivan Cloulas, Les Borgia, Fayard, 1987.
- ↑ (fr) Laurent Reverso, La République romaine de 1849 et la France, Anzio, L'Harmattan, 2008, 208 p.
- ↑ (fr) Jean Guenel, La Dernière Guerre du pape, les Zouaves pontificaux au secours du Saint-Siège 1860-1870, Rènnas, Presses universitaires de Rennes, 1998, 195 p.
