Castergiancu

AR	Sta pagina chi a l'è scrìta in arbenganese, inta varietàe lucàle

Castergiancu cumüna
Castergiancu – Veduta Panu(r)àmma de Castergiàncu, a frasiun de Ve(r)avu
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Ligüria
Provìnsa	Savuna
Aministraçión
Scìndico	Franco Aurame (lista sivica "Per Castelbianco") da-o 4-10-2021
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	44°06′46.75″N 8°04′27.12″E44°06′46.75″N, 8°04′27.12″E (Castergiancu)
Altitùdine	341 m s.l.m.
Superfìcce	14,7 km²
Abitanti	321 (30-6-2019)
Denscitæ	21,84 ab./km²
Fraçioìn	A Culétta, U(r)èxine, Ve(r)avu (sêde da cumüna), Vesallu, Tecciu (prinsipàli)
Comùn confinanti	Arnascu, Cixan, Èrli, Naxin, Ùnsu, Vendùn, Sücca(r)ê
Âtre informaçioìn
CAP	17030
Prefìsso	0182
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	009020
Cod. cadastrâ	C063
Targa	SV
Cl. scìsmica	zöna 3 (sismicitæ bàssa)
Cl. climàtica	zöna E, 2 126 GG
Nomme abitanti	castergianchìn castregiànchin (Ar)
Sànto patrón	Santa Ma(r)ìa Sunta
Giórno festîvo	15 aùstu
Cartògrafîa
Castergiancu
Castergiancu – Mappa Pusisiùn da cumüna de Castergiancu inta pruvinsa de Savùna
Scîto instituçionâle

Castergiancu (Castelbianco in italian) a l'è ina cumüna da Ligü(r)ia cun 'na pupulasiun de 321 abitanti (dàti agiurnài au 2019).

Geugrafìa

• 
  Panu(r)àmma da frasiùn de Vesallu
• 
  Vìsta d'in caruggiu intu burgu da Culétta
• 
  A lòggia de Castergiancu, inta ciàssa da gêxa de Ve(r)àvu
• 
  I mùnti d'in gi(r)u au paìse de Castergiancu

U paìse u se tröva inta pruvinsa de Savùna e inte l'entrutèra d'Arbenga. U fa parte da valâ da giai(r)a Pennavai(r)e e u cunfìna cun Cixan, Naxin, Erli, Casterveiu, Unsu, Sücca(r)ê e Vendùn.

Frasiùn

U l'è spartìu inte növe lucalitài: Cianêa, U Técciu (cu'a lucalitàe du Pònte), U Lavaû (dìcciu in italian Magliocca), U Lagu Santu, A Còlla (che a cumprènde ascì a lucalitàe du stradun), Vesàllu, Ve(r)àvu (sêde da cumüna) e U(r)èxine.

Sto(r)ia

• 
  Autra vìsta da frasiùn de Ve(r)àvu
• 
  Vìsta da frasiùn da Colla
• 
  U(r)èxine vista daa Colla
• 
  A Ciasetta, ün di caruggi aa Colla

U nòmme u ne vegne da in insediamèntu furtificàu surva u burgu de Ve(r)avu ch'u serviva pe cuntrulà u pagamèntu de tasce e i traffeghi inta zona de cunfin fra u Piemunte e a Ligü(r)ia.

Ch'u ghe fusse in vé(r)u e propiu castê intu te(r)itò(r)iu cumünâle e nu se tröva pe(r)ò di papèi storichi, pü(r)e se u primmu rife(r)imèntu au paìse u l'è du 1202, sutta aa duminasiùn di Clavesana, duvendu cunscide(r)à in periudu de dixött'àgni de dipendènsa invêce dau Cumün d'Arbenga, fra u 1270 e 1288, quànde u te(r)itò(r)iu da valâ du Pennavaire u l'è turnàu sutta ai stessi marchexi. E côse ch'e sun vegnüe de dòppu e se lîga poi ai cònti arbenganexi da famìa di Seullìn, d'ufissiu vassalli zà dau seculu XIV di Clavesana, ancù au de sutta di Du Carettu.

Inte stu mòddu cun a creasiùn du marchesàu de Sücca(r)ê, zà dau 1397 grassie a Carlu I Du Carettu, Castergiancu e e sue frasiun e vàn a fenì intu mèzzu a partì dau 1588 ciü e ciü vôte inti scòntri fra Repübbrica de Zena e i Savòia, seguèndu e vicènde di paixi da valâ du Nêva. Sti chi i porte(r)àn a l'anesciùn da zôna ai dumìni de Zena intu 1624.

De doppu u l'è stàu cuinvòltu in âutri scòntri, fra i austru-sàrdi e i Franséxi pé vìa da batàia de Löa intu 1795: cun a fìn da Repübrica de Zena u te(r)itò(r)iu cumünàle u êntra inta Repübbrica Ligüre dau 1797.

Intu 1815 u fenìsce drentu aa Pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, cumme stabilìu segundu u Cungressu de Vienna, da chì intu 1861 u pàssa a fà pàrte du Regnu d'Italia, a l'internu du sircundà(r)iu arbenganese da pruvinsa de Zena.

Impurtànte ascì da riurdà u parsiâle abandùn da frasiùn da Culetta, a partì dau 1887, pé vìa de smuntamènti e fenomeni scismichi. Ancöi a l'è üna de prinsipàli atrasiùi türistiche da cumüna gràssie a 'na ope(r)a de ristrutü(r)asiùn avegnüa inti àgni '80.

Inti primmi àgni du Növesèntu u cumènsa u fenomenu de l'emigrasiùn vèrsu Ame(r)ica. Fra u 1973 e u 31 dixémbre 2008 a cumüna a l'é(r)a parte da "Cumünitàe Muntàna Ingauna", divegnüa pòi "du Punente Savunese" fìn a u 2011, ànnu da sua supresciùn.

Abitanti

Evulusiùn demugràfica

Abitanti censìi

Minu(r)ànse fu(r)èste

Segundu l'ISTAT, a-i 31 de dexèmbre du 2014, a Castergiancu u gh'è 41 rexidenti fu(r)èsti.

Cugnòmmi ciü difüxi

I cugnòmmi ciü difüxi a Castergiancu i sun: Scola, Caraffi (Ca(r)affi), Fenocchio, Ricci e Isolica.

Posti de interesse

• 
  A gêxa da 'Sunta, a Ve(r)avu
• 
  A Santìscima Nunsiâ (Vesallu)
• 
  Capeletta de San Fransescu de Sales, Ve(r)àvu
• 
  Sant'Antôgnu Abâte (Urèxine)
• 
  A gexétta de Santa Lusia (aa Culetta)
• 
  San Bastian (Vesàllu)

• Gêxa paruchiâle da Nostra Scignù(r)a 'Sunta, inta frasiun de Ve(r)avu, tütta a levànte da burgâ. De u(r)ìgine antìga, u se sa che du Trexèntu a l'é(r)a zà 'na gêxa pe' sò còntu, ligâ a ògni mòddu aa Catedrâle, scicumme ch'a l'axêva fissu in Capelàn pe'a cü(r)a de ànime. A ven mensciunâ du 1325 cumme reto(r)ia, e ancù de dòppu dau Mascardi cu'a sò vixita apustôlica vers'a fìn du Sinquesèntu, ch'u se ghe scrìve di autâi ch'i se ghe truvavan. Rangiâ segundu u stìle ba(r)occu, a cunserva in ôrganu du XVIII seculu, a l’imprensipiu a l’é(r)a a trê navàe, vegnüe üna ünica cu’i travài fàcci du Seisèntu. A faciâ a se mustra sènsa decurasiùi, cun numma 'n barcùn cu’in archettu semireundu fiancàu da dui nicci, che 'na vôta i l’é(r)a duèrti ascì sti chi. Au de drentu i se cunserva sèi autài inte tüttu. I sinque in sci fianchi i porta u nòmme da Madonna du Rusa(r)iu, da 'Sunta, de Ànime, de sant'Antôgnu e de l'Ange(r)u cüstòdde. U fundu da gêxa u l’è sagumàu cumme s’u fusse in mèzzu esagunu, e u dà in sciu campusantu, ch’u se ghe tröva d’ataccu.
• Santua(r)iu da Santiscima Nunsiâ, u se tröva intu sentru de Vesallu, da vixìn ae canòniche. Fàcciu fra i seculi XIII e XVII, se pensa che l’edificasiùn a remunte a stu peridu vista a presènsa de 'n’avertü(r)a a munofora cu’in stìle de l’Etàe de mèzzu. Mensciunàu ascì stu chi inti papêi du Mascardi, ch’u impune de rangiâghe autâ, mü(r)agne, e entrâ. A capella a l’ha in atriu squadràu, ciü in àula ch’a l’è retangulâre, cuèrta da 'na vôta a ve(r)a inta parte rangiâ ciü de resènte, mèntre pe’u restu a resülta cuèrta a butte. Au de drentu a se ghe tegne a statua da Santiscima Nunsiâ. In scia ciàssa i se presenta dui campanìn de autesse diferente ch’i surmunta a capella, ün a seulla, in stile ba(r)òccu, ciü in autru, picin, cu’a base quàddra.
• U(r)ato(r)iu de Santa Cata(r)ìna Vergine e Marti(r)e a Ve(r)avu u se tröva in frunte aa gêxa, rangiàu intu 1927. U vén mensciunàu pe'a prìmma vôta du Seisèntu, intu Sacro e Vago Giardinello: de sti àgni u se sà ch'u mantegnìva in reditu de 23 lì(r)e, che ne vegnìva da de tère messe a pixùn. De còntru, u prìmmu ligàu a vegnì marcàu inti registri u l'è du 1695 e u se sà ascì ch'a strutü(r)a a l'è stâ rangiâ du Settesèntu, fàccia ducca in stìle ba(r)òccu tardu. Au dì d'ancöi a presenta numma che ina navâ e in abscide a puligunu, a müràja vèrsu munte a l'è rembà aa canònica, mèntre l'âutra a l'è a fì cu'u sustegnu du ciassà. A se cunserva au de dréntu a stàttua da santa fàccia da l'Olivari du 1886, ch'a vén purtà in prucesciùn.
• Capeletta de San Fransescu de Sales, a rèsta inta burgâ de Ve(r)avu. A pà ch'a gh'agge in u(r)igine du Seisèntu, tantu che au de dréntu se i tröva de pitü(r)e ch'e remunte(r)eva a stu periudu e ne mustra u santu. A l'è ina gexetta picina, fra mèzzu e cà da burgâ, faciâ in sce 'n slàrgu ch'u fà da sagràu. U frunte u mustra de tràcce de intònacu, mèntre in sc'in càntu u se ìssa in campanilettu, de prubabile 'zuntu de dòppu. Dai registri da paròcchia u se sa che zà di àgni trènta u se ghe dixeva messa numma che pe'a fèsta du sàntu, mèntre l'ürtima nòmina pe'a sò gestiùn a remunta ai àgni sinquànta.
• Capeletta e U(r)ato(r)iu de Santa Lusia Vergine e Marti(r)e, pöcu destacâ dae cà du burgu da Colla, au fiancu du stadùn. Se pensa ch'a secce stâ faccia inti ürtimi àgni du Seisèntu, spartìa inte tréi dife(r)ènti tòcchi, u ciü grossu u l'è chéllu de l'àula, ch'a l'ha ina cianta squadrâ. Derê u ghe resta u fundu da gêxa, cun l'autâ de stüccu ch'u ne vén dau Settesèntu e u gh'a in simma u quaddru da santa, mèntre da fiancu u gh'è a sagrestìa, ch'a resta in scia lérca, a 'n'autessa ch'a l'è pa(r)eggia a chélla du fundu. A faciâ a l'è tencia de rösa, cu'u tipicu prufì a capanna e, in sci fianchi, dui barcunetti squadrài. E ürtime nomine di manènti, ch'i a tegniva in urdine, e sun du 1952.
• Capeletta de Sant'Antôgnu Abâte, fra mèzzu e cà da frasiùn de U(r)èxine. A faciâ a dà versu u caruggiu, mèntre a capella l'è fiancâ dae cà tantu da 'na parte cumme da l'autra. E mü(r)agne e sun tenzüe d'intonacu rüstegu, mèntre in scia lérca u se tröva ascì u campanìn, ch'u l'è picìn. Pà che a custrusiùn a remunte au Sinquesèntu, u se sa che du Seisèntu, mensciunâ cumme u(r)atò(r)iu, a gh'axeva in sò redditu, recampàu dae tère mésse a pixùn. Drentu u se tröva 'n autâ da fin du Settesèntu, ch'u cunserva ascì u dipìntu, che inta parte ciü auta u fenìsce cun de decurasiùi.
• Capella de San Bastian, a 'na sentêna de mêtri dae cà de Vesallu, fra e fàsce d'u(r)ìve, a remunte(r)eva au mênu au tardu Sinquesèntu, rangiâ ciü vöte inti seculi, cumm'u se pö vegghe dae dife(r)enti furme ch'i g'han i dui tòcchi ch'i a furman. Difatti l'aula a cunserva 'na vôta a butte, ch'a fenìsce dund'u cumensa u fundu da gexetta, dund'u gh'è i travi de legnu a vìsta. A faciâ a l'è tenzüa de giancu, cu'a porte ch'a nu se tröva propiu intu mèzzu du prufì, mèntre l'autâ u se(r)eva du Settesèntu, au de drentu a l'è tegnüa fina a càscia da prucesciùn, dedicâ au santu.

Ecunumìa

In lavaù ragiàu da pôcu, aa Culetta

A l'è pe'a ciü parte ligâ a l'agricultü(r)a (curtivasiùn de u(r)ìve e da ci(r)éxa lucàle), l'alevamèntu e u tü(r)ismu (trekking e pesca spurtiva survatüttu), ascì perché a frasiun da Culetta a fà pàrte di Burghi ciü bèlli de l'Italia.

Cultü(r)a

Enugastrunumìa

Ci(r)éxa de Castergiancu

A ci(r)éxa de Castergiancu a l'è a va(r)ietàe lucàle de ci(r)éxa preservâ da Slow food, divìsa in dùe categu(r)ìe: cantun giancau e cantun negrau a primma ciü ciài(r)a, maü(r)a ciü tàrdi rispettu ae âutre va(r)ietài, a segunda a l'è ciü scü(r)a e a maü(r)a a zügnu. A sta chi a l'è dedicâ a festa da ci(r)éxa, ch'a se tegne a d'estàe a Ve(r)àvu.

Cuxina lucàle

I piàtti ciü impurtanti da tradisiùn castergianchina i sùn i raviöi de bu(r)àxe e u cunìu aa ligü(r)e.

Dialettu Castergianchin

Intu paìse a se parla ina variante da lengua lìgü(r)e de sentru-punènte, de stàmpu prisipalmènte arbenganese.

Feste e fé(r)e

• Carlevâ de Castergiancu, a l'è a fèsta du matesdì gràssu intu paìse.

• Sagra de Ci(r)éxe, a se tegne ai primmi de zügnu.

• Sagra du Fritu mistu de Campagna, a se tegne a lüiu a Ve(r)àvu.

• Festa de l'ö(r)iu, aa Culétta, pé festezà a racòlta növa de u(r)ìve.

Aministrasiùn

Periudu		Primmu sitadìn	Partìu	Càrega	Nòtte
3 lüiu 1985	6 zügnu 1990	Benedetto Trucco	Demucrassia Cristiana	scindicu
6 zügnu 1990	24 avrì 1995	Benedetto Trucco	Demucrasia Cristiana	scindicu
12 mazzu 1995	1º lüiu 1996	Benedetto Trucco	lista sivica	scindicu
30 aùstu 1996	17 nuvémbre 1996			Cumisà(r)iu aministratìvu
18 nuvémbre 1996	17 nuvèmbre 2000	Salvatore Santangelo	lista sivica	scindicu
17 nuvémbre 2000	14 mazzu 2001	Rinaldo Scola	lista sivica	scindicu
14 mazzu 2001	30 mazzu 2006	Marino Fenocchio	lista sivica	scindicu
30 mazzu 2006	16 mazzu 2011	Marino Fenocchio	lista sivica de sentru-destra	scindicu
30 mazzu 2011	5 zügnu 2016	Valerio Scola	Uniti per il paese (lista sivica de sentru-destra)	scindicu
5 zügnu 2016	4 utubre 2021	Valerio Scola	Uniti per il paese (lista sivica de sentru-destra)	scindicu
4 utùbre 2021	in càrega	Franco Aurame	Per Castelbianco (lista sivica)	scindicu

Vie de Cumünicasiùn

U cumün l'è culegàu cùn Naxin e Arbenga grassie a a stràdda punvisale nümé(r)u 16 (SP16). U l'è ascì culegàu cun Sücca(r)ê pé vìa da stràdda de câve, parsialmènte sterâ, ch'a parte da zòna indüstriàle du Martinettu (ai cunfin cun Cixàn) e a 'rìva a Vesàllu.

Âutri prugètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Castergiancu